نگاهي اجمالي به عصر زرين فرهنگ ايران
ايرانيان تا چه حد به خرد اهميت مي‌دادند
كتاب «نگاه اجمالي به عصر زرين فرهنگ ايران»يك گفت و گوي مفصل با حسن قاضي مرادي است كه توسط پروين قريشي و نسرين تخيري گرفته شده است. پروين قريشي ماجراي نگارش اين كتاب را در مقدمه آورده است. در بخشي از پيش‌گفتار كتاب او مي‌نويسد: «در بهار 1390 در مجلسي حضور داشتم كه آقاي قاضي‌مرادي نيز حضور داشت. گوشه‌اي نشسته بود و با دو، سه نفر صحبت مي‌كردند. يكباره شنيدم كه گفت: دقيقا، عصر زرين فرهنگ ما در شروع رنسانس در اروپا نقش داشت. خواسته و ناخواسته به صحبت‌شان گوش دادم. صحبت او باعث شد به سوال‌هايي كه گاهي به آنها فكر مي‌كردم، فكر كنم. هميشه اين سوال را داشتم كه اگر با خواندن فردوسي، رودكي و خيام مي‌ديدم كه اينها تا چه حد به خرد اهميت مي‌دادند اين توجه آنها به خرد از كجا ناشي مي‌شد! قبول داشتم كه ظهور انديشه‌هاي بزرگ در افراد يك سرزمين يك تصادف نيست و بزرگان هر سرزمين فرهنگي و تمدني، به نوعي عصاره تجارب مردم آن سرزمين هستند.» وي در ادامه آورده است: «به اين فكر مي‌كردم كه آيا ميراث فكري ايران در قبل از اسلام در اين توجه به خرد نقش داشته است يا نه! برايم اين سوالي شده بود كه ميراث امپراتوري‌هاي بزرگ ايران در طول هزار سال براي ايرانيان چه بود! مگر مي‌شود اندوخته‌هاي تمدني و فرهنگي مردمي كه يكي از دو امپراتوري بزرگ دوران باستان را اداره مي‌كردند و در همان دوران به انديشمندان زيادي مأمن داده بودند با يك شكست نظامي از صحنه روزگار محو شود؟»
محور اين گفت‌وگو پاسخ به چنين پرسش‌هايي است كه به تفصيل پاسخ داده شده است. عصر زرين فرهنگ و تمدن ايراني سده‌هاي سوم تا پنجم هجري است. قاضي‌مرادي اين مقطع را يگانه دوره‌اي در تاريخ ايران مي‌داند كه ايرانيان با توليد فكر با تسخيرشدگي‌شان روياروي شدند. به باور او هر چند در توليد فرهنگ و تمدن اين عصر مردمان ديگري نيز فعال بودند، دستاوردهاي اين عصر به طور عمده نتيجه فعاليت همه‌جانبه ايرانيان بود. دستاوردهاي فرهنگي و تمدني اين دوران تاثير مهمي در خيزش دوره نخست رنسانس اروپايي، در سده دوازدهم ميلادي داشت و آوازه‌اي جهاني يافت.
اين كتاب در پنج فصل تدوين شده كه طي آنها تحليل اجمالي از تاريخ و دستاوردهاي عصر زرين عرضه مي‌شود: 1- پيش‌زمينه‌هاي فكري عصر زرين فرهنگ ايران 2- تثبيت عصر زرين فرهنگ و تمدن در حكومت‌هاي سامانيان و آل بويه 3- حوزه‌هاي فعاليت در عصر زرين فرهنگ (ادب فارسي، فلسفه، تاريخ‌نگاري، پزشكي، رياضيات، نجوم و جغرافيا) 4- زوال عصر فرهنگ ايران 5- اهميت عصر زرين فرهنگ ايران.
قاضي‌مرادي در پي‌گفتار كتاب اين نظر را مطرح مي‌كند كه ما ايرانيان اينك در دوره‌اي قرار داريم كه بايد با پرسش از عقب‌ماندگي‌هاي خود پاسخي فرهنگي، سياسي به موقعيت كنوني‌مان بدهيم. اين كتاب در 379 صفحه و توسط نشر كتاب آمه به چاپ رسيده است.