شتابزدگي ترامپ
عبدالرضا فرجي‌راد
دونــالـد تـــرامـپ، رييس‌جمهور امريكا تصور مي‌كرد كه در انتخابات سال جاري با تكيه بر دستاوردهاي اقتصادي و ايجاد فرصت‌هاي شغلي مي‌تواند در انتخابات پيروز شود، اما بر خلاف انتظار او وقوع سلسله رويدادهايي باعث شد آثار بسياري از دستاوردهاي اقتصادي و داخلي او از بين برود، در نتيجه در آستانه انتخابات، دولتمردان خود را براي دستيابي به يك نتيجه قابل اتكا در سياست خارجي براي انتخابات، بسيج كرده است. مهم‌ترين دستاورد ترامپ كاهش نرخ بيكاري در امريكا بود، اما بر اثر همه‌گيري ويروس كرونا گفته مي‌شود كه تا 30 ميليون نفر به رقم بيكاران در امريكا افزوده شده است و تحليلگران پيش‌بيني مي‌كنند تا 10 سال ديگر، حتي بر اساس برخي تحليل‌هاي بدبينانه‌تر تا 40 سال ديگر، صدمات اقتصادي همه‌گيري بيماري كرونا قابل جبران نيست. اين در حالي است كه هنوز همه‌گيري كرونا ادامه دارد و گفته مي‌شود در ماه‌هاي پيش‌رو ممكن است 100 هزار نفر ديگر به تلفات حاصل از اين بيماري در خاك امريكا اضافه شود. اينها سلسله بحران‌هاي داخلي امريكا هستند كه هيچ چشم‌انداز اميدواركننده‌اي براي حل آنها تا چهار ماه ديگر يعني زمان انتخابات وجود ندارد. دونالد ترامپ تا زمان انتخابات نه مي‌تواند مسائل سلامتي ناشي از شيوع ويروس را حل و فصل كند، نه توان بازسازي اقتصادي و كاهش مجدد نرخ بيكاري دارد و همزمان با اعتراضات و انتقادها در مورد خشونت پليس و نژادپرستي سازمان‌يافته در كشور نيز مواجه شده است. شيوع گسترده بيماري كرونا و اعتراضات در سراسر كشور باعث تنش ميان رييس‌جمهور با شهرداران و فرمانداران در نقاط مختلف كشور شده است، موضوعي كه مي‌تواند در محبوبيت ترامپ و ميزان آراي او در ميان راي‌دهندگان جمهوري‌خواه هم اثر منفي داشته باشد. در نتيجه اين اتفاق‌ها ترامپ مجبور شده است تا در آستانه انتخابات بر سياست خارجي تمركز كند، تا بتواند از طريق دستاوردهايي در خارج از كشور بخشي از اين معضلات و كسري‌هايي را كه در مسائل داخلي با آن مواجه شده است، پنهان كند. ترامپ براي رسيدن به دستاوردي فوري در آستانه انتخابات، سه پرونده اصلي و يك موضوع فرعي را هدف‌گذاري كرده است. نخستين مساله پيش‌روي سياست خارجي ترامپ موضوع جمهوري اسلامي ايران و برجام است، دومين پرونده مساله خروج نظاميان امريكايي از افغانستان و سومين موضوع كاهش حضور نظاميان در عراق است و پرونده حاشيه‌اي كه ترامپ چندان اميدي به حل و استفاده از آن در انتخابات ندارد، مساله چين است كه از طريق اتهام‌زني‌ها به چين در مورد شيوع بيماري كرونا و همچنين افزايش حضور نظامي امريكا پيرامون چين كه تا زمان انتخابات قطعا تكيه بر آن بيشتر مي‌شود. خروج نظاميان امريكا از افغانستان و مساله جنگ‌هاي بي‌پايان، موضوعي بود كه در انتخابات قبلي از سوي ترامپ به عنوان يك شعار كليدي مطرح شده بود. در آستانه انتخابات آبان ماه، ترامپ تلاش‌ها براي اجراي توافقش با طالبان را تشديد كرده است تا بتواند در كارزار تبليغاتي خود براي انتخابات ادعا كند كه طولاني‌ترين جنگ فرامرزي تاريخ امريكا را پايان داده است. به نظر مي‌رسد كه بسيج نيروها براي اجراي توافق با طالبان، تا حدودي نتيجه‌بخش بوده است، او توانسته دولت افغانستان را به اجراي تعهداتي كه از طرف آنها به طالبان داده است، قانع كند. كابل تاكنون 3000 جنگجوي طالبان را از زندان آزاد كرده است و تاكيد كرده كه 2000 زنداني ديگر را نيز در روزهاي آينده آزاد خواهد كرد. طالبان هم با لحن مثبتي در مورد آينده مذاكرات با كابل سخن مي‌گويد. در پرونده عراق هم امريكايي‌ها شتابزده مذاكرات امنيتي را با دولت جديد آغاز كرده‌اند. به‌رغم اينكه دولت عراق به تازگي تكميل شده است، اما امريكايي‌ها مذاكرات سطح بالا را با دولت تازه بغداد آغاز كرده‌اند. مذاكراتي كه به نظر مي‌رسد هدف از آن اين باشد كه پايان كارزار مبارزه با داعش و خروج اكثر نظاميان امريكايي از عراق، نتيجه دلخواه ترامپ از آن باشد. از اين طريق دونالد ترامپ مي‌تواند در كارزار تبليغاتي خود مدعي شود كه نه تنها كارزار مبارزه با تروريسم در عراق را تكميل كرده و در آن پيروز شده، بلكه نظاميان امريكايي را نيز از سرزمين‌هاي دوردست به خانه بازگردانده است. پرونده ديگري كه ترامپ براي به دست آوردن دستاوردي در سياست خارجي روي آن تكيه كرده، پرونده ايران و پايان دادن به برجام است. ترامپ در انتخابات پيشين، برجام را «بدترين توافق تاريخ» معرفي كرده بود و بعد از آنكه دو سال پيش اعلام كرد از اين توافق خارج شده است، به شهروندان امريكايي وعده داد كه «يك توافق بهتر» با ايران انجام دهد. در اين دو سال، ترامپ نه تنها هنوز موفق به از بين بردن كامل برجام نشده است، بلكه هيچ نشانه‌اي مبني بر موفقيت او در توافق با ايران هم وجود ندارد. در آستانه انتخابات، دستگاه سياست خارجي دولت ترامپ به دنبال اين است كه با فشار به سازمان ملل متحد و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي گزارش‌هايي ضدايراني توليد كند. اخيرا در گزارش آژانس شاهد بوديم كه به برخي موارد منفي عليه ايران اشاره شده كه مثلا در يكي، دو تا از تاسيسات اجازه بازرسي داده نشده يا براي بازرسان امكانات كافي فراهم نكرده است، همزمان در دبيرخانه سازمان ملل هم گزارشي به امضاي دبيركل سازمان ملل متحد آماده شده است كه در آن ادعا شده برخي از تسليحاتي كه در موشك‌باران تاسيسات نفتي عربستان سعودي مورد استفاده قرار گرفته‌اند «منشا ايراني» دارند. هر چند نه گزارش آژانس تا جايي پيش رفته است كه ايران را به انحراف از NPT متهم كند و نه گزارش دبيركل ايران را به دست داشتن مستقيم در حمله عليه سعودي متهم نكرده است. امريكا با اين گزارش‌ها تلاش مي‌كند تا براي همراهي كشورها با طرح خود در شوراي امنيت براي تمديد تحريم‌هاي تسليحاتي عليه ايران، شواهد و اسناد آماده كند تا اقدام عليه ايران در شوراي امنيت ظاهري حقوقي پيدا كند. در چنين شرايطي، كشورهايي كه ممكن است در شوراي امنيت سازمان ملل متحد حامي ايران محسوب شوند، در صورت ارايه شواهد و اسناد بيشتر، هر چند ساختگي يا دستكاري شده، از اقدام قاطع در مقابله با طرح امريكا باز بمانند. من تصور مي‌كنم كه روس‌ها تاكنون تلاش‌هاي خودشان را براي جلوگيري از صدور قطعنامه‌اي ضدايراني در شوراي امنيت ادامه داده‌اند و در حال رايزني براي جلوگيري از مطرح شدن چنين قطعنامه‌اي هستند، اما امريكا هم تلاش مي‌كند كه روسيه و چين را در حمايت از ايران سست‌تر كند و آنها را در موقعيت سختي قرار دهد. به اضافه اينكه واشنگتن نمي‌خواهد با اقدام بدون پيش‌زمينه باعث شود كه متحدان اروپايي‌اش مستقيما و بلافاصله در جبهه روسيه و چين قرار بگيرند.
ايران عكس‌العمل خودش را به گزارش اخير منتسب به دبيركل سازمان ملل متحد نشان داده و از قبل هم اعلام كرده است كه حتي اگر امريكايي‌ها بتوانند ديگر كشورها را قانع به اقدامي ضدايراني كنند، كار به همانجا ختم نمي‌شود و ايران اقدامات تقابلي سخت‌تر و جدي‌تري را پيش‌بيني كرده است كه در صورت تصويب تحريم‌هاي جديد در شوراي امنيت اجرايي خواهد كرد. به گمان من، دولت ترامپ بيش از آنكه به تصويب قطعنامه عليه ايران در شوراي امنيت دل بسته باشد، اميدوار است كه با جدي‌تر شدن تهديد به چنين اقدامي، ايران را وادار به مذاكره و توافقي تا پيش از انتخابات در امريكا كند. آغاز مذاكره با تهران، به جاي تصويب قطعنامه و تمديد تحريم تسليحاتي مي‌تواند يك دستاورد قابل اتكا و قابل تبليغ براي ترامپ در انتخابات باشد. به نظر مي‌رسد هر اقدامي كه اكنون از سوي ترامپ در حوزه سياست خارجي انجام مي‌شود، يك اقدام انتخاباتي است كه براي انتخاب مجدد او به عنوان رييس‌جمهور است. دونالد ترامپ، با از دست دادن دستاوردهاي داخلي‌اش، در آستانه انتخابات شتابزده به دنبال دستاوردي در سياست خارجي است تا بتواند به عنوان برگ برنده انتخاباتي رو كند.