گل‌گلابي كه قدرش را ندانستند
اسفند براي ما يادآور درگذشت دكتر حسين گل‌گلاب است؛ مردي كه شايد مشهورترين و مردمي‌ترين اثرش، سروده‌اي باشد كه در قالب سرود ملي ايران، با آهنگي از روح‌الله خالقي و صداي غلامحسين بنان در يادها ماندگار شد.
فارغ از دليل ساخته‌شدن اين اثر كه روايت‌هاي مختلف و با شدت‌هاي مختلفي از مردم شنيده مي‌شود و البته همه آنها هم از طرف نزديكان گل‌گلاب و خالقي رد مي‌شوند، غناي كلام و واژگاني كه در اين اثر به كار برده مي‌شود، نويد ماندگاري اين قطعه ملي را مي‌دهد. از طرف ديگر، سنت‌شكني خالقي در اينكه نوايي شاد حماسي را در مايه دشتي مي‌سازد كه پيش از آن باور عام و خاص بر محزون بودن اين مايه بود، خود عامل ديگري در ماندگاري اين اثر بود.
يكي از منابعي كه مي‌شود براي معرفي بزرگاني چون گل‌گلاب و خالقي از آن استفاده كرد، مستند مرز پرگهر، از ساخته‌هاي هومن ظريف رضاييان هست كه براي ساخت و تهيه آن از گفت‌وگو با فرزندان گل‌گلاب و خالقي و چند تن از صاحب‌نظران استفاده شد. اين مستند با زيرنويس انگليسي منتشر شده كه به زعم نگارنده با ادبيات مناسب و نگارش خوبي كه دارد، مي‌تواند در شناساندن گل‌گلاب به دنيا، بسيار موثر باشد.
«اي ايران» سرودي كه ساخته و پرداخته گل‌گلاب و خالقي بود، با عنوان سرود ملي، در رژيم سابق، منتشر شده بود و ويژگي بارزش اين بود كه حتي يك واژه مرتبط با نظام شاهنشاهي در آن به كار نرفته بود و به گفته برخي كارشناسان، در آن هيچ لغت عربي استفاده نشده است.
براي اثبات ماندگاري اين سرود، مي‌توان به ساير ترانه‌ها و قطعاتي كه تاكنون در ستايش ميهن سروده شده‌اند نگاه كرد كه تقريبا هيچ‌كدام از آنها نتوانسته‌اند اينچنين در ميان توده مردم و كارشناسان، داراي جايگاه مثبت شوند.
راز ماندگاري «اي ايران» همان‌طور كه گفته شد، ابتدا در كلام غني از گل‌گلاب، كه هيچ وابستگي به حكومت و نظام حاكم در آن وجود نداشت، سپس آهنگ قوي و سنت‌شكنانه از خالقي و البته صداي گرم بنان است.
هرچند به زعم برخي، اگر گل‌گلاب هيچ كاري در زندگي نمي‌كرد، همين سرود، براي اداي دين‌اش به ميهن كافي بود، اما او در فرهنگستان ايران، براي اصلاح كلمات علمي و دانشگاه مصطلح در زبان فارسي، زحمات فراواني كشيد كه آثارش تا امروز همچنان باقي است. كتاب‌ها و مقالات بسياري كه عمده آنها در حيطه گياه‌شناسي است، از ديگر فعاليت‌هاي گل‌گلاب بود.
با يك جمع‌بندي مي‌توان به اين نتيجه رسيد كه دكتر حسين گل‌گلاب در زمان حياتش دست به فعاليت‌هايي زد كه آثارش تا سال‌هاي سال، تا هميشه، بين مردم و عوام و خواص باقي ماند.