گروه اقتصاد
كريستينا جورجيوا، رييس صندوق بين‌المللي پول در مصاحبه‌اي اختصاصي با گاردين، گرمايش زمين را به عنوان يك تهديد جدي براي بي‌ثباتي بيشتر مالي در جهان عنوان كرد. شايد اين اولين‌بار باشد كه رييس يكي از مهم‌ترين نهادهاي بين‌المللي اقتصادي، از موضوعي مانند تغييرات آب و هوايي به عنوان عامل محدودكننده رشد جهاني صحبت مي‌كند. جورجيوا معتقد است تغييرات آب و هوايي بيشتر از آنكه كشورهاي توليدكننده دياكسيدكربن را تحت‌تاثير قرار دهد، بر اقتصاد كشورهاي كمتر توسعه‌يافته يا نوظهور تاثيرگذار خواهد بود.
تغييرات اقليمي، خطرناك‌تر از بحران مالي
جورجيوا در اين گفت‌وگو از موضوعاتي سخن گفت كه در 75 سال گذشته تقريبا جايي در ميان تحقيقات اقتصاددانان صندوق بين‌المللي پول نداشته است. به خصوص اينكه در ده سال اخير با وجود بحران مالي امريكا در سال 2008 و پيش‌بيني كاهش رشد اقتصادي جهان تا چند سال آينده، عمده موضوعات مورد بحث در خصوص لزوم تعادل بين تراز پرداخت‌ها يا بحران مالي بود. اما اين‌بار رييس صندوق بين‌المللي پول از مشكلي سخن گفت كه به زعم او در سال‌هاي آتي مي‌تواند در قالبي خطرناك‌تر ظاهر شده و جهان به ويژه كشورهاي فقير را تحت‌تاثير قرار دهد. اين مشكل همان گرمايش زمين و تغييرات اقليمي است.
با اين حال، اين براي بار اول نيست كه رييس جديد صندوق بين‌المللي پول، در خصوص تغييرات اقليمي ابراز نگراني كرده است. پيش‌تر او در نشست ماه اكتبر سازمان متبوعش بارها از مخاطرات زيست محيطي جهان سخن گفت. به گواه حاضران در اين نشست بيشتر زمان او به صحبت در خصوص تغييرات اقليمي به جاي بررسي اقتصاد جهاني و سقوط مالي گذشت.
جورجيوا معتقد است بحران آب و هوا و ثبات مالي تضادي با يكديگر ندارند زيرا اگر بدون نظارت به خود واگذار شود، قطعا مي‌توانند بر يكديگر تاثير گذاشته و حتي تشديد شوند. او در اين خصوص گفت: «وقتي افراد از تصميم‌گيران مي‌خواهند كه بر توافقنامه‌هاي زيست‌محيطي پايبند بمانند، بايد اين اتفاق بيفتد. اين دقيقا كاري است كه در اين شرايط بايد انجام شود.» به نظر او تغييرات آب و هوايي قابل رويت نيست اما با گذر زمان، تاثيرات خود را بر اقتصاد جهان به ويژه بر كشورهاي فقير مي‌گذارد.
او در پاسخ به اين پرسش كه بزرگ‌ترين ريسك تاريخ چه خواهد بود؛ آيا مجددا سقوط مالي اتفاق مي‌افتد يا گرمايش جهاني مي‌تواند تاثيرات به مراتب مخرب‌تري بر اقتصاد بگذارد، گفت: «تغييرات آب و هوايي يك تهديد است و بايد جدي گرفته شود زيرا از نظر صندوق بين‌المللي پول كه با مسائل اقتصادي سر و كار دارد، تغييرات بر اقليم آب و هوايي مي‌تواند توسعه را در هر بعد آن به عقب براند؛ موضوعي كه در ساليان اخير شاهد آن بوده‌ايم.» او قرار است در كنفرانس تغييرات آب و هوايي سازمان ملل COP25 كه از امروز تا 13 دسامبر در مادريد برگزار مي‌شود، سخنراني كند. به نظر مي‌رسد عمده صحبت‌هاي او در خصوص معاهده پاريس و بررسي تعهدات ساير كشورها براي كاهش توليد آلاينده‌هاي كربني باشد. جورجيوا معتقد است سازمان متبوعش ثقش مهمي در جلوگيري از افزايش دما در سطوح فاجعه‌بار ايفا مي‌كند.
اصرار صندوق بين‌المللي پول
بر افزايش ماليات بر كربن
ريس صندوق بين‌المللي پول معتقد است انقلاب صنعتي آغاز دوره‌اي بود كه منجر به بهبود شگرفي در زندگي افراد شد. اما هر انقلابي هزينه‌هايي نيز دارد. هزينه انقلاب صنعتي نيز پيامدهاي ناخواسته‌اي بود كه ايجاد كرد. يكي از آنها استفاده بيش از حد از انرژي و سوخت‌هاي فسيلي بود. هر چند به اعتقاد او مي‌توان با روش‌هايي اين مشكلات را حل و فصل كرد. جورجيوا بر اين مدعا تاكيد دارد كه بحران زيست‌محيطي علاوه بر يك تهديد، يك فرصت نيز مي‌تواند باشد. فرصت از اين جهت كه رشد بيشتر باعث بالا رفتن انگيزه براي تسريع در سرمايه‌گذاري در استفاده از تكنولوژي به‌روزتري كه كربن كمتري توليد كند. اين امر مي‌تواند تحولاتي به مثابه انقلاب صنعتي براي جهان ايجاد كند.
تضادي بين رشد اقتصادي و اجبار به كاهش آلودگي نيست
او در پاسخ به اين پرسش كه بسياري از فعالان محيط زيست تناقضي بين پيگيري رشد توسط صندوق بين‌المللي پول و ماموريت جديد آن يعني رفع تغييرات آب و هوايي مي‌بينند، گفت: «اين دو مساله ضرورتا در تقابل با يكديگر نيست. شما مي‌توانيد با استفاده از تكنولوژي‌هاي سبز رشدي پايدار و عادلانه داشته باشيد. در واقع پيام COP25 (نشست تغييرات آب و هوايي سازمان ملل) نيز همين است، شناسايي مخاطرات زيست‌محيطي و تمركز بر اقدامات عملي در جهت رفع آن.». به گفته او دو اقدام عملي مد نظر اين نهاد بين‌المللي، ماليات و سياست‌هاي هزينه‌اي و انعطاف‌پذير كردن بخش‌هاي مالي نسبت به رخدادهايي كه منجر به گرمايش جهاني مي‌شود، است. IMF در تلاش است براي آسيب‌هاي نشات‌گرفته از سوزاندن سوخت‌هاي فسيلي بر كشورهاي با توليد بالا، ماليات وضع كند. اين صندوق در حال حاضر با نرخ متوسط دو دلار در هر تن توليد دياكسيدكربن، كشورها را مجبور به توليد دياكسيدكربن كمتري مي‌كند. هر چند جورجيوا معتقد است اين نرخ بايد تا سال 2030 به 75 دلار در هر تن برسد. او در بخش ديگري از سخنان خود به مشكلات افزايش ماليات بر سوخت‌هاي فسيلي نيز اشاره كرد. به گفته جورجيوا اين امر ممكن است مشكلاتي را در شرايط فعلي سياسي براي برخي كشورها فراهم كند. به خصوص اينكه قيمت سوخت در كشورهاي توسعه‌يافته نسبت به كشورهاي در حال توسعه گران‌تر است. با وضع ماليات بر سوخت‌هاي فسيلي اعتراضات نيز افزايش مي‌يابد كه مي‌تواند به بحران‌هاي سياسي به خصوص در كشورهاي توسعه‌يافته بينجامد. اين اقدام براي دولتمردان نيز ضررهاي مالي و سياسي هنگفتي مي‌تواند داشته باشد. رييس صندوق بين‌المللي پول در بخش ديگري از سخنان خود راهكاري نيز براي كاهش آسيب‌هاي اقتصادي و سياسي ارايه داد. به گفته او با وضع ماليات بر توليد كربن، قيمت‌ها نيز افزايش مي‌يابد. بنابراين در وهله اول بايد افرادي كه در معرض آسيب نشات گرفته از افزايش قيمت‌ها هستند، شناسايي شوند. او در بخش ديگري از سخنان خود ضمن اشاره به اين موضوع كه بايد به مردم اطمينان داد كه رفاه آنها با وضع ماليات تحت تاثيرات منفي قرار نمي‌گيرد، خاطرنشان كرد: «حل مشكلات آب و هوايي، كمبود يا نابرابري ايجاد نمي‌كند.»
رييس صندوق بين‌المللي پول در بخش ديگري از سخنان خود به برنامه‌هاي اصلاحات مالي موسسه متبوعش نيز اشاراتي كرد. به گفته او استانداردهاي سختگيرانه‌اي براي مواجهه با خطرات آب و هوايي، افزايش فشار براي اعمال سياست‌هاي مالي و ايجاد صندوق‌هايي براي پوشش بيمه‌اي كارهايي كه با تغييرات آب و هوايي در معرض خطر نابودي قرار دارند، است. او در خصوص اين راهكارها گفت: «بايد به اين نكته رسيد كه تغييرات آب و هوايي به همگان و به ويژه كشورهاي در حال توسعه اسيب جدي‌تري وارد مي‌كند. در واقع كشورهايي كه آلودگي بسيار كمتري دارند، بيشترين آسيب را ديده‌اند. اين كشورها به تنهايي نمي‌توانند تغييرات آب و هوايي را كند كرده يا آن را كنترل كنند به همين دليل است كه بايد متحدانه اقداماتي در مقابل تغييرات اقليمي انجام داد. واقعيت براي كساني كه در حال حاضر تحت‌تاثير قرار گرفته‌اند، واقعيت بقيه ما است.»
او در پايان صحبت‌هاي خود ضمن اشاره به افزايش آلودگي در چين گفت: «مطالعات اخير نشان مي‌دهد كه اين كشور در يك سال و نيم گذشته بيش از 5 برابر ظرفيت توليد آلودگي خود، زغال سنگ سوزانده است. اين موضوع تنها براي چين نيست بلكه وضعيت هند در توليد آلودگي نيز خوب نيست. اين دو اقتصاد نوظهور بايد بدانند كه مرحله گذار به سمت انرژي‌هاي تجديدپذير فرا رسيده است.»
او در خصوص ديگر اعضاي صندوق بين‌المللي پول نيز هشدار داد: «كشورها بايد بدانند كه در حال گذار از ارزشمندترين كالا هستيم.»