مديريت بحران در شرايط اضطراري كرونا

بعدازظهر شنبه سوم آبان 99 رخداد زمين‌لرزه متوسطي در نزديكي آوج در مرز استان‌هاي قزوين و همدان موجب شد تا در بخش‌هايي از شهر تهران به ويژه در مناطق مركزي و جنوبي شهر و در طبقات بالاي آپارتمان‌ها، لرزه‌ها به ‌شدت حس و موجب اضطراب ساكنان آنها شود. اظهارات شهروندان در شبكه‌هاي اجتماعي نشان مي‌داد كه بسيار نگران بود xند كه در شرايط همه‌گيري كرونا، وقوع زمين‌لرزه‌اي مخرب، شرايط را دشوار‌تر از آنچه هست بكند. 
در همان روز شنبه فرمانده ستاد مقابله با بيماري كرونا در كلانشهر تهران خواستار يك آرايش نوين جنگي در برابر ويروس كرونا شد. او گفت:«با توجه به اينكه امروز موضوع اول و اولويت كشور مساله مقابله با كروناست، مشاركت دستگاه‌ها براي مقابله با كرونا بايد به مشاركت حداكثري تبديل شود و در كنار آن نهادينه‌سازي يك كار جهادي در همه دستگاه‌ها شكل بگيرد. در شرايط فعلي، آرايشي كه در برخي از دستگاه‌هاي اجرايي وجود دارد، متناسب و در اقتضا با سختي و صعوبت اين بيماري نيست.» همه‌گيري كرونا يك وضعيت نوظهور و در حال تحول سريع است. طي 9 ماه گذشته تجربيات بين‌المللي در اين زمينه كسب شده كه بخشي از اين تجربيات مهم نيز در كشور ما حاصل شده است. كشور ما در جايي از دنيا قرار دارد كه در طول سال رخداد زمين‌لرزه و سيلاب موجب خسارت‌هاي جاني و مالي به مردم مي‌شود. به تدبيري فراتر از آنچه تاكنون انديشيده شده براي پاسخ علمي به شرايطي كه زلزله يا سيلي هنگام همه‌گيري كرونا رخ دهد، نياز داريم.  جهان در مديريت بلايا با مشكل روبه‌رو است. اين تلاش‌هاي جاري در سازمان‌هاي مختلف در همه كشور‌ها انجام مي‌شود: از بخش كمك ‌هاي بشردوستانه تا سازمان‌هاي رسمي مديريت بحران كشوري و شهري، واحدهاي بهداشتي و درماني، آب و فاضلاب. هدف حفظ زندگي بشر به ويژه گروه‌هاي آسيب‌پذير از ديدگاه امنيت انساني بايد باشد. سازمان‌ها و جوامع محلي نقش مهمي در مديريت سوانح دارند و اطلاعات مربوط به ريسك كه با دانش علمي پشتيباني شود، ضروري است.   درحالي كه تلاش براي كاهش سرعت گسترش همه‌گيري كرونا ادامه دارد، جهان در مديريت سوانح طبيعي با مشكل روبه‌رو است. توفان هارولد همزمان با همه‌گيري كرونا در آوريل 2020 به كشورهاي اقيانوس آرام رسيد در كانادا، استان مانيتوبا و شهر اتاوا ضمن محافظت از كارگران همزمان با واكنش در برابر همه‌گيري كرونا در برابر سيلاب ناشي از ذوب برف مبارزه كردند. در ژاپن، دولت‌هاي محلي در ماه فوريه سال 2020 پذيرش داوطلباني كه به كارهاي توان‌بخشي در مناطق ويران شده با توفان هاگيبيس در سال 2019 مشغول بودند را به تعويق انداخت كه موجب تاخير در بازسازي پس از سانحه شد. در بنگلادش، سازمان‌هاي كمك‌هاي بشردوستانه و سازمان‌هاي دولتي براي توفان‌ها همچنين شيوع همه‌گيري كرونا در اردوگاه‌هاي شلوغ و پر جمعيت در كاكس بازار اقدام كردند، جايي كه 900 هزار پناهنده روهينگيايي را پناه مي‌دهد. در ايران دولت از دهه آخر مهر ماه 99 در مورد شروع آلودگي هواي شهرهاي بزرگ هشدار داد و متخصصان به اثر منفي آلودگي هوا براي افزايش بيماران و تلفات كرونا هشدار دادند.  سياست جديد با هدف تقويت حمايت و توانمند‌سازي همه مردم و با هدف ايمني جاني پيگيري مي‌شود. حق زندگي با عزت حتي در بحران‌ها و هميشه بايد براي مردم محفوظ باشد. بحران كرونا امنيت انسان را تهديد مي‌كند و زندگي انسان و معيشت و رفاه او را تحت تاثير قرار مي‌دهد. 

بعضا سازمان‌هاي دولتي و كاركنان مديريت حوادث با يك انتخاب بين نجات مردم از سوانح طبيعي و جلوگيري از گسترش همه‌گيري كرونا روبه‌رو هستند.  استانداري‌ها بايد خطرات ناشي از آسيب‌پذيري در جريان وقوع زلزله و جاري شدن سيل را با خطر همه‌گيري كرونا مقايسه كنند تا طرح‌هاي پاسخ و پناهگيري را آماده كنند. در برابر سوانح خيلي بزرگ در مقياس توفان‌هاي بنگلادش يا سونامي‌ها در ژاپن(و به ويژه زلزله و سونامي 20 اسفند 1389 سنداي ژاپن) دولت‌ها بايد الزامات فاصله اجتماعي را برداشته و مردم را به پناهگاه ترغيب كنند تا از تهديدهاي مستقيم زندگي انسان در مقياس وسيع جلوگيري كنند. در عوض در صورت احتمال جاري شدن سيل معمول در داخل شهرها دولت‌ها بهتر است مردم را ملزم به ماندن در خانه كنند زيرا تخليه و تجمع مردم براي مدت طولاني در هنگام همه‌گيري كرونا در بدترين سناريو در محيط شلوغ و محدوديت خدمات بهداشتي نسبت مرگ و مير افراد را به چندين برابر افزايش مي‌دهد. مديران حوادث بايد منابع مالي را به مناطق داراي اولويت اختصاص دهند. رويكردهاي جديد به منابع مالي بيشتر از منابع قبلي قبل از دوره همه‌گيري كرونا نياز دارند. مديران بايد از ايمني كاركنان مديريت سوانح خود اطمينان حاصل كنند. همان طور كه در كانادا و ژاپن طي سال 2020 چنين شده است. دولت‌ها بايد از كارمندان و داوطلبان بخواهند تا هنگام امدادرساني در زلزله و با سيل و كارهاي مديريت فاجعه، فاصله اجتماعي را حفظ كنند تا از قرار گرفتن در معرض خطر عفونت همه‌گيري كرونا جلوگيري كنند.  گروه‌هاي آسيب‌پذير مانند افراد مسن و بيماران بستري در منازل و بيمارستان‌ها نياز به توجه ويژه از طريق يك رويكرد متناسب در مديريت سوانح دارند. اين گروه‌ها اثر‌هاي منفي سوانح را به ‌طور نامتناسب و بسيار بيشتر تجربه مي‌كنند. مهاجران غيررسمي در محله‌هاي فقيرنشين شهري بسيار متراكم نيز آسيب‌پذيرتر هستند زيرا آنها در خانه‌هاي شلوغ و فقيرنشين زندگي مي‌كنند و مي‌توانند به خدمات كمتري دسترسي داشته باشند. مديران بايد اقدامات مربوط به مديريت سوانح را در مراكز بهداشتي درماني كه بيماران يا افراد آلوده در آن اقامت دارند، تقويت كنند. هنگام كنترل همه‌گيري كرونا براي پاسخگويي به بلايا بايد رويكردهاي جديدي ايجاد شود. حوادث در كشورها و شهرها حتي تحت همه‌گيري كرونا اتفاق مي‌افتد. پاسخ نادرست باعث گسترش همه‌گيري كرونا و افزايش خسارات ناشي از فاجعه مي‌شود كه منجر به خسارات بيشتر انساني و خسارت اقتصادي مي‌شود. فعاليت‌هاي پاسخگويي بدون فاصله اجتماعي ممكن است همه‌گيري كرونا را بين اعضاي كاركنان مديريت حوادث گسترش دهد. اگر اقدامات همه‌گيري كرونا بيش از حد انجام شود ممكن است عمليات پاسخ براي كاهش خسارت ناكافي باشد. فعاليت‌هاي شهرنشيني و توسعه با تجمع دارايي‌ها و جمعيت در مناطق در معرض خطر در مناطق شهري، ريسك سوانح را افزايش داده است. اكنون مردم ساكن در اين مناطق در معرض ريسك بالاتر همه‌گيري كرونا نيز هستند.