ركوردزني تهراني‌ها در مصرف آب
رقابت بر سر مصرف آب صداي وزير را بلند كرد
نرگس رسولي/ «تهراني‌ها هر ثانيه چهار برابر جريان رودخانه كرج آب مصرف مي‌كنند.»؛ كوتاه، جامع و مفيد. نه ديگر بحثي از آمارهاي بزرگ و اعدادي است كه خواندن آنها نياز به تامل چند ثانيه‌اي داشته باشد و نه نياز به گفتن واحدهاي مترمكعب. گويا اين‌بار وزارت نيرو قصد دارد جدي‌تر از هميشه از نبود آب بگويد. رودخانه كرج ، رودخانه اي به طول 75 كيلومتر ، عرض 8 تا 15 متر و عمق يك تا دو متر است.دبي متوسط آب كرج 17 متر مكعب در ثانيه است .به اين ترتيب تهراني‌ها هر ثانيه چهار برابر آب اين رودخانه را مصرف مي‌كنند. طي سال‌هاي گذشته بارها و بارها مسوولان مربوطه از كمبود آب براي تامين نياز ايراني‌ها صحبت كرده‌اند و آمار و ارقام مختلفي نيز در اين مورد به گوش رسيده است اما هنوز هم مشتركاني هستند كه با گفتن «پولش را مي‌دهم» خيابان‌ها و معابر را بي‌توجه به تمام هشدارهاي مسوولان با آب شرب شهري مي‌شويند. ديگر نه اولتيماتوم‌هاي مسوولان افاقه‌اي به حال مشتركين ايراني دارد و نه ديگر پول‌هاي واريزي آب‌بها مي‌تواند آب‌رفته به جوي را بازگرداند. آن طور كه خسرو ارتقايي، مديرعامل شركت آب منطقه‌اي تهران مي‌گويد: «طبق اعلام سازمان آب و فاضلاب، مصرف آب در تهران در هر ثانيه 37 مترمكعب است و اين به اين معناست كه در هر ثانيه چهار برابر جريان آب رودخانه كرج در تهران آب مصرف مي‌شود. اين ميزان آب از نظر حجمي به 2/3 ميليون مترمكعب مي‌رسد، 33 درصد از اين ميزان آب از منابع آب زيرزميني و 67 درصد از منابع آب سطحي تامين مي‌شود. به دليل بالارفتن دما در كشور در برخي سدها ميزان دما تا دو درجه نسبت به سال گذشته افزايش پيدا كرده است كه اين مساله پيامدهاي خوبي را به همراه نخواهد داشت. در حال حاضر هيچ ذخاير برفي وجود ندارد و ايستگاه‌ها در حال حاضر فاقد برف هستند و از آنجايي كه تمامي ايستگاه‌ها تا آخر فروردين‌ماه اندازه‌گيري مي‌شوند طبيعي است كه تاكنون برف آنها تمام شده باشد.»به گفته ارتقايي «در فصل زراعي ميزان نياز باغات و زراعت به آب بالا مي‌رود و همچنين ميزان برداشت از بالادست سدها نيز افزايش پيدا مي‌كند مثلا در رودخانه جاجرود، فشم و ميگون كه منطقه شهري و روستايي است و حتي در سد اميركبير، جاده چالوس، كه مصرف باغات و كشاورزان زياد است ميزان مصرف آب افزايش مي‌يابد كه مساله نيازمند تدابيري در خصوص بهينه‌سازي مصرف آب است. علاوه بر اين در پايين‌دست به دليل مشكلاتي كه در كشاورزي دشت ورامين وجود داشت، مجبور شديم براي دومين بار در سال جاري مقداري رهاسازي آب را در منطقه ورامين پاكدشت ايجاد كنيم. با وجود اينكه اين مساله درست نبود اما نمي‌توانستيم نسبت به وضعيت كشاورزي و تامين آب آنها بي‌تفاوت باشيم.»اين اظهارات در حالي است كه هنوز روزهاي گرم تابستان 94 شروع نشده و بنا به گفته مسوولان وزارت نيرو با افزايش چند درجه‌اي دماي هوا به يك‌باره ميزان مصرف آب و برق به ركوردزني‌هاي جديد رسيده‌اند. اين امر اگرچه در تابستان مرسوم است اما نبود توان تامين آب وبرق موجب شده تا زمزمه‌هاي خاموشي‌هاي برنامه‌ريزي شده و البته جيره‌بندي‌هاي مناطق مورد توجه قرار گيرد. هرچند كه وزارت نيرو در اين مورد به اظهارنظر قطعي نپرداخته و سعي دارد تا موضوع جيره‌بندي و خاموشي‌هاي برنامه‌ريزي شده را به عنوان آخرين گزينه روي ميز خود بررسي و تصميم‌گيري كند؛ اما اين روزها وزير نيرو ديگر انعطاف‌پذيري قبلي خود در موضوع مصرف آب و برق را نشان نمي‌دهد. حميد چيت‌چيان، وزير نيروي دولت يازدهم كه از مديران قديمي اين وزارتخانه است و تجربه روزگار سخت جيره‌بندي آب و برق را دارد ظاهرا تاكنون نخواسته است اين‌گونه گزينه‌هاي تجربه‌شده را مورد توجه قرار دهد و قصد دارد تا راه‌حل سومي را براي رفع اين روزگار تدبير كند. شايد اين همان دليلي است كه اين‌بار وزير از روال هميشگي خود كمي فاصله گرفته و از اعمال شرايط سخت براي برداشت از سدها و چاه‌هاي كشور سخن گفته است. چيت‌چيان در عين حال به انتقاد از ميزان برداشت آب از سدها و حوزه‌هاي آبريز اشاره كرد و گفته است: «رقابت شديدي بين مناطق مختلف بر سر توزيع و برداشت منابع آب ايجاد شده، وزارت نيرو با اين رقابت شديد به اين نتيجه رسيده كه ميزان برداشت از چاه‌ها را كنترل و در بحث سدها تجديدنظر و قوانين سختي را حاكم كند.»
ورود قوه قضاييه به مديريت منابع آب
رحيم ميداني ديگر معاون وزير نيرو است كه در اين روزها بارها در خصوص وضعيت آبي و برقي كشور هشدارهاي مختلفي را داده است و امروز به گلايه مشكلات حوضه‌هاي آبريز و عدم اجراي مقررات و حاكميت افسارگسيخته در اين حوزه‌هاي آبريز مي‌پردازد و همچون وزير ديگر روال مراوده و گفتمان را بر نمي‌تابد و مي‌گويد: «اگر قوه قضاييه و ساير مسوولان محلي ياري نكنند، وزارت نيرو به‌تنهايي نمي‌تواند در اين طرح‌ها موفق شود. اگر همچون گذشته آب كشور را مديريت كنيم و اين روند ادامه يابد، با مشكلات بسيار حادي روبه‌رو مي‌شويم و تمام بخش‌هاي شرب و صنعت و كشاورزي دچار صدمه‌هاي جبران‌ناپذيري مي‌شوند.» وي با بيان اينكه ما اكنون درصدد پياده كردن طرح تعادل‌بخشي منابع آب زيرزميني هستيم، مي‌گويد: «حضور استانداران و مديران استاني در تمام طرح‌ها ازجمله اجراي تصميم‌هاي شوراي هماهنگي حوضه‌هاي آبريز و از جمله حوضه آبريز سفيدرود موثر است و مي‌تواند وزارت نيرو را در ساماندهي و اجراي طرح‌ها به‌صورت كارا ياري كند. عزم و همت وزارت نيرو در اين سمت و سياق است كه درباره حراست از منابع آبي و ايجاد امنيت كامل آبي از هيچ پشتيباني مادي و معنوي درباره برنامه‌هاي آب كشور دريغ نكند.»
بيش از چهار هزار مشترك پر مصرف آب در شمال تهران
در عين حال بررسي‌ها از تعداد مشتركين پر مصرف نشان مي‌دهد كه بيش از 24 هزار خانه داراي سيستم تهويه مطبوع و حدود چهار هزار خانه در مناطق شمالي تهران داراي استخر هستند. اين گزارش مي‌افزايد؛ از بين 30 هزار ملك قابل خريد يا اجاره در نقاط مختلف تهران كه در چند روز اخير در اين سايت به ثبت رسيده‌اند نشان مي‌دهد كه بيش از 24 هزار ملك داراي سيستم تهويه مطبوع شامل كولر، چيلر يا اسپيلت است. طبق آخرين سرشماري مركز آمار ايران، از سال 1345 تا سال 1390 بيش از دو ميليون و612 هزار واحد مسكوني در شهر تهران ثبت شده كه از اين تعداد بيش از 977 هزار واحد يعني تنها 37 درصد داراي سيستم برودت مركزي هستند. اين آمار نشان مي‌دهد كه بيشتر منازل مسكوني در تهران همچنان از سيستم كولر آبي استفاده مي‌كنند. هر كولر آبي طي 10 ساعت حدود 200 ليتر آب مصرف مي‌كند كه از استاندارد سرانه مصرف آب براي يك نفر در ايران و اروپا بيشتر است. بنابراين مي‌توان فرض كرد كه هر خانوار (به طور متوسط چهار نفره) در صورتي كه از يك كولر آبي استفاده كنند گويي به اندازه يك نفر به مصرف آب خانوار آنها افزوده شده است. تازه‌ترين گزارش وب‌سايت جست‌وجوي هوشمند ملك، مي‌افزايد: با آغاز فصل گرما مصرف انرژي برق و آب در كشور افزايش يافته است و گرچه سياست‌هاي بازدارنده مختلفي از جمله قطع كردن آب مشتركين پرمصرف طي سال‌هاي اخير تا حدي باعث صرفه‌جويي شده اما هنوز هم به گفته كارشناسان ميزان مصرف آب در ايران دو برابر و ميزان مصرف انرژي چهار برابر ديگر كشورهاي دنياست. در برخي مناطق تهران چون منطقه يك حدود 42 درصد از ساختمان‌ها داراي استخر هستند. داشتن استخر به معناي مصرف بالاي آب به ويژه در فصل تابستان است. هرچند كه در سال 1394 هزينه آب افزايش نيافته اما معاون درآمد و امور مشتركين آب و فاضلاب استان تهران اعلام كرده است: «مشتركاني كه تا ۴۰مترمكعب آب مصرف كنند يعني بيش از دو برابر الگوي مصرف شناسايي شده‌اند و به محض اعلام نظر شوراي اقتصاد، آب مصرفي‌شان قطع خواهد شد.»طبق آخرين اطلاعات منتشر شده از سوي سازمان آب و فاضلاب استان تهران حدود سه‌ميليون و 700 هزار مشترك آب در تهران وجود دارد كه از اين ميان حدود سه‌ميليون مشترك خانگي‌اند و 58 درصد مصرف اين مشتركين صفر تا 15 مترمكعب است ولي 24 درصد ديگر مشتركين خانگي تهران 15 تا 20 مترمكعب آب مصرف مي‌كنند و در مجموع 82 درصد مشتركان خانگي كمتر از 20 مترمكعب آب و بقيه بالاي 20 مترمكعب مصرف مي‌كنند. الگوي مصرف آب براي يك خانوار چهارنفره اگر هر نفر روزي 150 ليتر مصرف كنند، روزانه 600 ليتر و در طول يك ماه 18 مترمكعب است.