احسان پناه‌بر
به گزارش وال استريت ژورنال، نشست دو روزه آتش‌بس غزه روز جمعه در دوحه با مذاكراتي فشرده، در حساس‌ترين نقطه خود به پايان رسيد و به‌رغم نشانه‌ها و اظهارات ميانجي‌ها مبني بر پيشرفت در اين دور از مذاكرات، هنوز شكاف‌هاي قابل توجهي بين اسراييل و حماس باقي مانده است. در حالي كه ايالات متحده مذاكرات را رهبري مي‌كند و مصمم به دستيابي به توافق پس از بيش از 10 ماه جنگ در غزه است، در عين حال به دنبال جلوگيري از پاسخ احتمالي ايران و حزب‌الله به خونخواهي اسماعيل هنيه و فواد شكر به اسراييل نيز است. اين‌بار نيز بايدن از پيشرفت در مذاكرات آتش‌بس سخن گفت. او روز جمعه در كاخ سفيد در گفت‌وگو با خبرنگاران مدعي شد: «از هميشه به توافق نزديك‌تر هستيم.» اما تاكيد كرد: «هنوز توافقي در كار نيست.» بايدن اميدوار است در ماه‌هاي باقيمانده از دوره رياست‌جمهوري‌اش، پايش به جنگي منطقه‌اي باز نشود. تلاش‌ها در روزهاي اخير براي رسيدن به توافق آتش‌بس در غزه بيشتر شده است. ناظران و مقامات غربي معتقدند تنها راه جلوگيري از گسترش جنگ، رسيدن به توافق آتش‌بس و تبادل اسرا در غزه است.
در همين ارتباط، ايالات متحده، قطر و مصر در بيانيه‌اي مشترك اعلام كردند كه امريكا روز جمعه پيشنهادي براي ايجاد پل ارتباطي جديدي در اختيار اسراييل و حماس قرار داد تا شكاف‌هاي باقيمانده در توافق آتش‌بس و تبادل اسرا در غزه برطرف شود. در اين بيانيه آمده است: مطابق با اصول مطرح شده از سوي جو بايدن، رييس‌جمهور ايالات متحده در 31 مه 2024 و قطعنامه شماره 2735 شوراي امنيت، اين پيشنهادات جديد راهي براي نزديك‌تر كردن ديدگاه‌ها ارزيابي مي‌شود. اين پيشنهاد مبتني بر بخش‌هاي مورد توافق ميان اسراييل و حماس در هفته گذشته است و شكاف‌هاي باقيمانده را براي اجراي سريع اين توافق پر مي‌كند. يك منبع آگاه به مذاكرات آتش‌بس در دوحه به اكسيوس گفت: ما در دو روز گذشته پيشرفت بيشتري نسبت به مجموع شش هفته گذشته داشتيم. حماس و اسراييل هر كدام گفته‌اند كه با نسخه‌هاي متفاوتي از توافق پيشنهادي موافق هستند و از سخنان بايدن در ماه مه كه جزييات اين پيشنهاد را بيان مي‌كند، تفسير متفاوتي دارند. همچنين منبع حماس به الجزيره گفت كه ميانجي‌ها به اين جنبش در مورد مذاكرات روز پنجشنبه اطلاع دادند و گفتند آنچه اكنون ارايه مي‌شود با آنچه حماس در 2 جولاي پذيرفت، مطابقت ندارد.
آخرين دور مذاكراتي كه در دوحه در حال انجام است و مقامات اسراييلي آن را «آخرين فرصت» براي دستيابي به توافق مي‌دانند، در بحبوحه تنش‌هاي شديد منطقه‌اي و وعده ايران و حزب‌الله براي خونخواهي شخصيت‌هاي مقاومت از رژيم اسراييل اجرايي شده است. دولت بايدن مدعي است كه توافق آتش‌بس و تبادل اسرا كليد كاهش تنش‌ها در خاورميانه و جلوگيري از جنگ منطقه‌اي است.
بايدن روز جمعه در دفتر كارش در كاخ سفيد به خبرنگاران گفت كه بيش از هر زمان ديگري به يك توافق نزديك شده‌‌اند. بايدن ابراز اميدواري كرد تلاش خود را به كار خواهد بست تا اين دور از مذاكرات به سرانجام برسد. او در عين حال گفت كه هر چيزي ممكن است. به گفته يك منبع آگاه در گفت‌وگو با وال استريت ژورنال، بايدن روز جمعه با امير قطر و رييس‌جمهور مصر درباره اين توافق تلفني گفت‌وگو كرد. اكسيوس نيز مدعي شد محمد بن عبدالرحمن آل ثاني، نخست وزير قطر در تماس تلفني با علي باقري‌كني، سرپرست وزارت امور خارجه ايران، او را در جريان مذاكرات غزه قرار داد. اين دومين تماس تلفني بين نخست وزير قطر و سرپرست وزارت خارجه ايران در دو روز اخير بود. وزارت خارجه قطر نيز اعلام كرد كه آل ثاني در گفت‌وگو با همتاي ايراني خود بر ضرورت تنش‌زدايي در منطقه تاكيد كرده است. علي باقري‌كني در صفحه رسمي خود در شبكه ايكس نوشت: محمد بن عبدالرحمن آل ثاني با اشاره به روند و نتايج مذاكرات امروز در دوحه گفت كه آخرين مسائل و موانع موجود در مسير دستيابي به توافقي كه نقطه اطمينان‌بخشي براي توقف جنايت رژيم اشغالگر در غزه است، تبيين شد. او افزود: درباره فريبكاري و بدعهدي باند جنايتكار حاكم بر تل‌آويو و مهم‌ترين حاميان آنها، يعني امريكا در ميز مذاكرات هشدار دادم.
از سوي ديگر، وال استريت ژورنال گزارش داد مذاكره‌كنندگان و ديپلمات‌ها مدعي‌اند بنيامين نتانياهو نخست وزير رژيم اسراييل و يحيي سنوار، رهبر حماس در برابر پيشنهادات و احتمالا رسيدن به توافق مقاومت مي‌كنند. موضوع مهم در دورهاي اخير مذاكرات، اصرار نتانياهو بر حفظ نيروهاي نظامي اسراييل در دو كريدورهاي استراتژيك فيلادلفي در مرز رفح با مصر و كريدور نتزاريم در غزه است كه اين منطقه را به دو نيم تقسيم مي‌كند. در آخرين دور مذاكرات در ماه جولاي، زماني كه تيم مذاكره‌كننده اسراييل خواسته‌هاي نتانياهو براي تامين امنيت كريدورهاي راهبردي در غزه را مطرح كرد، عباس كامل، رييس اطلاعات مصر كنترل اعصاب خود را از دست داد و گفت: «نتانياهو تنها دارد وقت خود را تلف مي‌كند.» بر اساس بيانيه مشترك بازيگران ميانجي، تيم‌هاي فني قرار است در چند روز آينده براي بحث درباره جزييات و ترتيبات باقيمانده ملاقات كنند و مقامات ارشد قصد دارند هفته آينده براي نشست‌هايي در قاهره تشكيل جلسه دهند. اكسيوس نيز به نقل از منابع آگاه گزارش داد: آنتوني بلينكن، وزير خارجه امريكا روز شنبه براي ادامه تلاش‌ها براي دستيابي به توافق به سرزمين‌هاي اشغالي سفر كرد. وزارت خارجه گفت: بلينكن بر نياز حياتي همه طرف‌ها در منطقه براي اجتناب از تشديد تنش يا هر اقدام ديگري كه مي‌تواند توانايي نهايي كردن توافق را تضعيف كند، تاكيد دارد.
دفتر نخست وزيري رژيم اسراييل نيز مدعي شد اصول اساسي اسراييل براي ميانجي‌ها و امريكا به خوبي مشخص شده و اسراييل نيز خواهان آن است كه فشار ميانجي‌ها باعث شود حماس اصول 27 مه را بپذيرد تا جزييات اين توافق اجرايي شود. مقامات امريكايي تاكيد كردند كه نسخه مورد پذيرش اسراييل در 27 مه و نسخه پذيرفته شده از سوي حماس در 2 جولاي نشان‌دهنده موضع فعلي آنها نيست و پيشنهاد پل زدن ميان شكاف‌ها كه به ابتكار بايدن صورت گرفته است، تلاش مي‌كند اختلافات را كاهش دهد و بخشي از خواسته‌هاي طرفين را محقق كند. در اين بيانيه آمده است كه تيم‌هاي كاري از ايالات متحده، قطر، مصر و اسراييل در روزهاي آينده به كار فني درباره جزييات اجراي توافق ادامه خواهند داد. بر اساس اين بيانيه، موضوعاتي كه هنوز بايد به نتيجه برسد، ترتيب تمهيدات گسترده بشردوستانه به غزه و جزييات مربوط به اسراي اسراييلي و زندانيان فلسطيني است كه در چارچوب اين توافق احتمالي آزاد مي‌شوند.
در اين بيانيه آمده است: نشست ديگري بين ميانجيگران و مذاكره‌كنندگان ارشد شامل رييس سيا، نخست وزير قطر، رييس موساد و رييس اطلاعات مصر قبل از پايان هفته آينده در قاهره برگزار مي‌شود تا توافق را بر اساس شرايطي كه امروز مطرح شد به نتيجه برسانند. به گفته منابع مطلع از سفر بلينكن به منطقه، انتظار مي‌رود وزير خارجه امريكا به تلاش‌ها براي دستيابي به توافق ادامه دهد. دفتر نخست وزير اسراييل اعلام كرد انتظار مي‌رود بلينكن روز يكشنبه وارد سرزمين‌هاي اشغالي شود و روز دوشنبه با نخست وزير نتانياهو ديدار كند. ژنرال پت رايدر، سخنگوي پنتاگون در بيانيه‌اي گفت: روز جمعه، لويد آستين، وزير دفاع ايالات متحده با يوآو گالانت، وزير جنگ اسراييل درباره بي‌ثباتي منطقه گفت‌وگو كرد. آستين به گالانت گفت كه ايالات متحده بر فعل و انفعال‌هاي ايران و نيروهاي متحدش در منطقه نظارت خواهد كرد و در سراسر منطقه براي دفاع از اسراييل و حفاظت از پرسنل و تاسيسات ايالات متحده در حالت آماده‌باش قرار دارد. يك مقام اسراييلي در گفت‌وگو با وال استريت ژورنال ادعا كرد: نهادهاي اطلاعاتي اسراييل از كاهش مانور يگان‌هاي موشكي و پهپادي ايران پس از چند روز آماده‌باش بالا به منظور آماده‌سازي براي حمله احتمالي به اسراييل خبر داده‌اند. اين مقام مدعي شد كه نهاد اطلاعاتي اسراييل مدعي است كه ايران احتمالا پاسخ خود را به تعويق انداخته است تا منتظر نتيجه مذاكرات آتش‌بس و تبادل اسرا بماند. واشنگتن‌پست به نقل از مقامات اسراييلي ادعا كرد در صورت شكست اين دور از مذاكرات آتش‌بس، همه چيز از كنترل خارج خواهد شد و جنگ منطقه‌اي اجتناب‌ناپذير است.
بسياري در منطقه به اين اميد نشسته‌اند كه آتش‌بس در غزه باعث كاهش التهاب‌ها در خاورميانه و منصرف شدن ايران و حزب‌الله از خونخواهي عليه اسراييل شود. جان كربي، سخنگوي امنيت ملي كاخ سفيد روز پنجشنبه در مصاحبه‌اي با سي‌ان‌ان گفت كه مذاكرات اميدواركننده آغاز شده است، اما با توجه به شكاف‌هاي قابل توجه بين دو طرف، توافق فوري بعيد به نظر مي‌رسد. او افزود: امريكا ارزيابي كرده كه تهران همچنان مصمم است كه به ترور اسماعيلي هنيه با حمله به اسراييل پاسخ دهد. طي دو هفته گذشته، ايالات متحده ناوهاي جنگي، زيردريايي و هواپيماهاي جنگي را براي دفاع از اسراييل در برابر حملات احتمالي ايران و شبكه متحد آن در عراق، سوريه، لبنان و يمن در منطقه مستقر كرده است.
در همين حال، بسياري از ناظران نسبت به رسيدن به توافق در دوحه خوشبين نيستند، چراكه مجموعه رفتارها و رويكردهاي بنيامين نتانياهو، نخست وزير رژيم اسراييل را در اين زمينه منفي ارزيابي مي‌كنند. اين در حالي است كه رسانه‌هاي اسراييلي مدعي هستند نخست وزير اسراييل به هيات مذاكراه‌كننده اسراييلي اختيارات ويژه‌اي داده تا در مذاكرات شركت كنند.
ديويد لامي، وزير خارجه بريتانيا كه بنا به گزارش‌ها در حال برنامه‌ريزي براي سفر قريب‌الوقوع به سرزمين‌هاي اشغالي است، گفت: ما در لحظه‌اي حياتي براي ثبات جهاني هستيم. ساعات و روزهاي آينده مي‌تواند آينده خاورميانه را مشخص كند. وزير خارجه بريتانيا گفت: آتش‌بس از غيرنظاميان غزه محافظت مي‌كند، راه را براي كاهش تنش گسترده‌تر هموار مي‌سازد و ثبات را به ارمغان مي‌آورد. اين آتش‌بس به نفع اسراييلي‌ها و فلسطيني‌هاست كه به توافق برسند و هم به نفع كل منطقه و جهان خواهد بود. من از همه طرف‌ها مي‌خواهم كه با حسن نيت در مذاكرات شركت كنند و انعطاف لازم براي دستيابي به توافق را نشان دهند.
در حالي كه گفت‌وگوها در دوحه در جريان بود، ارتش اسراييل به آخرين عمليات زميني خود در شهر خان يونس در جنوب غزه ادامه داد و مردم محلي از حملات توپخانه‌اي و هوايي و همچنين بمباران رفح خبر دادند. وزارت بهداشت غزه حماس اعلام كرد كه حملات هوايي اسراييل در 24 ساعت گذشته 40 نفر را در اين باريكه كشته است و تعداد كشته‌شدگان را در 10 ماه جنگ به بيش از 40 هزار نفر رساند. اين در حالي است كه راديو و تلويزيون رژيم اسراييل مدعي است عمليات زميني و دريايي ارتش اسراييل در غزه به پايان رسيده، اما در صورت لزوم ممكن است دوباره از سر گرفته شود.