آب هميشه گل آلود بلوچستان
محمد بلوچ زهي
طي چند دهه گذشته هر بار وقوع حوادث و رخدادهاي تراژديك و تلخ آبي در بلوچستان از جمله غرق شدن سريالي كودكان در بركه‌ها، هوتگ‌ها و گودال‌هاي ذخيره‌گاه آب، حمله گاندوها در پي برداشت آب و نزديك شدن به زيستگاه اين حيوانات، شيوع مسموميت‌هاي آبي و بيماري‌هاي روده‌اي ناشي از مصرف گل‌آلود و آلوده آب، مهاجرت، تشديد حاشيه‌نشيني در شهرها و خالي از سكنه شدن بسياري از روستاها در پي بي‌آبي و خلاصه كلام مساله دسترسي نداشتن مردمان اين منطقه به آب بهداشتي همواره محل بحث بوده است و مناقشه. در تازه‌ترين مناقشات بر سر معضل بي‌آبي مردمان اين منطقه اظهارات نماينده محترم مجلس شوراي اسلامي مردم چابهار، نيك شهر، دشتياري، كنارك و قصرقند در نقد عدم دسترسي روستاييان بلوچستان به ويژه موكلين و ساكنين حوزه انتخابيه ايشان بود كه روزهاي پيش بازتاب و واكنش‌هاي گسترده‌اي را در پي داشت. قبل از هر چيز ابتدا بايد عرض شود كه سيستان و بلوچستان به دليل واقع شدن در اقليمي خشك و كم‌باران و نيز محدوديت بسيار منابع آبي و فقر سفره‌هاي زيرزميني آب همواره مردم اين استان را با چالش‌هاي جدي متعددي مواجه كرده و حيات انساني، نباتي و وحش اين استان پهناور و پراكنده را در طول ساليان متمادي به مخاطره انداخته و تا مرز نابودي كشانده است. طي چند سال اخير بارندگي‌هاي متوالي وضعيت سفره‌هاي زيرزميني و منابع آبي در اين منطقه را نسبت به گذشته بهبود بخشيده و رودها را جاري كرده و قنوات را روان و سدها را سرازير از آب اما همواره اين سوال پيش خواهد آمد با اين وضعيت پس چگونه است كه به رغم بارش‌هاي مطلوب و بهبودي نسبي منابع آبي هنوز نقدها از عدم دسترسي ساكنين سيستان و بلوچستان به آب آشاميدني همچنان بالا گرفته و در صدر مطالبات و خواسته‌هاي مردمي نيز جاي گرفته است؟ پاسخ را بايد اينگونه عرض كنم كه گرچه اكنون بيش از هر زمان ديگر بر اثر بارش‌هاي متوالي در سال‌هاي پيش وضعيت منابع آبي بلوچستان بهبود يافته اما آنچه كه نتوانسته كام برخي از مردم منطقه را سيرآب و عطش ايشان را رفع كند، روستاهايي است كه فاقد شبكه آبرساني هستند و همين امر سبب شده با پر شدن بركه‌ها، رودها و هوتك‌ها چالش‌هاي ديگري پيش پاي ساكنين اين منطقه قرار گيرد.
براي مثال روستاهايي كه به خاطر فرسودگي شبكه و ناوگان آبرساني با كمبود آب شرب مواجه و يا فاقد لوله‌كشي آب هستند پس از پر آب شدن رودك‌ها و هوتك‌ها نياز آبي خويش را از دل همين آب‌هاي موجود مي‌جويند كه يا اين امر سبب‌ساز غرق شدن كودكان در رودك‌ها و هوتك‌ها خواهد شد يا اينكه طعمه گاندوهايي مي‌شوند كه افراد براي برداشت آب به حريم شخصي اين حيوانات مراجعه مي‌كنند. بنابراين اگر طي يكي، دو سال گذشته بيش از هر زمان ديگر خبر غرق شدن و قطع عضو كودكان بر اثر حمله گاندوها شنيده شده علت مشخص است؛ دسترسي نداشتن برخي از روستاها به شبكه آب شرب يا فرسوده بودن شبكه‌هاي موجود و اختلال در رسيدن آب به دست مشتركين و رجوع به رودخانه‌ها و هوتك‌ها براي تامين آب مصرفي. در اينجا بايد توجه داشت كه مشكل آب شرب مردمان بلوچستان مربوط به يك دولت و دو دولت نيست در طول دولت‌ها، فرياد بي‌آبي مردمان اين خطه همواره بلند بوده ولي چون كمتر كسي بوده تا درد تشنگي، بي‌آبي و عطش مردم را در تريبون‌هاي ملي فرياد بزند و با رسايي و شيوايي شرح و توضيح دهد همچنان صداها به جايي نرسيده و فريادها كمتر شنيده شده است. اما نمي‌توان براي شرايط و اوضاع بغرنج كنوني، دولت فعلي را مقصر دانست و انگشت اتهام را به تنهايي به سوي دولت روحاني دراز كرد و نبايد فراموش كرد كه در دولت اول و دوم روحاني پروژه‌هاي آبي قابل توجهي در سيستان و بلوچستان استارت خورده يا مورد بهره‌برداري قرار گرفته كه براي نمونه من در اينجا فقط به دو پروژه بزرگ آبي در نيك‌شهر اشاره خواهم كرد كه پس از 40 سال انتظار استارت خورده‌اند. مجتمع آبرساني هفده روستاي پايين‌دست سد خيرآباد نيك‌شهر امسال پس از طرح در دولت‌هاي مختلف سرانجام آغاز به‌كار كرد و در دولت اول نيز مجتمع منطقه هنزم و زيردان عمليات اجرايي آن آغاز شده است. به هر روي از سويي نمي‌توان فريادهاي بي‌آبي نماينده محترم چابهار، نيك‌شهر، كنارك، قصرقند و دشتياري در مجلس شوراي اسلامي را ناشنيده گرفت و از طرفي نيز نمي‌شود چشم به خدماتي كه در طول اين 7 سال دولت روحاني انجام شده بست و از كنار آن به سادگي رد شد. باري آن طور كه متوليان آب در سيستان و بلوچستان اظهار مي‌دارند، ساليانه 10 درصد از كل بودجه آب كشور مصروف طرح‌هاي آبرساني به شهرها و روستاهاي اين استان مي‌شود كه اگر همين نگاه و رويكرد در دولت‌هاي بعد نيز تداوم يابد ديري نخواهد پاييد وضعيت آب آشاميدني منطقه بهبود پيدا كند. با اين تفاسير اگر از همان ابتدا دولت‌ها هر كدام براي آبرساني و ايجاد شبكه‌هاي آب شرب روستاهاي سيستان و بلوچستان قدم برمي‌داشتند و نمايندگان آن نيز چنين بطري به دست در مجلس «آب هميشه گل‌آلود بلوچستان» را به نمايش مي‌گذاشتند اكنون بايد خواسته ديرينه مردم استان كه انتقال آب درياي چابهار به روستاهاي سراسر استان است براي غلبه بر خشكسالي‌هاي متوالي و بي‌آبي پي‌درپي تاكنون تحقق يافته بود. تا بعد.