پيام تغييرات كابينه اسراييل چيست؟

بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير اسراييل شب ششم نوامبر 2024 در يك تصميم ناگهاني يوآو گالانت، وزير دفاع را براي دومين‌بار از مقام خود بركنار كرد. بي‌بي بار ديگر نيز در اواخر ماه آوريل 2023 به خاطر مخالفت گالانت با اصلاحات قضايي او را از تصدي اين وزارتخانه بركنار كرده بود. اعتراضات شديد و تبديل شدن اعتراضات به يك اعتصاب سراسري نتانياهو را وادار به عقب‌نشيني از اين تصميم ساخت و گالانت در آن مقطع به مقام خود بازگشت. اما با شروع شدن جنگ در 7 اكتبر 2023 ميان ارتش اسراييل و گروه حماس در نوار غزه، شكاف گالانت و نتانياهو به‌شدت بيشتر شد و شمار پرونده‌هاي اختلافي را به 7 مورد رساند. تا اينكه در ماه آگوست 2024، مذاكرات ميان گيدعون صعر، رهبر حزب اپوزيسيوني اميد جديد براي پيوستن به ائتلاف حاكم جدي‌تر شد. با اين حال به دليل تشديد تنش ميان اسراييل و حزب‌الله لبنان، در اين مقطع نتانياهو گالانت را كنار نگذاشت. حركت به سمت جنگ در جبهه شمالي از 23 سپتامبر 2024 نيز اين روند را مسكوت نگه داشت. پس از دو هفته عمليات ترور هدفمند و حملات هوايي شديد اسراييل به جنوب لبنان از روز دوم اكتبر 2024 (11 مهر 1403) عمليات زميني ارتش صهيونيستي نيز آغاز شد. با گذشت حدود يك ماه از شروع عمليات زميني و تصرف برخي از روستاهاي مرزي و تخريب اين روستاها، بنيامين نتانياهو دقيقا در شب 5 نوامبر 2024 و همزمان با برگزاري انتخابات رياست‌جمهوري در امريكا، يوآو گالانت را از مقام خود بركنار كرد. برخلاف دفعه قبل شرايط جنگي اسراييل مانع از آن شده كه اعتراضات نسبت به اين تصميم فراگير شود و به جز همان شب راهپيمايي‌ گسترده‌اي را در شهرهاي مختلف اسراييل شاهد نبوديم. در پي اين تغييرات اسراييل كاتص، وزير خارجه در وزارت دفاع جانشين گالانت شد و گيدعون صعر نيز تصدي وزارت خارجه را برعهده گرفت. با اين تغييرات نتانياهو نشان داده از يك‌سو خواستار يكدستي در وزارت دفاع است و از سوي ديگر خواستار تقويت پايگاه مردمي كابينه و افزايش شمار هواداران كابينه ائتلافي درون كنست است.  اسراييل كاتص، وزير دفاع جديد در حلقه مريدان و نزديكان بنيامين نتانياهو قرار دارد و نسبت به گالانت كه يك نظامي باسابقه و حرفه‌اي بود، فرمانبردارتر است. 

برخلاف گالانت كه با درجه ژنرالي نيروي دريايي بازنشسته شده، تنها سابقه نظامي كاتص به زمان خدمت سربازي او در سال 1976 باز مي‌گردد. كاتص در زمينه علوم كشاورزي و روابط بين‌الملل تحصيل كرده است. از سوي ديگر با تصدي وزارت خارجه اسراييل به دست گيدعون صعر، از يكسو حملات مخالفان به كابينه نتانياهو تعديل خواهد شد، زيرا ديگر مخالفان نمي‌توانند همه احزاب عضو كابينه را تندرو و افراطي قلمداد كنند. همچنين با افزوده شدن 4 كرسي حزب اميد جديد به ائتلاف حاكم شمار كرسي‌هاي حامي آن از 64 به 68 افزايش يافته است. در چنين شرايطي جناح راست افراطي نيز جايگاه پيشين خود را تا حدي از دست داده است؛ زيرا پيش از اين، دو حزب قدرت يهودي به رهبري ايتامار بن گوير، وزير امنيت عمومي (با 6 كرسي) و نيز صهيونيسم مذهبي به رهبري بتصلائل اصموطريچ، وزير دارايي كنوني (با 7) كرسي نفوذ زيادي بر تصميمات كابينه داشتند. وقتي شمار نمايندگان كابينه 64 نفر بود، هر يك از اين دو حزب با تهديد به خروج از كابينه مي‌توانست امتياز مورد نظر خود را از نخست وزير بگيرد، ولي با اضافه شدن حزب اميد جديد، اين دو حزب تنها در صورتي مي‌توانند تهديد معتبري ارايه كنند كه به صورت مشترك اقدام كرده و بخواهند هر 13 نماينده خود را از كابينه خارج كنند. قطعا اين سطح از هماهنگي بسيار دشوارتر از قبل خواهد بود. يكي ديگر از پيامدهاي اضافه شدن حزب اميد جديد به كابينه ائتلافي اين است كه با تعديل نفوذ جناح راست افراطي، اكنون ائتلاف حاكم به رهبري نتانياهو، قابليت فكر كردن به آتش‌بس در نوار غزه را برخلاف گذشته پيدا كرده است. در گذشته دو حزب راست افراطي در چند نوبت با تهديد به خروج فوري از كابينه احتمال آتش‌بس را وتو كردند. با افزايش شمار حاميان كابينه به نظر مي‌رسد زمينه براي آتش بس پس از جدا كردن معادله جبهه شمالي از نوار غزه آسان‌تر از قبل شده است.

پيام نظرسنجي‌ها

نظرسنجي‌هاي جديد اسراييلي نشان از تثبيت شدن وضعيت حزب ليكود به عنوان حزب نخست در رقابت با ديگر احزاب دارد. اين وضعيت در پي حمله اسراييل به لبنان و وارد كردن چند ضربه بزرگ به حزب‌الله ايجاد شد و در هفته‌هاي اخير در نظرسنجي‌ها تثبيت شده است. البته بايد تاكيد كرد كه احتمالا با فرسايشي‌تر شدن جنگ در جبهه شمالي محبوبيت حزب ليكود و شخص نتانياهو از اين كمتر خواهد شد. در عين حال جز نظرسنجي‌هاي توهمي شبكه 14 تلويزيون اسراييل (كه به دليل نزديكي ايدئولوژيك به حزب ليكود)، حزب حاكم ليكود در سطح ائتلاف‌سازي هنوز از جناح مخالف شكست مي‌خورد و قادر به جمع كردن 61 كرسي نيست. همچنين حزب ليكود با كسب بيش از 30 كرسي در نظرسنجي‌ها هنوز فاصله زيادي دارد و اگرچه تا سطح 24 كرسي جلو آمده هنوز با موفقيت‌هاي درخشاني كه تا انتخابات 2022 به دست مي‌آورد، فاصله زيادي دارد. همچنين در بيشتر نظرسنجي‌ها وقتي از مردم سوال مي‌شود اگر نفتالي بنت، نخست‌وزير پيشين اسراييل به رقابت‌‎ها بازگردد، به كدام حزب راي خواهند داد حزب فرضي آينده بنت بيش از ليكود راي مي‌آورد. به اين معنا ورود بنت به رقابت‌هاي آتي سياسي در اسراييل باعث خواهد شد كار نتانياهو دشوارتر از قبل شود. در حقيقت اين بنت خواهد بود كه تعيين مي‌كند كدام جناح بعد از انتخابات بعدي اسراييل به قدرت خواهد رسيد. تحول ديگري كه در اين شرايط به وجود آمده، اين است كه جناح مخالف نتانياهو عجالتا براي تشكيل كابينه نياز به جذب همكاري احزاب عربي ندارد و بدون آنها نيز قادر به تشكيل كابينه است.

پژوهشگر مسائل اسراييل