با حضور عياري، آدينه، ميركريمي و جمعي از سينماگران ايراني برگزار شد
جشنواره سينماي ايران در پاريس
زهرا علي‌پور/ سالن كوچك سينما نوول اودئون (Cinéma Nouvel Odéon) در پاريس، از نوزدهم تا سي‌ام ژوئن، ميزبان «جشنواره سينما(ها)ي ايران» بود. آشنايي تعدادي از دانشجويان فرانسوي، ايراني و همچنين دانشجويان دورگه فرانسوي- ايراني با يكديگر در اينالكو (Inalco)، موسسه ملي زبان‌ها و تمدن‌هاي شرقي در شهر پاريس و علاقه مشترك آنها به سينماي ايران منجر به تشكيل انجمن سينما(ها)ي ايران شد و آن را تا برگزاري سومين دوره فستيوالي با همين نام در پاريس رساند. برنامه‌هاي اين دوره از جشنواره، شامل بزرگداشت و مروري بر آثار كيانوش عياري، نمايش و بررسي برخي آثار سينماي جنگ در ايران، برگزاري ميزگرد و نمايش چند فيلم داستاني، كوتاه و مستند از سينماي معاصر، جوان و مستقل ايران بود. كيانوش عياري، گلاب آدينه، رضا ميركريمي، علي همراز و محمدعلي باشه‌آهنگر از جمله فيلمسازان و بازيگران ايراني حاضر در اين دوره از جشنواره بودند.
انيميشن‌ها و مستندهاي جشنواره
«جشنواره سينما(ها)ي ايران » نخستين روز خود را با نمايش انيميشن «پرچم در ساحل» ساخته سارا سعيدان آغاز كرد. اين انيميشن كه محصول سال ۲۰۱۳ است، با بودجه مركز ملي سينماي فرانسه و تلويزيون آرته اين كشور ساخته شده كه پيش از اين در تلويزيون آرته فرانسه و آلمان نيز به نمايش درآمده بود. «مومو» به كارگرداني هادي طبسي و رسول زرين و «قصه‌هاي يك خطي» ساخته بهزاد فرهت نيز دو انيميشن ديگري بودند كه در اين دوره از جشنواره به نمايش درآمد. چهار فيلم مستند «نينجاهاي ايراني» ساخته مرجان رياحي، «آي مثل ايران» ساخته ساناز آذري، «مادرم هانيه» ساخته ناصر وافي و «آقاي بيكار»، ساخته علي همراز نيز در روز نخست اين جشنواره به نمايش درآمدند. نادر تكميل همايون، رييس انجمن، كه در كارنامه كاري‌اش مستند «ايران، يك انقلاب سينمايي» به سفارش شبكه تلويزيونى arte ديده مي‌شود، نمايش فيلم‌هاي مستند را يكي از بخش‌هاي اصلي اين جشنواره مي‌داند: «نمايش سينماي مستند در كنار انواع ديگر سينما در ايران از انگيزه‌هاي مثبتي بود تا بتوانيم اين جشنواره را تبديل به سكويي براي موفقيت فيلمسازان جوان و گمنام ايراني كنيم.»مستند «آقاي بيكار» داستان زندگي يك مستندساز بيكار را روايت مي‌كند. علي همراز، كارگردان اين مستند، مواجهه مخاطبان فرانسوي را با فيلمش «جالب» توصيف مي‌كند و توضيح مي‌دهد كه: «بيشتر دوست دارم در ايران اكران شود.»«آقاي بيكار» قرار است به زودي در سينماهاي گروه هنر و تجربه به نمايش درآيد. «بهشت زهرا، مادران شهدا» ساخته مهران تمدن و «چهره‌هاي روي ديوار» ساخته بيژن آنكوتيل و ل كاست، دو مستند ديگري بودند كه در اين دوره از جشنواره به نمايش درآمدند.
افتتاحيه با كيانوش عياري
اين جشنواره مراسم افتتاحيه خود را به بزرگداشت كيانوش عياري به عنوان «فيلمسازي مستقل» و فيلم «آن سوي آتش» كه سومين فيلم بلند اين كارگردان است، اختصاص داد. اين فيلم كه محصول سال ۱۳۶۶ در ايران است، در روايت خود از دعواي ميان دو برادر در كنار آتش‌هاي اهواز، به مساله فقر، وضعيت كار و تاثيرات جنگ در اين منطقه از كشور مي‌پردازد. يكي از تماشاگران فرانسوي حاضر در سالن نيز با اشاره به تاريخي كه داستان فيلم در آن روايت مي‌شود (سال ۱۳۵۲) و همزماني آن با «بحران اقتصادي و نفت در اروپا كه منجر به ورشكستگي و بيكاري شد»، دليل اين انتخاب را از عياري پرسيد. عياري در پاسخ به وجود شرايطي مشابه در ايران اشاره كرد: «اتفاقا در همان سال‌ها يك قرارداد عظيم نفتي ميان ايران و فرانسه در دوره محمدرضاشاه بسته شده بود، جشن‌هاي شاهنشاهي با مخارج حيرت‌انگيزش در حال برگزاري بود و اين فقر را مي‌شد ديد. مهم‌تر از همه اينكه اهواز زادگاه من بود؛ جايي كه هيچ‌وقت آسمان را در شب سياه نمي‌ديديم، تمام وجود من نفت و شعله‌هاي آتش بود با زمينه فقر.»اما «خانه پدري» كه از زمان ساخت آن در سال ۱۳۸۹، با حاشيه‌هاي فراواني همراه بوده است، با حضور كيانوش عياري در روز سوم جشنواره به نمايش درآمد. اين فيلم كه نمايش آن در فستيوال ونيز رضايت تماشاگران و منتقدان را به دنبال داشت و به عنوان «كشف سال» اين جشنواره معرفي شد، در پاريس نيز با استقبال مخاطبان مواجه شد. در پايان نمايش فيلم، عياري خطاب به يكي از تماشاگران حاضر در سالن كه اشاره كرد در زمان نمايش اين فيلم در فستيوال ونيز تماشاگراني را ديده كه اشك ريختند، گفت: «متاسفم براي اينكه دوست ندارم كسي وقت تماشاي اين فيلم گريه كند. چون فكر مي‌كنم گريه باعث مي‌شود نقش عقل و خرد كمرنگ شود.»سال گذشته نيز پس از نمايش فيلم در بخش غيررقابتي جشنواره فيلم فجر، در برخي رسانه‌ها گفته شد كه برخي تماشاگران دچار فشار عصبي زيادي شده‌اند. عياري اما گفت: «همان عده معدودي هم كه توانستند فيلم را در آن مدت كوتاه نمايش ببينند، نه ضعف كردند، نه غش كردند، بلكه فيلم را تشويق كردند. اين حرف‌ها دروغ و بي‌پايه است. فشار عصبي هم بايد وارد شود تا درك بيشتر و حتي دردناكي شكل بگيرد. مگر آمپول زدن لذت‌بخش است؟ اما ما در پي مداوا هستيم.»عياري ضمن ابراز «نااميدي» از «سياست‌هاي يك بام و دو هوا» در سينما، همچنان اميدوار است تا «خانه پدري» در دولت روحاني روي پرده سينما برود: «اگر فيلم نمايش داده شود، من مي‌توانم با صداي بلند گواهي بدهم كه فرهنگ در دولت روحاني دچار تحول شده. من يك بار به شوخي در مصاحبه‌اي گفتم كه فكر مي‌كنم دولت روحاني تشكيل شده تا خانه پدري را از توقيف دربياورد. اين شوخي من صرفا براي مزه ريختن نبود. في‌الواقع نمايانگر انتظار بسيار بديهي از دولتي است كه با ادعاي پيشرو بودن پا به عرصه كلان كشور گذاشته.»از كيانوش عياري فيلم‌هاي تازه نفس‌ها، شبح كژدم، بچه‌هاي آبادان، شاخ گاو و بودن يا نبودن نيز در اين دوره از جشنواره به نمايش در آمد.
سينماي جنگ ايران و عراق
«پرواز در شب» و «سفر به چزابه»، ساخته رسول ملاقلي‌پور، «بوي پيراهن يوسف»، «از كرخه تا راين» و «ديده‌بان» ساخته ابراهيم حاتمي‌كيا، «كيميا» ساخته احمدرضا درويش، «ملكه» ساخته محمدعلي باشه آهنگر، «گيلانه» ساخته رخشان بني‌اعتماد و «ليلي با من است» ساخته كمال تبريزي، در بخش سينماي جنگ ايران و عراق اين جشنواره به نمايش درآمدند. پوروالي با اشاره به ساخت حدود ۳۰ فيلم درباره جنگ ايران و عراق در دوران جنگ و حدود ۳۰۰ فيلم پس از پايان جنگ، درباره اهميت شناخت اين ژانر ايراني سينما براي مخاطب غيرايراني مي‌گويد: «در فرانسه وقتي از جنگ حرف مي‌زنيم، يا منظور جنگ عراق و كويت است در سال ۱۹۹۰، يا حمله امريكا به عراق در سال ۲۰۰۳. پس از آن بود كه ژانر جنگ وارد سينماهاي اروپا و امريكا شد و با اين وجود هنوز كسي درباره جنگ عراق و ايران حرف نمي‌زند. حتي در سينماي عراق نيز تنها دو فيلم درباره اين جنگ ساخته شده. در جنگ ايران و عراق امريكايي‌ها و فرانسوي‌ها از عراق حمايت مي‌كردند و اين چيزي است كه در سينما، فقط كارگردان‌هاي ايراني از آن حرف زده‌اند.»به گفته او فيلم گيلانه با استقبال خوبي از طرف مخاطبان فرانسوي روبه‌رو شد. در بخش سينماي جنگ همچنين فيلم‌هاي كوتاه «يك لحظه ديرتر» به كارگرداني يوسف يزداني، «آن‌سوي دو خط باريك »، به كارگرداني سمانه عالي‌زاده و «آپارتمان مورچه‌ها» ساخته توفيق اماني به نمايش درآمد.
فيلم‌هاي معاصر
«ملبورن» ساخته نيما جاويدي، «امروز» ساخته رضا ميركريمي، «چند متر مكعب عشق» ساخته جمشيد محمودي، «قصه‌ها» ساخته رخشان بني‌اعتماد و «در دنياي تو ساعت چند است» ساخته صفي يزدانيان، در بخش فيلم‌هاي بلند معاصر اين دوره از جشنواره به نمايش درآمدند. اين فيلم‌ها از طريق ارتباط مستقيم با كارگردان و فروشندگان فيلم در اختيار اين جشنواره قرار گرفته. اين بخش از جشنواره با حضور رضا ميركريمي، صفي يزدانيان و گلاب آدينه با استقبال زيادي از سوي مخاطبان فرانسوي و ايراني روبه‌رو شد. رضا ميركريمي كه در روز سوم جشنواره و پيش از نمايش فيلم امروز در سالن حاضر شده بود، با خبر به دست آوردن جايزه سپاس سيگنيس (SIGNIS) از جشنواره بين‌المللي فيلم واشنگتن دي‌سي امريكا و دريافت شخصي اين جايزه در ميان تماشاگران غافلگير شد. اما عده‌اي از تماشاگران كه در پنجمين روز برگزاري جشنواره آمده بودند تا «در دنياي تو ساعت چند است»، ساخته صفي يزدانيان را ببينند، با صندلي‌هاي پر و بليت‌هاي تمام شده مواجه شدند؛ مساله‌اي كه باعث شد مسوولان جشنواره، نمايش فيلم را براي يك سانس اضافه در همان شب تمديد كنند. صفي يزدانيان، در نخستين فيلم بلند خود، داستاني عاشقانه را روايت مي‌كند؛ در يك‌سو مردي كه در ايران است، هيچ‌وقت به پاريس نيامده و آن را تصوير مي‌كند و در سوي ديگر زني كه پس از ۲۰ سال زندگي در پاريس به رشت بازمي‌گردد. او نمايش فيلم‌اش در پاريس را با توجه به مضموني كه دارد «جالب و هيجان‌انگيز» توصيف مي‌كند. اين كارگردان كه پيش و پس از نمايش فيلم در ميان تماشاگران حاضر شده بود، درباره انتخاب رشت و پاريس براي روايت فيلم‌اش گفت: «منهاي تعلق‌ام به رشت به عنوان شهر مادري‌ام، بايد بگويم كه فكر مي‌كنم براي تخيل كردن و فكر كردن به آدمي كه در شهر ديگري زندگي مي‌كند، بهترين انتخاب اين است كه در رشت باشي و به او فكر كني. كليشه‌اي هم اگر نگاه كنيم، جاي مناسبي است براي داستان اين فيلم. پاريس هم كه در نگاه كليشه‌اي ايراني مظهر رمانتيسيسم است. » فيلم قصه‌ها اما با حضور گلاب آدينه، بازيگر اين فيلم به نمايش گذاشته شد. اين فيلم كه محصول سال ۱۳۹۰ است پس از حاشيه‌هاي فراوان درباره اكران‌اش در ايران، سرانجام در ارديبهشت امسال در گروه سينمايي قدس به روي پرده رفت. رخشان بني‌اعتماد در قصه‌ها سرنوشت و آينده شخصيت‌هايي را كه در فيلم‌هايي مثل روسري آبي، زير پوست شهر، گيلانه، خون بازي و... خلق كرده بود، به تصوير كشيده است. گلاب آدينه، كه پس از نمايش فيلم در سالن حاضر شد، براي مخاطبان توضيح داد كه اين براي سومين بار است كه «طوبي» در سينماي ايران ديده مي‌شود؛ نخستين بار در «بانوي ارديبهشت»، دومين بار در «زير پوست شهر» و حالا در «قصه‌ها». در برنامه پرسش و پاسخ، گلاب آدينه تماشاگران فرانسوي را مخاطب خود قرار داد و از آنها پرسيد كه با تماشاي اين فيلم چه فكري درباره ايران كردند و اين فيلم چه تاثيري روي تصور آنها از ايران داشته است: «مي‌خواهم بدانم اينكه مسوولان كشور ما عقيده دارند اين معضلات را نبايد نشان داد و اين فيلم‌ها سياه‌نمايي است، تا چه اندازه در واقعيت اتفاق مي‌افتد؟ آيا چنين نگاهي به وجود آمد؟»