بيكاري دغدغه همه است
زهرا كريمي ٭
بيكاري تبديل به يك معضل همگاني در ايران شده است و امروز بسياري از مسوولان و كارشناسان بر اين مساله تاكيد دارند. مشكل بيكاري در ايران قبل از هر چيزي، به شاخص‌هاي كلان اقتصادي وابسته است و مادامي‌كه فضاي كسب و كار و ريسك سرمايه‌گذاري در كشور بهبود نيابد، بعيد به نظر مي‌رسد مشكل بيكاري برطرف شود.
براي بررسي آمار، بالطبع هر كسي از زوايه ديد خود آن را تحليل مي‌كند و مي‌تواند به تحليل‌هاي مختلفي برسد. علاوه بر اين بررسي هيچ شاخصي در اقتصاد به شكل مجرد نمي‌تواند پاسخ كاملي به يك مساله بدهد. از همين زوايه مي‌توان به بررسي آخرين گزارش مركز آمار ايران در رابطه با ميزان بيكاري پرداخت. بر اساس اين آمار در حالي نرخ بيكاري سال گذشته، نسبت به سال 1393 افزايش داشته، كه بررسي آمارهاي ديگر نشان مي‌دهد وضعيت بازار كار در سال 1393 نيز خوب نبوده است. وضعيت بازار كار را تركيبي از شاخص‌هاي متعدد نشان مي‌دهد. پيش از اين ديده شده كه در سال‌هايي با وجود كمترشدن تعداد شاغلان، نرخ بيكاري هم كاهش پيدا كرده است. هرچند وقتي بر اين مساله تمركز شود، روشن مي‌شود كه در آن سال خاص، مواردي از جمله بازنشستگي‌هاي زودتر از موعد، هجوم جوانان به مراكز آموزش عالي و كم‌شدن حضور زنان در بازار كار، منجر به كاهش نرخ بيكاري شده است. اگر به آمارهاي گذشته مراجعه شود، اعلام شده كه در فاصله زماني بهار سال 1393 تا بهار سال 1394، حدود 700 هزار شغل در كشور ايجاد شده اما در همين بازه زماني، به هيچ روي وضعيت اقتصادي كشور مطلوب نبوده است؛ چرا كه پس از دو سال رشد منفي اقتصادي، هنوز يك رشد چشمگير كه بتواند اقتصاد را به دوران رونق بازگرداند، به وجود نيامده است. آمارها حاكي از اين است كه در سال گذشته هم، رشد اقتصادي كشور نهايتا يك درصد بوده و اين امر نشان مي‌دهد كشور كماكان در ركود است؛ همين عامل مهم‌ترين دليل ايجاد نشدن فرصت‌هاي شغلي مناسب دركشور است.
از سوي ديگر اگر به وضعيت اشتغال دقيق‌تر بنگريم، بايد ببينيم در هر سال چه تعداد شغل پايدار، در بخش رسمي و با پوشش بيمه و قانون كار ايجاد شده است. متاسفانه در سال‌هاي گذشته، چه آمار بيكاري كمتر شده و چه بيشتر، مشاغل پايدار، رسمي و زير پوشش قانون كار بسيار كم ايجاد شده است. اين امر پيش از هر چيز به دليل مشكلات بخش‌هاي اقتصادي است. در مجموع مي‌توان ادعا كرد دولت در ايجاد رشد پايدار موفق عمل نكرده است. اين مهم در حالي است كه تجربه‌هاي مختلف جهاني نشان مي‌دهد رشد اقتصادي هم نمي‌تواند به سرعت وضعيت بازار كار را دگرگون كند و با وقفه و به تدريج بر اشتغال تاثير مي‌گذارد. در ايران متاسفانه، نه تنها تاكنون رشد اقتصادي به مرز مطلوبي نرسيده، كه هنوز هم فعالان اقتصادي و دولت در به وجود آوردن رشدي كه بتواند تاثير مثبتي در سال‌هاي آينده بگذارد، نتوانسته‌اند به توفيقي دست يابند. هنوز فضاي كسب و كار ثبات لازم را نيافته و سرمايه‌گذاري پرمخاطره است.
حالا ديگر بايد پذيرفت كه كشور روي گسل بيكاري قرار دارد. تاثير وضع نامناسب بازار كار در افزايش چشمگير آسيب‌هاي اجتماعي انعكاس يافته است و تقريبا همگان، از مسوولان تا مردم، نگراني‌هايي در اين رابطه دارند. مشكلاتي همچون بيكاري در كشورهاي مختلف وجود دارد اما اين مشكل در كشورهايي مانند ايران كه با دوران نسبتا طولاني ركود اقتصادي مواجه گرديده، به شكل بزرگ‌تر و نگران‌كننده‌تري بروز كرده است. اقتصاد كشور در سال 1385، حدود 20 ميليون و 500 هزار شاغل داشته و پس از گذشت 10 سال، اين رقم به حدود 22 ميليون نفر رسيده، و به‌طور متوسط سالانه حدود 150 هزار شغل ايجاد شده است، در حالي كه سالانه بيش از يك ميليون جوان از مراكز آموزش عالي فارغ‌التحصيل مي‌شوند و علاقه‌مند به مشاركت فعال در اقتصاد كشور هستند. به طبع اگر وضعيت به همين منوال ادامه پيدا كند، سال‌هاي آينده مشكلات اجتماعي نيز با مشكلات اقتصادي توام مي‌شوند و كشور با بحران‌هاي به مراتب بزرگ‌تري روبه‌رو مي‌شود.
بايد تاكيد كرد كه بيكاري مشكلي پيچيده در جهان امروز است و كشورهاي مختلف نيز با مشكلاتي مانند «رشد بدون اشتغال» دست و پنچه نرم مي‌كنند. در نتيجه براي اين معضل بايد راهكارهايي دقيق يافت. ٭ استاد دانشگاه