به استقبال محتشم كاشاني
«باز اين چه شورش است كه در خلق عالم است/باز اين چه نوحه و چه عزا و چه ماتم است.» تركيب‌بند محتشم كاشاني نيازي به معرفي ندارد. شايد كمتر شعري در حوزه شعر مذهبي توانسته باشد جايگاهي بدين پايه در ميان مردم كسب كند. محتشم از پيروان مكتب وقوع و از مهم‌ترين شاعران مرثيه‌سراي شيعه است كه تركيب‌بند او مهم‌ترين شعر درباره واقعه عاشورا به شمار مي‌رود. اين شعر محتشم به چنان شهرتي دست يافته است كه تعداد بسيار زيادي شعر در استقبال از آن سروده شده است. «محتشم با تركيب‌بند خود روحي تازه در كالبد مرثيه‌سرايي دميد و جوششي در دل‌ها پديد آورد. او به مرثيه سرايي در ادب فارسي اعتبار بخشيد و تاثيري شگرف از خود بر جاي گذاشت. از بدو پيدايش اين تركيب‌بند بسياري از بهترين شاعران پارسي گوي به استقبال محتشم رفته و آثاري تابناك پديد آوردند و چنين شد كه بر سنگ بناي او در ادب فارسي معموره‌اي سر بر كشيد.»
«محتشم نامه» عنوان كتابي است كه به تحقيق و تاليف مهدي امين فروغي و توسط دفتر نشر فرهنگ اسلامي به چاپ رسيده است. در اين كتاب گزيده تركيب‌بندهاي عاشورايي كه در استقبال از محتشم كاشاني سروده شده، گردآوري شده است. اين كتاب حجيم كه حدود 540 صفحه حجم دارد، علاوه بر اين تركيب‌بندها فصلي نيز درباره تاريخ مرثيه دارد كه در 70 صفحه تدوين شده است. در بخشي از اين مقدمه آمده است: «قرن چهارم تا اواخر ششم هجري كه به عصر شكوفايي شعر و ادب شهرت دارد تعدادي از بهترين شاعران مرثيه‌سرا را در خود جاي داده است. چهره‌هايي مانند: صنوبري، كشاجم، ابوفراس، شريف رضي، شريف مرتضي، و مهيار ديلمي از شاعران نام‌آور اين دوره‌اند. تشكيل حكومت‌هاي شيعي يا متمايل به تشيع در اين دوره موجب پديد آمدن آزادي نسبي در برخي سرزمين‌هاي اسلامي مي‌شود و به شاعران شيعي اين فرصت را مي‌دهد كه در اشعار خود به ريشه‌يابي حوادث پس از پيامبر (ص) بپردازند و برخي شاعران اين دوره هم به اين آگاهي مي‌رسند كه بني‌عباس هم مانند بني‌اميه غاصبند و در مذمت و نكوهش آنان اشعاري مي‌سرايند.»
اين مقدمه با در نظر قراردادن قرون اسلامي به چند بخش تقسيم شده كه سه بخش اول آن به مرثيه‌سرايايي به زبان عربي اختصاص دارد و در بخشي مجزا «مرثيه‌سرايان پارسي‌گوي از آغاز تا قرن دهم» را بررسي كرده كه نام‌هايي چون ناصرخسرو، امير معزي، سنايي غزنوي، عطار، سيف فرغاني، خواجوي كرماني و سلمان ساوجي در آن به چشم مي‌خورد.
در كتاب «محتشم نامه» تركيب بندهايي از وحشي بافقي، حزين لاهيجي، وصال شيرازي، رضاقلي خان هدايت، اديب‌الممالك فراهاني، جلال‌الدين همايي، مشفق كاشاني، علي موسوي گرمارودي، بهاءالدين خرمشاهي و... نقل شده است.