رييس‌جمهور امريكا
تهديد كرد، وزير خارجه ايران پاسخ داد
ماجراجويي خطرناك ترامپ
سارا معصومي
دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده واپسين روزهاي حيات سياسي خود در جامه رييس‌جمهور را با موضع‌گيري‌هاي جنجالي و البته رفتارهاي انتحاري پشت سر مي‌گذارد. از ايجاد آشوب در داخل تا طرح ادعاهاي عجيب و غريب و البته نگران‌كننده در منطقه خليج‌فارس. در حالي كه كمتر از يك ماه تا حضور جو بايدن، رييس‌جمهور منتخب ايالات متحده در راس قدرت در كاخ سفيد باقي مانده، دونالد ترامپ تلاش مي‌كند مسير پيش روي او چه در حوزه سياست داخلي، چه خارجي را صعب‌العبورتر سازد. دونالد ترامپ 74 ساله در حالي قدرت را پس از 4 سال تحويل خواهد داد كه در حوزه سياست خارجي دستاورد ملموسي نداشته و اتفاقا پيچيده‌ترين پرونده‌ها مانند كره شمالي يا ايران را در وضعيت وخيم‌تري از 4 سال قبل هم به وارث تاج و تخت سياست يعني جو بايدن تحويل خواهد داد. پس از پيروزي جو بايدن در انتخابات رياست‌جمهوري 2020، نام ايران بيش از هر پرونده ديگري در حوزه سياست خارجي به گوش رسيده است. خروج امريكا از برجام در دومين سال حضور ترامپ در كاخ سفيد عملا اين پرونده را در سطح بين‌المللي با بحران مواجه كرده و متحدان اروپايي ايالات متحده در توافق هسته‌اي از رييس‌جمهور دموكرات تازه نفس انتظار دارند كه بازگشت به برجام و سر و سامان دادن به اين پرونده را در اولويت كاري خود قرار دهد؛ انتظاري كه البته مورد توجه تيم بايدن هم قرار گرفته و به نظر مي‌رسد كه در پشت پرده مقام‌هاي مسوول در حوزه سياست خارجي در دولت بايدن هماهنگي‌هايي را با همتاهاي خود از تروييكاي اروپايي انجام داده‌اند تا بازگشت به توافق هسته‌اي پس از 21 ژانويه در سريع‌ترين فاصله زماني رخ بدهد. دونالد ترامپ در حالي كاخ سفيد را ترك مي‌كند كه چيزي بيش از يك «بازنده» در پرونده ايران نيست. خروج از برجام عملا اصطكاك ميان ايالات متحده و متحدان اروپايي‌اش را چه در سطح دوجانبه و چه در سطح شوراي امنيت به شكل بي‌سابقه‌اي افزايش داد. بريتانيا، فرانسه و آلمان كه همواره به تبعيت از ايالات متحده در مسائل بين‌المللي شهرت داشته و تلاش كردند اختلاف‌ها با واشنگتن را در پشت پرده نگاه دارند در سه سال اخير نه تنها با خروج امريكا از برجام مخالفت كردند بلكه صحن شوراي امنيت را هم به محل منازعه با امريكا در دفاع از توافق هسته‌اي تبديل كردند. اين هزينه‌هاي سياسي در سطح بين‌المللي در حالي به دست ترامپ براي امريكا رقم خورد كه واشنگتن حتي يك گام هم به هدف اوليه طراحي شده براي سياست فشار حداكثري كه همان به پاي ميز مذاكره نشستن ايران بود، نزديك نشد. قرار بود در نتيجه سياست فشار حداكثري ايران به اصطلاح «كشوري نرمال» شود اما ترامپ در حالي به زودي با كاخ سفيد وداع مي‌كند كه مجموع رفتارهاي او در چهارسال گذشته و البته چند هفته اخير پس از شكست در انتخابات 2020، او را به غيرنرمال‌ترين رييس‌جمهور امريكا تبديل كرده است. تماشاي دورنماي بازگشت امريكا به برجام، قرار گرفتن اروپا و امريكا در مسير ترميم رابطه، بازگشت سرمايه‌گذاري‌هاي خارجي به ايران و احتمالا از سر گرفته شدن ديدارهاي مقام‌هاي امريكايي با همتاهاي ايراني در قالب نشست‌هاي برجامي ميان ايران و 1+5 به اندازه كافي براي عصبي كردن چهره‌اي چون ترامپ كفايت مي‌كند. در حالي كه هفته گذشته رسانه‌هاي امريكايي و اروپايي از توافق واشنگتن و پايتخت‌هاي تروييكاي اروپايي براي تمركز بر برجام و پرهيز از وارد كردن ساير اختلاف‌هاي غيرهسته‌اي با ايران به اين پرونده خبر داده بودند، ترامپ جريان‌سازي خطرناكي را به منظور تخريب روند پيش روي بايدن نه فقط در برجام كه در كل منطقه غرب آسيا آغاز كرده است. ناگفته پيدا است كه خبر كنار گذاشته شدن اختلاف‌هاي غيرهسته‌اي با ايران در اين مقطع و تمركز اعضاي اوليه توافق هسته‌اي بر حفظ و اجراي دقيق آن براي هيچ كدام از متحدان عبري و عربي امريكا در منطقه خوشايند نيست. متحداني كه در چهار سال حضور ترامپ در كاخ سفيد هم مشوق اعمال سياست فشار حداكثري عليه تهران بودند و هم از پياده‌سازي اين سياست بيشترين بهره را بردند. برهمين اساس از نخستين روزهاي مشخص شدن برنده نهايي نتيجه انتخابات 2020، عربستان سعودي، امارات متحده عربي، بحرين و البته رژيم اسراييل تلاش براي دخالت در روند بازگشت امريكا به برجام و سهم‌خواهي از هرگونه مذاكره جديد با ايران را آغاز كردند. تلاشي كه مي‌توان گفت فعلا و شايد براي مقطع زماني ميان‌مدت به دليل تمركز اروپا، روسيه، چين، ايران و امريكا بر اجراي برجام به نتيجه مورد نظر نخواهد رسيد. با اين مقدمه و نگاهي سريع به بستر تحولات فعلي در رابطه امريكا و اروپا، واشنگتن و متحدانش در غرب آسيا و البته جزييات شكست سياست امريكا در قبال ايران راحت‌تر مي‌توان دليل حاشيه‌سازي‌هاي خطرناك ترامپ در 72 ساعت اخير را درك كرد.
ترامپ: ايران بازنگري كند
ظريف: ترامپ مسوول هرگونه ماجراجويي خواهد بود
در حالي كه ايران و عراق خود را براي نخستين سالگرد شهادت سردار شهيد قاسم سليماني و شهيد ابومهدي مهندس كه روز 13 دي ماه سال گذشته در حمله امريكا به شهادت رسيدند آماده مي‌كنند، كاخ سفيد با انتقال تجهيزات نظامي جديد و البته طرح ادعا درباره دخالت ايران در حملات اخير به سفارتخانه امريكا در بغداد، ترس خود را از انتقام دوباره ايران از واشنگتن عيان ساخته است.
سفارت امريكا در بغداد شامگاه يكشنبه گذشته هدف حمله راكتي قرار گرفت. در آن مقطع زماني، پايگاه خبري «صابرين نيوز» گزارش داد كه ۱۱ راكت به سفارت امريكا در بغداد اصابت كرده اما مركز اطلاع‌رساني امنيتي عراق اعلام كرد كه هشت راكت به سمت منطقه الخضراء در بغداد شليك شد و خساراتي به منازل مسكوني در القادسيه وارد آورد. پس از اين حملات سفارتخانه امريكا در بيانيه‌اي اعلام كرد: «راكت‌هايي كه منطقه بين‌المللي را هدف گرفت، پاسخ سامانه‌هاي دفاع هوايي سفارتخانه را به همراه داشت. خسارات اندكي بر اثر اين حمله به ساختمان اين سفارتخانه وارد آمد؛ اما اين حمله تلفات جاني برجاي نگذاشت.
سه روز پس از اين حملات در حالي كه سخنگوي وزارت خارجه ايران هم در نشست مجازي با اهالي رسانه در روز دوشنبه هفته گذشته، موضع واحد تهران در محكوميت حمله به اماكن ديپلماتيك را مورد تاييد مجدد قرار داد، دونالد ترامپ، بامداد پنجشنبه در صفحه توييتر خود، بدون ارايه هيچ مدركي و صرف به اشتراك گذاشتن تصويري از چند گلوله خمپاره نامشخص، ايران را به انجام حمله راكتي روز يكشنبه به سفارتخانه امريكا در بغداد متهم كرد. ترامپ در اين توييت نوشت: «سفارتخانه ما در بغداد روز يكشنبه مورد اصابت چندين راكت قرار گرفت. سه راكت عمل نكردند. حدس بزنيد از كجا آمده بودند: ايران. اكنون ما زمزمه‌هايي از حملات بيشتر عليه امريكايي‌ها در عراق مي‌شنويم. توصيه ايمني دوستانه به ايران: اگر يك امريكايي كشته شود، من ايران را مسوول آن مي‌دانم. بازنگري كنيد».
ساعاتي پس از اين توييت دونالد ترامپ، محمد جواد ظريف با انتشار دو توييت در فاصله زماني چند ساعت به اتهام‌زني رييس‌جمهور امريكا پاسخ مستند و البته هشدارگونه داد. وزير خارجه در نخستين توييت نوشت: «قرار دادن شهروندان خودتان در موقعيت خطر در خارج، توجهات را از شكست‌هاي فاجعه‌بار در داخل منحرف نخواهد كرد.» ظريف همچنين در اين توييت به تعدادي از توييت‌هاي ترامپ در دوران رياست‌جمهوري اوباما كه در آن مدعي شده بود باراك اوباما به ايران حمله خواهد كرد اشاره كرد. دونالد ترامپ در پايان دور اول رياست‌جمهوري باراك اوباما گفته بود كه وي با تهديد ايران به دنبال پيروزي در انتخابات است. وزير خارجه ساعاتي بعد از اين توييت، بعد از ظهر روز پنجشنبه پيام توييتري تازه‌اي منتشر كرد. ظريف در اين پيام به ادعاهاي دروغين دولت «جورج بوش پسر» درباره وجود سلاح‌هاي كشتارجمعي در عراق اشاره كرد و نوشت: دونالد ترامپ از يك عكس بي‌ارزش براي اتهام‌زني به ايران استفاده مي‌كند. دفعه قبل، ايالات متحده با ادعاي ساختگي تسليحات كشتار جمعي، منطقه ما را نابود كرد، هفت تريليون دلار به باد داد و موجب تلفات ۵۸.۹۷۶ نفر از امريكايي‌ها شد. اين‌بار (به مراتب) بدتر خواهد بود. ترامپ مسوول كامل عواقب هرگونه ماجراجويي در روزهاي پاياني كارش خواهد بود». ظريف از دو تصوير «جورج بوش پسر» رييس‌جمهور پيشين امريكا و همچنين تصوير ترامپ در كنار بنيامين نتانياهو نخست‌وزير رژيم اسراييل استفاده كرد. تصوير مورد استفاده ظريف از جورج بوش پسر، مربوط به سخنراني سال ۱۳۸۲ رييس‌جمهور وقت امريكا بر روي عرشه ناو «آبراهام لينكلن» است كه در آن وي درباره جنگ امريكا در عراق مدعي شده بود: «ماموريت با موفقيت پايان يافت». سعيد خطيب‌زاده سخنگوي وزارت امور خارجه هم ادعاهاي مقام‌هاي امريكايي به ايران درباره حملات راكتي به سفارت واشنگتن در بغداد را رد كرده بود.خطيب‌زاده در پاسخ به اتهامات مايك پمپئو وزير خارجه امريكا كه ايران را در پشت پرده حملات راكتي يكشنبه به منطقه سبز بغداد خوانده، در توييتي نوشت: «اتهامات ضدايراني پمپئو را كه آشكارا با هدف تنش‌آفريني طرح شده، قويا رد مي‌كنيم.ايران هرگونه حمله به اماكن ديپلماتيك را مردود مي‌داند. حضور نظامي ايالات متحده منبع بي‌ثباتي در منطقه ماست. هيچ ميزاني از تحريف نمي‌تواند امريكا را از شرارت‌هايش مبرا كند.» سعيد خطيب‌زاده همچنين با انتشار بيانيه‌اي در اين خصوص گفت: اين‌گونه اظهارات و اتهام‌زني‌هاي تكراري، بي‌اساس و ساختگي در قالب فرافكني‌هاي مرسوم‌كاخ سفيد قابل ارزيابي بوده و با هدف تحت‌الشعاع قرار دادن شرايط بسيار سختي است كه ترامپ در آن قرار دارد. همان‌گونه كه بارها اعلام شده حمله به اماكن ديپلماتيك و مسكوني مردود است و در اين موضوع خاص انگشت اتهام به سوي خود امريكا و شركا و متحدان آن در منطقه است كه به دنبال افزايش تنش و فتنه‌انگيزي‌هاي جديد هستند. همان‌گونه كه پيش از اين نيز گفته‌ايم پاسخ ايران به تروريسم امريكا، آشكار، شجاعانه و در سطح متناسب خودش بوده و لذا رژيم امريكا بهتر است براي توجيه فتنه‌انگيزي‌هاي خود از سناريوهاي باورپذيرتري كمك بگيرد. سخنگوي دستگاه سياست خارجي در پايان با هشدار جدي به رييس رژيم امريكا، توصيه كرد از تنش‌آفريني و ماجراجويي‌هاي خطرناك در اين روزهاي پاياني حيات خود در كاخ سفيد اجتناب كند و افزود: جمهوري اسلامي ايران دولت امريكا را مسوول عواقب و تبعات هر اقدام نابخردانه در شرايط كنوني مي‌داند.
آخرين تير ترامپ
نيويورك تايمز در گزارشي در اين باره نوشت: در جريان حمله يكشنبه گذشته يك شهروند عراقي جان خود را از دست داد و البته خسارت‌هايي هم به ساختمان سفارتخانه امريكا در بغداد وارد شد. اين اتفاق به مجموع تنش‌هاي ميان ايران و ايالات متحده در واپسين روزهاي رياست‌جمهوري ترامپ افزوده شد. ماه گذشته بود كه خبرهايي از كاخ سفيد به بيرون درز پيدا كرد مبني بر آنكه رييس‌جمهور امريكا خواهان حمله به تاسيسات هسته‌اي ايران بوده اما مشاورانش و البته برخي از اعضاي كابينه او را از اين اقدام منصرف كرده‌اند. البته در آن مقطع زماني ترامپ هدف از اين حمله را برخورد با پيشرفت‌هاي هسته‌اي ايران عنوان كرده بود. نيويورك‌تايمز در ادامه مي‌نويسد: چنين حمله‌اي مي‌تواند ضربه جدي به برنامه‌هاي جو بايدن براي احياي توافق هسته‌اي باشد كه باراك اوباما در سال 2015 درباره آن با ايران و 5 كشور ديگر به توافق رسيد و دونالد ترامپ سه سال بعد از آن خارج شد. اگر ترامپ در بازه زماني باقي مانده هرگونه حمله نظامي به ايران را پيش ببرد عملا رابطه ميان تهران و واشنگتن را تا بدانجا مسموم خواهد كرد كه احياي برجام از نظر بسياري غيرممكن خواهد شد. در حالي كه بسياري از كارشناس‌ها و ناظران نگران حمله نظامي امريكا هستند، يك منبع آگاه كه در جلسه روز چهارشنبه كاخ سفيد به رياست ترامپ حضور داشته مي‌گويد كه فعلا تصميم واشنگتن موضع‌گيري و محكوميت شفاهي اين حمله است. از زماني كه دونالد ترامپ در ماه گذشته ميلادي مارك اسپر را از وزارت دفاع اخراج و اين زنجيره را با بركناري ديگر مقام‌هاي ارشد اين وزارتخانه ادامه داد، بسياري از مقام‌هاي امنيتي و نظامي نگران دستورهاي آتي او عليه ايران يا ديگر كشورهايي شدند كه در چهارسال گذشته تنش با واشنگتن را در عرصه بين‌المللي تجربه كرده‌اند. نيويورك تايمز در ادامه ادعا مي‌كند كه به گفته مقام‌هاي امريكايي اگر تا پيش از مراسم تحليف يك امريكايي هم در عراق كشته شود، جنگ با ايران گريزناپذير خواهد شد. با توجه به نزديك شدن نخستين سالگرد شهادت سردار قاسم سليماني و ابومهدي مهندس، نگراني‌ها درباره منازعه مستقيم ميان ايران و امريكا در عراق افزايش يافته است. در عراق حملات موشكي به پايگاه‌ها يا نمايندگي‌هاي امريكا مسبوق به سابقه است و عمدتا هم واشنگتن با يا بدون دليل و مدرك ايران را مقصر مي‌داند با اين همه اين‌بار مقام‌هاي نظامي امريكا البته نگران هستند كه ترامپ به دنبال بهانه‌اي براي اقدام عليه ايران است و مي‌تواند يكي از اين حملات را بهانه كند. در حالي كه مقام‌هاي ايراني هرگونه دست داشتن در حملات يكشنبه گذشته را رد مي‌كنند به نظر مي‌رسد كه دست‌هايي در پشت پرده تلاش مرموزانه‌اي را براي قرار دادن ايران و امريكا در آستانه منازعه نظامي آغاز كرده‌اند. سود چنين منازعه‌اي در جيب بازيگران منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي قرار مي‌گيرد كه باز هم مانند هميشه از دورنماي هرگونه كاهش تنش از رابطه تهران و واشنگتن واهمه دارند و از تلاش براي امنيتي‌سازي پرونده ايران در اين سال‌ها خسته نشده‌اند. كشورها يا رژيمي در منطقه كه به خريد امنيت از ايالات متحده معتاد شده و حاضر به پرداخت هر هزينه‌اي جز تن دادن به مذاكرات با بازيگران منطقه‌اي هستند. رسانه انگليسي اينديپندنت نيز در گزارشي با اشاره به سفر روز سه‌شنبه سردار قاآني، رييس سپاه قدس به عراق و ديدار با نخست‌وزير عراق نوشت: جانشين سردار سليماني به نخست‌وزير عراق اطمينان خاطر داد كه حملات يكشنبه به سفارتخانه امريكا كار ايران يا نيروهاي وابسته به ايران در عراق نبوده است. اين رسانه در ادامه نوشت: در حالي كه امريكايي‌ها نگران انتقام ايران در نخستين سالگرد شهادت سردار سليماني هستند عراقي‌ها از اقدام ترامپ در عفو گروهي از پيمانكاران امريكايي كه متهم به شكنجه عراقي‌ها در سال 2007 هستند به‌شدت خشمگين هستند.
سفارت امريكا در بغداد: سفارتخانه به كارش ادامه مي‌دهد
سفارت امريكا در عراق روز گذشته به خبر خروج كاركنان اين مجموعه واكنش نشان داد. اين سفارتخانه در پيامي توييتري نوشت: «شايعاتي را درخصوص تخليه سفارت شاهد هستيم. سفير [متيو] تولر در بغداد حضور داشته و سفارتخانه به كار خود ادامه مي‌دهد». پنجشنبه شب نيز يك مقام وزارت خارجه امريكا در مصاحبه با الجزيره گفته بود سفارت كشورش در بغداد همچنان باز است و به فعاليت خود ادامه مي‌دهد.