تمام آنچه خانوارهاي كم‌درآمد ديگر نمي‌توانند بخرند
حذفي‌هاي سفره خانوار
«افزايش قيمت كالايي به خصوص»، «حذف كالا از سفره غذايي خانواده‌ها» يا «زنگ خطر حذف كالاي اساسي از سبد مصرفي خانواده‌ها» تنها قسمتي از اخباري است كه در چند سال اخير منتشر مي‌شود و همگي نيز بر فقيرتر شدن، مصرف كمتر مواد غذايي و از همه مهم‌تر حذف اقلام اساسي مورد نياز بدن تاكيد دارد. همه «حذفيات» سفره غذايي خانواده‌ها نيز به آهستگي و البته مستمر رخ ميدهد؛ يك روز گوشت گران مي‌شود و هر خانواده سعي مي‌كند با كم كردن مصرفش، به هر سختي آن را در سفره خود نگه دارد تا زماني كه به قيمتي برسد كه عملا امكان مصرف آن براي اقشار خاص، وجود نداشته باشد. روز ديگر قيمت لبنيات سر به فلك مي‌كشد و هر دبه ماستي كه تا ماه گذشته 20 هزار تومان در مغازه‌ها به فروش مي‌رسيد، با قيمت جديد 50 هزار تومان به مشتري عرضه شود. شاه‌كليد همه اين افزايش قيمت‌ها نيز سياست‌هاي غلطي است كه قرار بود روزي حمايتگر طبقه متوسط و اقشار آسيب‌پذير باشد. اما در نهايت شد متوسط مصرف ماهانه 583 گرم گوشت براي هر فرد؛ عددي كه براي همه نيز يكسان نيست و بسياري از خانواده‌ها شايد همين عدد را هر دو يا سه ماه مصرف كنند. ليست كالاهاي اساسي كه از سبد مصرفي اقشار آسيب‌پذير حذف شده‌اند، هر روز طولاني‌تر مي‌شود؛ روز گذشته نيز دبير سنديكاي صنايع كنسرو ايران از حذف تن‌ماهي خبر داده بود. به راستي طبقه متوسط و آسيب‌پذير با كالاهاي باقيمانده‌اي كه از عهده خريدش بر مي‌آيند، چه غذاهايي مي‌توانند براي خود تهيه كنند؟ پاسخ محدود به چند غذا مي‌شود كه عمدتا با تخممرغ پخته مي‌شود يا انواع سوپ كه در آن خبري از گوشت يا مواد غذايي مفيد نباشد.
حذفيات ادامه‌دار
آخرين آمارهاي مربوط به قيمت مواد غذايي و البته سرانه مصرف آن نشان از بدتر شدن رفاه غذايي و كوچك شدن سفره معيشتي است. اگرچه كه براي فهميدن اين موضوع نيازي به آمارها نيست و تنها يك بار خريد از سوپرماركت اين واقعيت را عيان‌تر مي‌كند. با استناد به داده‌هاي مركز آمار در مرداد ماه قيمت هر كيلو گوشت گوسفند در بازه 100 تا 160 هزار تومان بود. در حالي كه در بهمن اين بازه 92 تا 131 هزار تومان اعلام شده بود. كنسرو ماهي تن نيز در زمستان سال 99 در بازه 20 تا 27 هزار تومان قرار داشت كه در مرداد سال جاري به 24 تا 30 هزار تومان رسيد. براي ماست نيز همين اتفاق رخ داده؛ در دي ماه هر كيلو از آن تا 15 هزار تومان قيمت‌گذاري شده بود كه در مرداد به 20 هزار تومان رسيد. خبرها حاكي از آن است كه قيمت پنير نيز در ماه جاري افزايش 38 درصدي داشته و بر اساس گفته‌هاي دبير اتحاديه بنكداران مواد غذايي «قيمت پنير در بسته‌بندي‌هاي 400 گرمي به 20 هزار تومان رسيده است.» اين در حالي است كه در گزارش روز گذشته مركز آمار درباره قيمت مواد غذايي هر بسته 500 گرمي آن تا 27 هزار تومان قيمت‌گذاري شده بود؛ با احتساب افزايش قيمت اخير، در گزارش شهريور ماه مركز آمار قيمت هر بسته 500 گرمي به حداكثر 30 هزار تومان مي‌رسد.
قبلا چقدر كالا مصرف مي‌شد و الان چقدر؟
10 سال از روزهايي كه قيمت هر كيلو برنج درجه يك ايراني 3 هزار و 730 تومان، گوشت گوساله كيلويي 17500 تومان، مرغ كيلويي 4360 تومان و يك كيلو خيار هم 1070 تومان قيمت داشت، مي‌گذرد. سالي كه سرانه مصرف گوشت براي هر نفر 13 كيلوگرم بود. بر اساس داده‌هاي رسمي سرانه مصرف گوشت در سال 99 به 7 كيلوگرم رسيده و پيش‌بيني مي‌شود در سال جاري به 6 كيلوگرم كاهش يابد؛ طي 10 سال سرانه مصرف اين كالا 46 درصد افت داشته است. اما ساير كالاها نيز افت محسوسي در مصرف داشته‌اند؛ به عنوان مثال آبزيان نيز از 4 كيلوگرم در سال 90 به 2 كيلوگرم در سال 99 رسيده‌اند؛ كاهش 50 درصدي. البته كه كاهش سرانه مصرف تنها به محصولات گوشتي محدود نمي‌شود و لبنيات را نيز در بر مي‌گيرد؛ بر اساس گزارش مركز آمار سرانه مصرف لبنيات در سال 90 معادل 127 كيلوگرم بود كه در سال 99 به 106 كيلوگرم كاهش يافت. كاوه زرگران، رييس كميسيون كشاورزي و صنايع تبديلي اتاق تهران بر اين باور است كه كاهش‌هاي شديد در سرانه مصرف مواد خوراكي آن هم در يك دهه، زنگ خطر جدي را براي امنيت غذايي كشور به صدا درآورده است.
با باقي كالاها چه غذاهايي مي‌توان پخت؟
گوشت، مرغ، ماهي، برنج و... گران شده و براي خريد حتي چند گرم از آنها يارانه يك ماه نيز كافي نيست. خانواده‌هاي بسياري زير خط فقر زندگي مي‌كنند و بر اين اساس حتي افراد حاضر در دهك اول در هر ماه تنها يك ميليون و 300 هزار تومان هزينه مي‌كنند كه شامل خورد و خوراك، پوشاك، وسايل خانه و حتي اجاره‌بها نيز مي‌شود. اين در حالي است كه بر اساس گزارش مركز آمار خريد يك سبد مشخصي از كالاها شامل يك كيلو ماست، شير و پنير پاستوريزه، 250 گرم كره، يك شانه تخممرغ، 10 كيلوگرم برنج درجه يك ايراني، يك كيلو حبوبات (عدس، نخود و لوبيا)، يك كيلو از گوشت‌هاي گوساله، گوسفندي و مرغ، يك كيلو شكر، چاي و قند، روغن مايع و ميوه‌ها و صيفي‌جاتي مانند يك كيلو سيب، پرتقال، خيار، گوجه‌فرنگي، سيب‌زميني و پياز در مرداد سال جاري به يك ميليون و 400 هزار تومان رسيد. مقايسه هزينه يك ماه خانواده‌هاي آسيب‌پذير و خريد سبد معيشتي ساده، نشان ميدهد كه زندگي افراد حاضر در دهك‌هاي پايين هزينه‌هاي‌شان تا چه ميزان سخت است و اگر سمت و سوي سياستگذاران به بهبود وضعيت معيشتي و غذايي‌شان نباشد چه بسا هزينه‌هاي درمان نيز سربار آنها شود. عمده كالاهايي كه در دسترس اين افراد قرار دارد و با وضعيت مالي‌شان مي‌توانند بخرند، تخممرغ، مرغ و مقدار كمي نيز برنج، صيفي‌جات است. مصرف سيب‌زميني در اين خانواده‌ها بيشتر از سايرين است. پس عمده غذايي كه مي‌توانند با درآمد اندك و قيمت بالاي مواد غذايي تهيه كنند، انواع كوكو و غذاهايي است كه در آن از تخممرغ استفاده شود. مانند املت و انواع سوپ است. قيمت بالاي مواد غذايي در كشور، شرايط را براي همه سخت مي‌كند. اگرچه كه اين سختي براي همه يكسان نيست. اما آنچه در نهايت گريبان دولت را مي‌گيرد، افزايش چتر حمايتي از طبقات فرودست است.