مهم‌ترين اثرات تفاهمنامه هسته‌اي بر اقتصاد ايران
علي قنبري٭
مثبت شدن جو مذاكرات هسته‌اي بين ايران و 1+5 واكنش‌هاي سياسي زيادي با خود به همراه آورد اما پشت پرده تمامي اين اتفاقات مكانيسم پيچيده اقتصاد است كه نقش محوري و بنيادي بازي مي‌كند. اقتصاد به عنوان ابزار محوري در خط مشي‌هاي سياسي كشورها ظاهر مي‌شود و سياست‌ها را رقم مي‌زند. بعد از هر اتفاق سياسي بايد منتظر ظهور آثار اقتصادي آن بود. اگرچه رونق اقتصادي پس از مثبت شدن تعاملات بين‌المللي ايران از بديهيات است اما اينكه كدام بخش واكنش سريع‌تري به اين موضوع نشان مي‌دهد موضوعي است كه بايد مورد توجه قرار گيرد.
با حذف تحريم‌ها، درهاي اقتصاد ايران به روي جهان بازتر مي‌شود و ما با سرعت بيشتري به سمت تحقق سند چشم‌انداز مبني بر دستيابي به جايگاه اول منطقه يعني رشد اقتصادي حداقل 12 برابر و سرمايه‌گذاري 5 برابر وضعيت موجود، پيش مي‌رويم. تمامي ابعاد مختلف اقتصاد ايران به‌طور مستقيم و غيرمستقيم از تفاهمنامه اخير منتفع خواهند شد. افزايش سرمايه‌گذاري خارجي يكي از سريع‌ترين واكنش‌هاي اقتصاد به مثبت شدن روابط تجاري در مرحله تفاهم هسته‌اي كنوني است. كه در نتيجه تغييرات به شرح زير اتفاق افتاده است:
كاهش ريسك سرمايه‌گذاري: يكي از مهم‌ترين دغدغه‌هاي سرمايه‌گذاران خارجي ريسك بالاي سرمايه‌گذاري در ايران و منطقه بود كه با بهبود روابط بين‌المللي و مثبت شدن تعاملات ايران با قدرت‌هاي اقتصادي دنيا حجم زيادي از سرمايه‌گذاران به كشور مي‌آيند كه از اين جمله مي‌توان به ورود هيات هندي كه اخيرا جهت انعقاد قراردادهايي در كليه حوزه‌هاي تجاري كشور و در زمينه صادرات و واردات اشاره كرد و به دنبال آن بايد منتظر ساير كشورها براي سبقت در سرمايه‌گذاري در ايران و كسب سهم بازار كشورمان باشيم.
بهبود ساختار نهادي اقتصاد ايران: اگرچه اين موضوعي زمانبر است اما قوانيني كه يك شبه عليه اقتصاد ايران وضع شد در صورت امضاي توافقنامه هسته‌اي به صورت يكجا حذف مي‌شوند كه تسهيل شديدي در شرايط تجاري كنوني براي اقتصاد كشور ايجاد مي‌كند.
بازگشت تعادل بين بخش مبادلاتي و غير مبادلاتي: حذف موانع تجاري و كاهش هزينه نقل و انتقالات بانكي كه در نتيجه تحريم‌ها شرايط تجارت ايران را از حالت رقابتي خارج كرده بود و موجب گريز توليد‌كنندگان داخلي از حوزه صنعت كشور مي‌شد موجب به تعادل رسيدن بخش مبادلاتي و غيرمبادلاتي كشور مي‌شود چرا كه در نتيجه موانع تجاري بخش مبادلاتي كوچك‌تر از بخش غير مبادلاتي شده بود كه به نوعي موجب دامن زدن به بيماري هلندي در اقتصاد ايران شده بود.
بهبود شرايط كسب و كار: اين موضوع كه در پي افزايش حجم سرمايه‌گذاري خارجي به وقوع مي‌پيوندد، موجب رونق اقتصاد و انبساط در بخش تقاضا مي‌شود و به اين ترتيب كشور در يك چرخه افزايش توليد و اشتغال قرار مي‌گيرد.
حذف تحريم‌هاي مالي، بانكي، بيمه، سرمايه‌گذاري و تمامي خدمات مرتبط با آنها در حوزه‌هاي مختلف از جمله نفت، گاز، پتروشيمي و خودرو‌سازي حاشيه سود فعاليت‌هاي تجاري را افزايش داده و بخشي از سپرده‌هاي ديداري بانك‌ها به بازارهاي مالي و فيزيكي تزريق شده و به مانند يك سياست انبساطي عمل مي‌كند كه در نتيجه به افزايش توليد ملي و رونق اقتصاد منجر مي‌شود.
مثبت شدن شاخص بورس: مثبت شدن شاخص بورس در نتيجه بهبود فضاي كسب و كار يكي ديگر از آثار مهمي است كه به زودي در اقتصاد ايران بروز خواهد كرد و موجب بهبود ساختار قيمت‌گذاري و بخش خصوصي در صنعت و كشاورزي مي‌شود.
تزريق تكنولوژي و مديريت نوين و فرامليتي شدن: حركت به سمت فرامليتي شدن شركت‌هاي ايراني يكي از نخستين دستاوردهاي پذيرش ايران هسته‌اي توسط قدرت‌هاي جهاني است. فرامليتي شدن بخش خصوصي ايران مي‌تواند در كنار بهبود و ارتقاي سطح مديريت و تزريق ومديريت نوين در افزايش بهره‌وري نيروي انساني و در كنار توسعه اقتصادي موجب افزايش رشد اقتصادي و بهبود شاخص‌هاي كلان شود.
علاوه بر مسائل فوق كه در نتيجه بهبود شرايط تجاري موجب رونق اقتصاد ايران مي‌شود، ساير بخش‌هاي اقتصاد ايران نيز با رونق مواجه خواهد شد كه در نهايت اقتصاد ايران را به مسير رشد اقتصادي هدايت مي‌كند.
* معاون وزير جهادكشاورزي و عضو هيات علمي دانشگاه تربيت مدرس