«رابرت مك‌اير» سفير بريتانيا در تهران در گفت‌وگو با «اعتماد»:
به ائتلافي عليه ايران
نمي‌پيونديم
سارا معصومي
زنگ‌هاي خطر امنيتي در خليج‌فارس به صدا درآمده است. مجموعه‌اي از حوادث مشكوكي كه در سه ماه اخير در اين منطقه رخ داده بازيگران منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي را نگران ثبات و امنيتي كرده كه در چند دهه اخير منجر به كشتيراني نسبتا آرام و بي‌دردسر در اين منطقه شده است. به نظر مي‌رسد دست‌هايي كه در چند ماه اخير حملات زنجيره‌اي به نفتكش‌ها و تانكرهاي نفتي برخي كشورهاي اروپايي و ژاپن در خليج‌فارس را برنامه‌ريزي كرده بودند به بخشي از اهداف تعيين شده خود رسيده‌اند. اين روزها عمده بازيگران غيرمنطقه‌اي مي‌خواهند در محدوده خليج‌فارس و تنگه هرمز ائتلاف يا ناوگان دريايي مشترك تشكيل بدهند. امريكا تلاش براي يارگيري در اين زمينه را آغاز كرده اما از آنجا كه دست واشنگتن در ايران‌ستيزي در اين پروژه لو رفته كشورهاي اندكي حاضر به پيوستن به اين ائتلاف امريكايي هستند. در اين فضا برخي كشورهاي اروپايي با پيشنهاد بريتانيا كه اخيرا نفتكش‌اش توسط ايران توقيف شده، قصد دارند ناوگان دريايي مشترك خود در خليج‌فارس را تشكيل بدهند. همان‌طور كه در گزارش منتشر شده در شماره چهارشنبه «اعتماد» نوشتم تاكنون جزيياتي درباره نحوه اجرايي شدن اين طرح انگليسي منتشر نشده است و به نظر مي‌رسد كه لندن تلاش مي‌كند در اين مرحله حمايت اوليه كشورهاي بيشتري را به دست آورد تا شايد بتواند از اين طرح به عنوان اهرم فشاري براي آزادسازي نفتكش خود استفاده كند. خبرگزاري رويترز در گزارشي به نقل از منابع آگاه ادعا كرده كه فرانسه، دانمارك و ايتاليا موافقت اوليه خود را با طرح انگليس براي تشكيل يك ناوگان دريايي مشترك در خليج‌فارس اعلام كرده‌اند. در اين گزارش هم تاكيد شده كه انگليس در اين مرحله صرفا ايده پيشنهادي خود را به ديپلمات‌هاي ارشد اروپايي در بروكسل داده و حتي بر اساس همين پيشنهاد اوليه اتحاديه اروپا، ناتو يا امريكا به‌طور مستقيم در اين ماموريت دخالتي نخواهند داشت. اين خبرگزاري انگليسي مدعي شده كه اسپانيا، سوئد، لهستان و آلمان نيز علاقه خود را به ايده انگليس نشان دادند و هدف آن را محافظت از مسير تردد نفت در خاورميانه با فرماندهي مشترك فرانسه و بريتانيا مي‌دانند. يك ديپلمات اروپايي در اين باره به رويترز مي‌گويد: امريكا در اواخر ژوئن در نشست ناتو پيشنهاد تشكيل چنين ناوگان دريايي مشتركي را داده بود اما در آن زمان اروپايي‌ها احساس كردند چنين طرحي مي‌تواند به تشديد تنش در منطقه خليج‌فارس منتهي شود. اين‌بار پيشنهاد بريتانيا به جاي واشنگتن، پذيرش را براي اروپايي‌ها ساده‌تر مي‌كند. آزادي دريانوردي ضروري است و كاملا با طرحي كه در قالب سياست فشار حداكثري امريكا بر ايران تعريف مي‌شد، فرق دارد. رويترز ادعا كرده كه بريتانيا پس از آنكه ايران نفتكش اين كشور را توقيف كرد، لندن در پيگيري اين طرح جدي‌تر شد. همزمان وزارت خارجه بريتانيا مي‌گويد احتمال دارد ائتلاف مشتركي كه اروپا به دنبال آن است فقط كشتي‌ها را شامل نشود و ناوگان هوايي را هم دربر بگيرد. يك ديپلمات آلماني در اين باره به رويترز گفته كه هايكو ماس در تماس نزديك با همتاهاي انگليسي و فرانسوي خود در اين خصوص است تا با جزييات بيشتر طرح آشنا شود. با اين وجود دولت آلمان روز گذشته اعلام كرد كه هنوز تصميمي براي پيوستن به طرح امريكا جهت ايجاد ائتلاف نظامي دريايي با هدف محافظت از نفتكش‌ها در آب‌هاي جنوبي ايران نگرفته است. يك سخنگوي وزارت خارجه آلمان در اين باره به رويترز گفت: «ما مشاركت فشرده‌اي در اين گفت‌وگوها داريم. ولي هنوز خيلي زود است درباره نحوه حمايت يا مشاركت احتمالي آلمان صحبت كنيم.» بريتانيا و فرانسه كه احتمالا فرماندهي ناوگان دريايي مشترك در منطقه را برعهده خواهند داشت، پايگاه‌هايي هم در اين منطقه دارند. بريتانيا در عمان پايگاه دريايي و فرانسه در امارات چنين امكاناتي دارد. البته كه مشاركت برخي كشورهاي اروپايي در چنين ماموريت مشتركي در خليج‌فارس نيازمند دريافت تاييديه از پارلمان‌هاي اين كشورهاست. ريچارد دالتون سفير اسبق انگليس در تهران اخيرا در گفت‌وگو با نشريه فرانسوي لوپوئن در پاسخ به اين سوال كه چرا اروپايي‌ها با امريكا در ائتلافي براي محافظت از آزادي تردد در خليج‌فارس همراه نشدند، گفته بود: كشورهاي اروپايي مي‌توانند سريعا در زمينه مسائل امنيتي بسيج شوند. دليل اصلي انگليس اين است كه نمي‌خواهد بخشي از سياست امريكايي «فشار حداكثري» عليه ايران باشد. اگرچه بعد از توقيف كشتي ايراني از سوي انگليس در جبل الطارق، ايران انگليس را به اين پيروي از امريكا متهم كرده است. ۱۳ سال است كه فرانسه، آلمان و انگليس با هم بر موضوع ايران و فعاليت‌هاي هسته‌اي‌اش كار مي‌كنند و مصمم هستند آن را به گونه‌اي ادامه دهند و نه اينكه در سياست‌هاي تحريمي امريكا درباره ايران مشاركت داشته باشند.
مخالفت ايران با حضور خارجي در خليج‌فارس
ايران مخالفت خود را با شكل‌گيري هرگونه ائتلافي از سوي بازيگران غيرمنطقه‌اي براي محافظت از تردد آزاد در خليج‌فارس اعلام و تاكيد كرده كه امنيت كشتيراني در اين محدوده بايد به تهران و ديگر كشورهاي منطقه سپرده شود. «سيدعباس عراقچي» معاون سياسي وزير امور خارجه و فرستاده ويژه رييس‌جمهور كه بامداد سه‌شنبه به منظور تقديم پيام كتبي حسن روحاني به امانوئل ماكرون رييس‌جمهور فرانسه به پاريس سفر كرده بود در ديدار با «ژان ايو لودريان» وزير خارجه فرانسه با اشاره به اينكه ايران خود توليد‌كننده و صادركننده نفت است، امنيت خليج‌فارس را بسيار مهم خواند و گفت: ايران تمامي تلاش خود را براي امنيت اين منطقه و به ويژه تنگه هرمز به كار خواهد بست و اجازه اخلال در روند كشتيراني در اين منطقه حساس را نخواهد داد.
در حالي كه گفته مي‌شود محور اصلي رايزني‌هاي عادل عبدالمهدي، نخست‌وزير عراق در سفر از پيش اعلام نشده‌اي كه ابتداي هفته به تهران داشت، ماجراي تنش در رابطه ايران و بريتانيا بوده است، سخنان روز گذشته «ثامر الغضبان» وزير نفت عراق نيز به گونه‌اي اين گمانه‌زني را تقويت مي‌كند. وزارت نفت عراق با انتشار بيانيه‌اي به نقل از الغضبان اعلام كرد كه حسن روحاني به هيات عراقي به رياست عبدالمهدي، تضمين‌هايي داده است. در اين بيانيه آمده است كه روحاني نسبت به حركت امن كشتيراني در خليج‌فارس، تنگه هرمز و درياي عمان و احترام به حقوق بين‌الملل، به عبدالمهدي اطمينان داده است. حسن روحاني در جريان ديدار با عبدالمهدي، با تاكيد بر اينكه تهران مايل به افزايش تنش‌ها در منطقه و با ديگر كشورها نبوده و هرگز آغازكننده جنگ و تنش نخواهد بود، گفته بود: ايران در طول تاريخ اصلي‌ترين حافظ امنيت و آزادي كشتيراني در خليج‌فارس، تنگه هرمز و درياي عمان بوده و خواهد بود.
طرح روسي در برابر طرح اروپايي
همزمان با اين موضع‌گيري ايران، روسيه نيز از طرح جديدي براي تامين امنيت در خليج‌فارس رونمايي كرده است. «ميخاييل بوگدانوف» معاون وزير امور خارجه روسيه مفهوم امنيت جمعي در خليج‌فارس را به ديپلمات‌هاي خارجي كه در مسكو حضور دارند، ارايه كرد. در بيانيه‌اي كه وزارت خارجه روسيه در اين باره داده، آمده است: «اصول اصلي اين مفهوم بر اين موارد تاكيد دارد: رويكرد گام به گام، چندجانبه‌گرايي و رعايت دقيق قوانين بين‌المللي، منشور سازمان ملل و قطعنامه‌هاي شوراي امنيت سازمان ملل.» در اين سند بر لزوم مشاركت يكسان تمام كشورهاي منطقه براي ايجاد مكانيسم امنيت جمعي در خليج‌فارس تاكيد شده و بر اساس مفهوم امنيت جمعي، به كشورهاي منطقه فرصت ايجاد يك «خط تلفن قرمز» ميان ارتش كشورهاي منطقه داده مي‌شود. در بخش‌هايي از اين پيشنهاد روسيه خواهان توقف استقرار دايمي نيروي كشورهاي خارجي در منطقه شده است.
اصرار بولتون، طعنه ترامپ
در حالي كه جان بولتون مشاور امنيت ملي امريكا براي جلب نظر ژاپن و كره جنوبي به منظور پيوستن به ائتلاف امريكا در خليج‌فارس دوره راه افتاده است به نظر مي‌رسد كه دونالد ترامپ نظر ديگري دارد. شامگاه سه‌شنبه بود كه رييس‌جمهور امريكا گفت: «اين غيرمنصفانه است كه امريكا نقش پليس تنگه هرمز را ايفا كند و از كشتي كشورهاي ثروتمندي همانند عربستان سعودي، چين و ژاپن حفاظت كند.» طعنه‌هاي ترامپ فقط اين سه كشور را شامل نشد و او با انتقاد از اتحاديه اروپا گفت: «اين اتحاديه به صورت تجاري در حال دزدي از امريكا بوده اين در حالي است كه ما از طريق ناتو از آنها حمايت مي‌كنيم و آنها چيزي به ما پرداخت نمي‌كنند.» ترامپ در بخش‌هاي ديگري از سخنانش اين سوال را مطرح كرد كه چرا امريكا بايد هزينه تامين امنيت مسيري را بدهد كه ديگر چندان از آن استفاده هم نمي‌كند. او در اين باره گفت: ما به تنگه هرمز احتياجي نداريم چرا كه صادركننده نفت شده‌ايم.
هدف ائتلاف اروپايي كاهش تنش است نه مخالفت با ايران
رابرت مك‌اير، سفير بريتانيا در ايران در پاسخ به «اعتماد» درباره طرح بريتانيا براي شكل دادن به ناوگان دريايي در خليج‌فارس مي‌گويد: كشورهاي بسياري نسبت به امنيت كشتيراني در خليج‌فارس و تنگه هرمز به دنبال مجموعه‌اي از حوادث كه در اين محدوده در چندماه اخير رخ داده ابراز نگراني عميق كرده‌اند. به همين دليل است كه برخي كشورها مانند بريتانيا و فرانسه موافقت خود را با به راه‌اندازي سيستمي كه كشتيراني در خليج‌فارس را امن‌تر كند، اعلام كرده‌اند. ما اعتقاد داريم كه اين اقدام مي‌تواند به كاهش تنش در اين منطقه كمك كند، چرا كه تنها زماني ما مي‌توانيم از حوادثي كه به تشديد تنش منتهي مي‌شود، فاصله بگيريم كه نقل و انتقال‌هاي ايمن كشتيراني از تنگه هرمز صورت بگيرد.
سفير بريتانيا در پاسخ به اين سوال كه اين اقدام مي‌تواند منجر به تشديد تنش در منطقه با ايران شود، گفت: ما هميشه بر آزادي دريانوردي در آب‌هاي بين‌المللي تاكيد داشته‌ايم و اين موضع ثابت ما بوده و به همين دليل است كه بسياري از كشورها خواهان پيوستن به بريتانيا در اين طرح هستند.
مك‌اير در پاسخ به اين سوال كه اين اقدام بريتانيا عملا به معناي پيوستن به ائتلافي است كه واشنگتن درصدد شكل دادن به آن عليه ايران در خليج‌فارس است، گفت: ما رسما و علنا اعلام كرديم كه از سياست فشار حداكثري امريكا عليه ايران حمايت نمي‌كنيم، هدف ما كاهش تنش در منطقه است. وزير خارجه ما جرمي هانت اعلام كرده كه ما به ائتلافي عليه ايران نمي‌پيونديم. طرح ما براي حفاظت از امنيت كشتيراني در خليج‌فارس و تنگه هرمز به دليل اتفاق‌هايي است كه اخيرا در اين منطقه رخ داده است.
(مشروح گفت‌وگوي «اعتماد» با سفير بريتانيا در تهران را در شماره روز شنبه بخوانيد)