واژه‌ها و نااميدي
در مذاكرات
حسن بهشتي‌پور
در جريان تحليل مذاكرات هسته‌اي بايد توجه داشت كه هر واژه بار معنايي خاصي دارد و دريچه تازه‌اي را به روي واقعيت باز مي‌كند. ديروز و ساعاتي پس از انتشار خبر ارايه پاسخ ايران به اتحاديه اروپا، سخنگوي وزارت امور خارجه امريكا ضمن تاييد دريافت پاسخ ايران، اعلام كرد: «ما در حال بررسي آن هستيم و از طريق اتحاديه اروپا پاسخ خواهيم داد، اما پاسخ ايران سازنده نيست.» وقتي گفته مي‌شود سازنده نيست، يعني در عين حال كه موضوع را رد نمي‌كنيم اما پاسخ ايران گره‌هاي موجود در مذاكرات را باز نكرده است. برخلاف بسياري از تحليل‌ها معتقدم اين پاسخ نااميدكننده نيست. از اين جهت بر بار معنايي واژه‌ها تاكيد كردم تا مخاطب را متوجه ديپلماسي پينگ‌پنگي كنم كه روندي خسته‌كننده و فرسايشي را ايجاد مي‌كند و در حال حاضر اين نوع ديپلماسي جريان دارد. اينكه ايران با اروپا مذاكره كند، بعد اروپا، پاسخ ايران را به امريكا منتقل كند و بعد اين چرخه توسط طرف امريكايي نيز تكرار شود، مذاكرات را فرسايشي مي‌كند. به هر حال امريكايي‌ها، هرچه را كه به نفع آنها باشد، سازنده مي‌دانند و هر گزاره‌اي را كه به نفع آنها نباشد غير سازنده ارزيابي مي‌كنند. اما دو طرف اگر واقعا به دنبال توافق هستند بايد از بخشي از خواسته‌هاي خود كوتاه بيايند. ظواهر حاكي از آن است كه ايران اين انعطاف را نشان داده و برخي از مطالبات خود را كاهش داده و حالا نوبت امريكاست كه انعطاف لازم را نشان دهد. اگر امريكا به دنبال توافق است، در وهله نخست بايد مخالفت‌هاي داخلي در امريكا را مهار كند و بعد اراده‌اش را براي توافق در عمل نشان دهد. در حال حاضر مقامات كنگره مدام مصاحبه مي‌كنند كه در صورت پيروزي در انتخابات هر توافقي را كنار خواهند گذاشت و توافق احتمالي دولت بايدن را بي‌ارزش تلقي مي‌كنند. البته حتي در صورت پيروزي جمهوري‌خواهان در انتخابات نوامبر كنگره، نه در آبان‌ماه بلكه در بهمن‌ماه امكان اثرگذاري براي جمهوري‌خواهان ايجاد خواهد شد. بنابراين ايران و امريكا هنوز 4 ماهي تا موعد بهمن‌ماه فرصت دارند. امريكا از يك طرف بايد مخالفت‌هاي داخلي را مهار كند و از سوي ديگر زياده‌خواهي‌هايي كه دارد را كنار بگذارد.
در اين ميان برخي فرضيات مطرح مي‌شود كه مذاكرات تا آبان‌ماه به تاخير بيفتد. اين گمانه‌زني‌ها نيز بيشتر از طرف مخالفان برجام در ايران مطرح مي‌شود. اين دست از مخالفان برجام با اشاره به امكان پيروزي جمهوري‌خواهان در انتخابات كنگره پيش‌بيني مي‌كنند كه بعد از اين موعد، بايدن امتياز بيشتري مي‌دهد. اما معتقدم اين گمانه‌زني غيرواقع‌بينانه است. فارغ از اينكه دولت امريكا توسط دموكرات‌ها در كنگره حمايت شود تا مورد نقد جمهوري‌خواهان قرار داشته باشد، حافظ منافع حداكثري امريكا خواهد بود. تجربه هم نشان داده كه امريكايي‌ها به‌رغم همه اختلافات، بر روي منافع ملي كشورشان توافق دارند. ما هم بايد به اين بلوغ برسيم، فارغ از جهت‌گيري‌هاي سياسي در راستاي مطالبات مردم و منافع ملي كشور حركت كنيم. اينكه در آبان توافق صورت گيرد يا آبان‌ماه بايد اين توافق در راستاي منافع ملي ما باشد. البته معتقدم جلوي ضرر را هرچه زودتر بگيريم، منفعت است. البته نبايد دچار عجله شويم. امريكا هم در راستاي منافع ملي خود عمل خواهد كرد. مبتني بر اين گزاره‌ها معتقدم همانطور كه برخي خوش‌بيني‌ها طي هفته گذشته، مبتني بر واقعيات مذاكرات نبود در حال حاضر نيز دليلي براي نااميدي وجود ندارد. مذاكرات ادامه دارد تا زماني كه منافع ملي دو كشور محقق شود.