بازآفريني شهري به سوي يك دستور كار شهري جديد
سعيد ايزدي
معاون وزير راه
نابساماني كنوني شهرها، زندگي شهروندان را دچار مخاطرات فراوان كرده و كيفيت سكونت را به نازل‌ترين وضع خود رسانده است. نمودهاي اين نابساماني، در پهنه‌هاي مختلف شهري به شكل عرصه‌هاي ناكارآمد، بخش‌هاي وسيعي از شهرها را در برگرفته و جمعيت قابل توجهي از ساكنان شهر به شكل مستقيم يا غيرمستقيم از مسائل و مشكلات آن رنج مي‌برند. مهم‌ترين مسائل مبتلابه شهرها به ويژه كلانشهرهاي كشور عبارتند از:
- فقرشهري، مشتمل بر فقر درآمدي، فقر بهداشتي- آموزشي و خدمات اجتماعي، فقر خدمات پايه (زيربنايي و روبنايي) از قبيل شبكه آب سالم، توزيع برق و ساير خدمات زيربنايي و خدمات درماني، فقر امنيت و بسياري محروميت‌هاي ديگر.
- ناكارآمدي نظام جابه‌جايي، تحرك، جنبش و پويايي شهري در يك نظام ساختاري و يكپارچه شهري
- نابرابري‌هاي فضايي- كاركردي، توسعه نامتعادل و ناهماهنگ و توزيع نابرابر خدمات
- بحران هويت، تنزل ارزش‌ها، افت منزلت اجتماعي- مكاني و بي‌توجهي به حفاظت و حراست از ميراث معنوي- طبيعي و ملموس
- تاب‌آوري پايين شهرها در مواجهه با بلايا و مخاطرات، كاهش ايمني، خطرپذيري و ريسك
- تنزل كيفي محيط‌زيست، آلودگي‌ها، بحران آب، تخريب زيست‌بوم‌ها، كمبودها و توزيع نامناسب فضاي سبز
ناكارآمدي نظام طرح‌ريزي و برنامه‌هاي توسعه شهري در مواجهه با مسائل فوق، بر ضرورت توجه و تدوين يك دستوركار شهري جديد مي‌افزايد. بيش از چهار دهه از برنامه‌ريزي و تهيه طرح‌هاي توسعه شهري مي‌گذرد. اين طرح‌ها با رويكردي اقتدارگرا، از بالا به پايين، كمي و كالبدي نتوانسته‌اند راه‌حل‌هاي كارآمدي را در مواجهه با مسائل و مشكلات شهر و شهروندان ارايه كنند. به استناد تجارب جهاني و بررسي سياست‌ها و برنامه‌هاي توسعه شهري در كشورهاي توسعه يافته، سياست بازآفريني شهري با رويكردي شهرنگر، جامع و يكپارچه با تاكيد بر مقوله «كيفيت زندگي» به عنوان يك دستور كار شهري جديد مي‌تواند برنامه مناسبي براي پاسخگويي به نيازهاي كنوني شهر و شهروندان باشد.
امروزه اين سياست در قالب برنامه‌هاي موضوعي متنوع و گسترد‌ه از قبيل برنامه كاهش فقر شهري، تاب‌آوري شهري، همه شمولي و مقابله با جريان طرد اجتماعي، رنسانس شهري، شهرپايد‌ار، عد‌الت فضايي- اجتماعي، توانمند‌سازي، حكمروايي خوب، حفاظت و باززند‌ه‌سازي مطرح و به مورد اجرا گذاشته مي‌شود. عرصه‌هاي متنوعي از شهر نيز كه دچار نابساماني و مسائل و مشكلات فضايي- كاركردي هستند نيز مشمول اين سياست هستند. در اين خصوص، بازآفريني مباد‌ي ورود‌ي شهرها، رود‌خانه‌ها و حاشيه عرصه‌هاي طبيعي، فضاهاي عمومي، ايستگاه‌هاي راه‌آهن، محلات، اراضي مستعد توسعه مجد‌د، پايانه‌هاي شهري و مراكز تاريخي شهرها از نمونه‌هاي قابل توجهند.
وزارت راه و شهرسازي در تلاش است با طرح اين دستور كار شهري جديد، سياست نويني را براي خروج از بحران فوق‌الذكرد‌ر عرصه توسعه شهري رقم بزند.
د‌كتر محمد سعيد ايزدي، معاون وزير راه و شهرسازي و مد‌يرعامل شركت ماد‌ر تخصصي عمران و بهسازي شهري ايران