عقب‌نشيني امارات
اردوان اميراصلاني
يمن از سال 2015 ميلادي درگير جنگ با نيروهاي ائتلاف به رهبري عربستان سعودي است كه منجر به وقوع فجيع‌ترين بحران انساني طي سال‌هاي اخير شده و اين كشور را غرق در بي‌ثباتي و خشونت كرده است. روز پنجشنبه اول ماه آگوست، حمله به عدن حداقل 49 كشته و 48 زخمي در پي داشت. عدن شهري باستاني در جنوب يمن و مركز حمايت دولت صنعا از سعودي‌ها، عليه حوثي‌هاست. سرويس‌هاي امنيتي يمن بر اين باورند كه نخستين حمله انتحاري با خودروي بمب‌گذاري شده در مركز شهر و در مقابل مقر پليس كه هيچ گروهي نيز مسووليت آن را برعهده نگرفته كار جهادي‌هاي القاعده حاضر در جنوب كشور است. حوثي‌ها مسووليت حمله پهپادي و موشكي دوم را كه همزمان در حومه غربي عدن به مراسم رژه نظامي نيروهاي حامي دولت رخ داد برعهده گرفتند. در جريان اين حمله در حدود 35 نفر زخمي و كشته شدند و در ميان كشته‌شدگان نام فرمانده پشتيباني نيروهاي ائتلاف، سرتيپ منير اليافعي نيز به چشم مي‌خورد. اين حملات كه مرگبارترين حمله به نيروهاي ائتلاف محسوب مي‌شود به وضوح نيروهاي تحت حمايت عربستان سعودي را هدف قرار داده بود چند هفته پس از اعلام عقب‌نشيني نيروهاي امارات متحده عربي از شمال كشور رخ داد. به دنبال توافق حوثي‌ها مبني بر واگذاري قسمت‌هايي از قلمرو تحت كنترل خود در شهر الحديده، امارات بدون اعلام رسمي تصميم به كاهش فعاليت‌هاي نظامي خود در يمن گرفت. در اوايل ماه ژوئن، ابوظبي قسمت اعظم توپخانه سنگين و از جمله هليكوپترهاي آپاچي خود را به كشور برگرداند و شبه‌نظاميان يمني حامي دولت را رسما بدون محافظت هوايي رها كرد. به نظر مي‌رسد كه عقب‌نشيني امارات و بازگرداندن موشك‌هاي پاتريوت (موشك‌هاي زمين به هوا با برد متوسط) قدرت دفاعي عدن را به‌طور قابل ملاحظه‌اي تضعيف كرده و شهر فاقد دفاع هوايي شده است.
حوثي‌ها نيز بلافاصله نهايت استفاده را از اين نقطه ضعف بردند. اما آيا بايد از اين تغيير موضع امارات شگفت‌زده شويم؟ گذشته از اين، در مواجهه با شكست آشكار عمليات «توفان قاطع» كه توسط وليعهد محمد بن سلمان در سال 2015 آغاز شد، مقامات اماراتي اكنون به امتحان «استراتژي گامي در مسير صلح» اظهار تمايل كرده‌اند. با وجود برتري نظامي، عربستان سعودي و متحدان سني‌اش نتوانسته‌اند حوثي‌هاي شيعه را از بين ببرند و جنگجويان حوثي در حالي كه اوضاع بشردوستانه روزبه‌روز وخيم‌تر مي‌شود به راه خود ادامه مي‌دهند. واضح است كه امارات متحده عربي ترجيح مي‌دهد در اين ميان از منافع خود در عرصه بين‌المللي محافظت كند. بسياري از سناتورهاي امريكايي منتقد حمايت نظامي امريكا از عربستان سعودي خواهان استفاده از موضوع يمن در كارزار انتخابات رياست‌جمهوري سال 2020 هستند. آنان خواهان پرهيز از مشاركت به عنوان يكي از رهبران جنگ كثيف منجر به مرگ قريب به صد هزار نفر (طبق آخرين تخمين‌ها اين تعداد خيلي بيشتر از اين است)، تخريب يك ميراث گرانبها و به ويژه ايجاد يك بحران بي‌سابقه انساني منجر به گرسنگي و بيماري چند ميليون كودك هستند. اينجاست كه اماراتي‌ها به تدريج از متحد جنگ‌افروزشان «عربستان سعودي» جدا مي‌شوند. در حقيقت تصميم امارات متحده عربي موضع عربستان سعودي را نه تنها در يمن بلكه در منطقه به شدت تضعيف مي‌كند و مي‌تواند عواقب زيادي در بر داشته باشد. عقب‌نشيني امارات براي حوثي‌هاي يمن كه اكنون خواهان خروج كليه نيروهاي نظامي خارجي از كشور هستند يك پيروزي به حساب مي‌آيد. حملات پنجشنبه گذشته مهر تاييدي بر استراتژي انعطاف‌ناپذير آنها و سبب وحشت دولتي است كه در وضعيت بغرنجي به سر مي‌برد. سعودي‌ها بدون امارات اميد خود را براي بازپس‌گيري مناطق شمالي اشغال شده توسط حوثي‌ها از دست مي‌دهند. به لحاظ جغرافيايي، ابوظبي در خليج‌فارس در مركز تنش‌هاي فزاينده بين ايالات متحده و عربستان سعودي از يك سو و ايران با پشتيباني حوثي‌هاي شيعه كه تهديدي براي مرزهاي امارات محسوب مي‌شوند از سوي ديگر قرار دارد. با اين وضعيت، تمايل ابوظبي ديپلماسي به جاي جنگ و تلاش براي خاتمه خشونت‌هاست. سعودي‌ها ايران را براي اين حملات مقصر مي‌دانند. اما بايد خاطرنشان كرد كه جنگ با يمن زمينه‌اي براي جنگ نيابتي و تا حدي عقيدتي عليه تهران است كه توسط وليعهدي آغاز شد كه اميدوار به سركوب حوثي‌ها طي چند ماه و تثبيت برتري عربستان سعودي نسبت به رقيب خود بود. در واقع بايد به ياد داشت كه جنگ‌ها مسائل نامشخص زيادي به همراه دارند. امارات اين موضوع را درك مي‌كند براي همين تصميم آنها از اهميت ويژه‌اي برخوردار است، زيرا مي‌تواند راه مذاكرات براي پايان جنگ يمن را هموار كند. سخت بشود به اين پريش پاسخ روشن داد كه آيا امارات با رويارويي با عربستان شكست خورده در يمن كه نفوذ خود را نيز تا حد زيادي از دست داده، قادر به ايفاي نقش ميانجي و فرو نشاندن تنش‌ها در خليج‌فارس هست يا نه؟