انتشار يك ويديو از جلسه گزارش خط دوم انتقال آب
از سرچشمه‌هاي زاينده‌رود دردسرساز شد
تلاش براي يك پنهانكاري به در بسته خورد
گروه اجتماعي | «بايد اين فعاليت‌ها را به دور از هياهوي رسانه‌ها دنبال كنيم.» اين گفته حالا پس از چهار ماه به هياهوي رسانه‌ها راه يافته است و توصيه مديرعامل شركت آبنيرو به مسوولان يزد در سالن كوثر استانداري يزد بي‌اثر شده است. ماجراي انتقال آب از سرچشمه رودخانه «خرسان» در استان كهگيلويه و بويراحمد به استان يزد ماجراي تازه‌اي نيست، اما انتشار تازه چند فيلم كوتاه از جلسه گزارش خط دوم انتقال آب از سرچشمه‌هاي زاينده‌رود كه در تاريخ ۲۶ تيرماه سال جاري در سالن كوثر استانداري يزد برگزار شده بود، طي چند روز گذشته اعتراض شديد فعالان حوزه محيط‌زيست و آب را به همراه داشته است. مهم‌ترين اعتراض، تلاش مسوولان در اين نشست براي پنهان نگاه داشتن روند تصميمگيري از رسانه‌هاست، رسانه‌هايي كه صداي مردم هستند و مردمي كه ظاهرا انتقال آب به نام آنها صورت مي‌گيرد. طبق اين ويديو كه حدود يك ماه پيش در صفحه آپارات «يزد تي‌وي» با عنوان «گزارش جلسه پيگيري خط دوم انتقال آب به استان يزد» منتشر شده است و حالا در شبكه‌هاي اجتماعي دست به دست مي‌شود، مرادي، مديرعامل شركت آبنيرو خطاب به مسوولان استان يزد پيشنهاد مي‌دهد كه «خط دوم انتقال آب يزد را رسانه‌اي نكنيد تا مثل اصفهان نشويد.» نگراني از آشكار شدن ابعاد تصميمگيري براي انتقال صدها كيلومتر آب از استان كهگيلويه و بويراحمد به استان يزد و «شبيه استان اصفهان» شدن، چندين بار در سخنان نماينده مديرعامل شركت آبنيرو به چشم مي‌خورد: «ما بايد اين فعاليت‌ها را به دور از هياهو و جنجال رسانه‌اي دنبال كنيم. به هر حال همان طور كه سردار محمد اشاره كردند، خوزستاني‌ها روي اين طرح حساس هستند، فضاي مجازي روي اين موضوعات حساس است بايد به دور از هياهو و غوغاسالاري كه معمولا جلوي چنين كارهايي را مي‌گيرد، كار را پيش ببريم.» ورود رسانه‌ها و فضاي مجازي به موضوع انتقال آب از خرسان به يزد به زعم اين مسوول معادل برهم خوردن معادلاتي است كه پيروزي آن وابسته به مخفي بودن آن است. همان طور كه نماينده مديرعامل شركت آبنيرو به درستي اشاره مي‌كند، فضاي مجازي و رسانه‌ها به هر موضوعي كه در ارتباط با پروژه‌هاي ابرمقياس انتقال آب باشد، حساس است و واكنش نشان مي‌دهد، اما اين مسوول به جاي اينكه تلاش كند تا دليل اين حجم از حساسيت كارشناسان و رسانه‌ها را نسبت به اين مساله درك كند، يا آنها را در يك كارگروه به مشاركت و تبادل‌نظر بخواند، ترجيح مي‌دهد راه ساده‌تر را انتخاب كند و به تمام مسوولان ارشد استان يزد تاكيد مي‌كند اگر نمي‌خواهند سرنوشتي مثل سرنوشت اصفهان داشته باشند، در خفا كار را پيش ببرند و صرفا روبان افتتاح را در مقابل خبرنگاران و دوربين‌ها ببرند. اين نگراني‌ها، نگراني‌هاي نماينده مردم يزد در مجلس يازدهم نيز هست. محمدصالح جوكار، نماينده مردم يزد در مجلس شوراي اسلامي در پاسخ به مديرعامل شركت آبنيرو مي‌گويد: «نگران نباشيد، در كشور روي اصفهاني‌ها حساسيت زياد است. خوزستان با اصفهان درگير است، چهارمحال با اصفهان درگير است ولي با ما درگير نيستند. چهارمحالي‌ها حتي گفته‌اند كه به ما كمك مي‌كنند، اما به اصفهان نه. مشكلات و مجوزها را در سطح مجلس حل مي‌كنيم.» همان طور كه نماينده يزد در مجلس شوراي اسلامي اشاره مي‌كند، طرح خط دوم انتقال آب از خرسان به استان يزد هنوز مطالعات محيط‌زيستي مصوب ندارد و همان طور كه اين نماينده وعده مي‌دهد، مجوز آن «در كوتاه‌ترين زمان ممكن اخذ مي‌شود.» مديرعامل شركت آبنيرو نيز پيش از او اشاره كرده بود كه «هنوز مطالعات اين طرح تكميل نشده است.» تلاش براي پنهان داشتن اين موضوع از ديد رسانه‌ها دقيقا به اين دليل مي‌تواند باشد كه در قبال چنين گفته‌اي، پرسش يك خبرنگار اين است: «چرا پيش از آنكه مطالعات يك طرح، ضرورت‌سنجي، مطالعات زيست‌محيطي، بررسي‌هاي اجتماعي آن تكميل شود، پروژه‌اي با چنين مقياس عظيم كه معادلات و روابط ميان‌استاني را به هم بزند، آغاز به كار مي‌كند؟» «چرا مجوز محيط‌زيست به اين سادگي و با سرعت مي‌تواند اخذ شود؟» «چرا تامين مالي پروژه به مطالعه علمي ارجح است؟» غياب اين پرسش‌ها در جلسه يك ساعته، عملا عمده صحبت‌ها را معطوف بر پنهان نگاه داشتن طرح از افكار عمومي، تشويق مسوولان به اجراي سريع طرح، تامين منابع مالي و اخذ سريع تمام مجوزها كرده است، جلسه‌اي كه بي‌توجه به آثار اين طرح بر زندگي مردمي مي‌گذرد كه در جوار اين منابع آبي خود تشنه‌لب هستند و محروم از آب. مهتا بذرافكن، پژوهشگر اجتماعي آب در انتقاد از اين ويديوي منتشر شده در حساب كاربري خود در توييتر نوشته است: «باورتان مي‌شود كه در جوار همين طرح ۴۴ روستاي بي‌آب خوزستان وجود دارد كه نزديك‌ترين آنها تنها ۲۰۰ متر با مخزن ۵ ميليارد مكعبي سد كارون ۳ فاصله دارد؟ اجراي پروژه خط دوم انتقال آب به يزد تا شهر يزد بيش از ۷۰۰ كيلومتر يعني 70 برابر مسير تامين آب منطقه دهدز فاصله دارد. روستاهاي خوزستان در منطقه دهدز در ميان سدهاي بزرگ كارون ۳ و ۴ با بيش از ۲۰ هزار نفر جمعيت در حاليكه در محاصره آبند، تشنه‌اند و قرباني نابرابري در توزيع منابع هستند.»
تلاش براي پنهان كردن يك طرح مبهم
ويديوي منتشر شده كه حالا پس از چهار ماه جهت‌گيري متوليان استان يزد را نسبت به منابع آبي در استان كهگيلويه و بويراحمد و البته رسانه‌ها آشكار مي‌كند، به نام «موسسه كوثر» گره خورده است. موسسه‌اي كه از سال ۱۳۷۲ ثبت شده است خود را موسسه غيرانتفاعي مي‌خواند و مسووليت تامين منابع مالي اين طرح‌هاي آبرساني در استان يزد را به عهده دارد. اين موسسه كه به گفته خود در همين ويديو، مسووليت اجراي مطالعات طرح انتقال آب از درياي عمان و اقيانوس هند را به يزد به عهده گرفته و اين مطالعات را در ۱۴ نسخه تحويل وزارت نيرو داده است، هيچ منبع مشخصي براي اطلاع‌رساني به افكار عمومي ندارد. جست‌وجوي «اعتماد» نشان مي‌دهد كه وب‌سايت اين موسسه از دسترس خارج است (ساسپند) و دسترسي به اين شركت، تنها از طريق كانال تلگرام آن ميسر است. نگاهي به كانال تلگرام اين شركت نيز نتيجه‌اي در ارتباط با پروژه‌هاي مرتبط با آب ندارد و در 10 پست آخر اين كانال تلگرام (Ksr-ir)، اخبار همگي در ارتباط با «مجتمع كاريزلند كوثر» مطرح شده‌اند. اين موسسه كه به گفته خودش درحال تملك ۳۰۸ هكتار زمين جهت استقرار دستگاه‌هاي آب‌شيرين كن و ساير تاسيسات در حاشيه درياي عمان است و فاز دوم آبرساني به استان يزد را نيز قرار است تامين مالي كند، كمترين سند يا گزارشي را در اثبات نيازسنجي صنعت و كشاورزي اين استان به چنين پروژه‌هاي كلان و پرهزينه نشان نمي‌دهد و به سياق همان جلسه‌اي كه در سالن كوثر استانداري رخ داده است، شفافيت و اطلاع‌رساني درست و دقيق، آخرين بند اجرانشدني دستورالعمل‌هاي اين شركت است. به‌رغم اينكه رضا اردكانيان، وزير نيرو خود در سخنراني‌هايش بارها و بارها به ضرورت تدوين سند آمايش سرزمين و اجراي پروژه‌ها بر اساس ضرورت‌سنجي و نيازسنجي و تطبيق آنها با ساحت سرزميني اشاره كرده است، حالا در غياب اين سند، طرح انتقال آب خطرناك ديگري در شرف كليد خوردن است. پيش از اين در سال ۱۳۹۷، هدايت‌الله خادمي، نماينده مردم ايذه و باغملك در مجلس طرح انتقال آب رودخانه خرسان در استان كهگيلويه و بويراحمد را يك «طرح خطرناك» خوانده و گفته بود كه در صورت اجراي اين طرح، رودخانه كارون كاملا خشك و خوزستان كاملا بيچاره مي‌شود. به گفته او، اين طرح يك‌سوم آورد رودخانه خرسان، كه يكي از بزرگ‌ترين ريزآبه‌هاي رودخانه كارون است را به يكي از استان‌هاي فلات مركزي كشور منتقل مي‌كند. به گفته كارشناسان، تاكنون ۱۰ طرح انتقال آب از سرشاخه‌هاي كارون بزرگ به فلات مركزي با حجم بيش از ۲ ميليارد مترمكعب اجرا شده و يا در حال اجراست. طرح‌هايي كه هر بار به نوبه خود با مخالفت سازمان حفاظت‌محيط‌زيست، سازمان بازرسي كل كشور، مركز پژوهش‌هاي مجلس، نمايندگان استان‌هاي خوزستان و كهگيلويه و بويراحمد و مخالفت قاطع كارشناسان حوزه و مردم محلي روبرو شده است. با وجود اين، راهكار جديد براي مقابله تمام‌قد با تمام اين مخالفت‌ها، تصميمگيري در پشت درهاي بسته است، به اميد اينكه تا پيش از شروع خشكسالي، آب منتقل شود و به اميد اينكه رسانه‌ها، ديرتر از آن زماني متوجه امر شوند كه بتوانند كاري از پيش ببرند.