بررسي ايمني «تئاترشهر»
در پي حادثه چهارشنبه‌شب
صداي فاجعه را مي‌شنويد؟
بابك احمدي
چهارشنبه‌شب خبري ابتدا فضاي مجازي و سپس خبرگزاري‌ها را در نورديد كه از وقوع آتش‌سوزي در مجموعه تئاتر شهر حكايت داشت. خبر نخست با تيتر «آتش‌سوزي در تئاترشهر» كه به آتش‌سوزي هشتم خرداد ماه سال 83 مربوط بود از منبعي غير موثق سرچشمه گرفت و به سرعت از طريق گروه‌هاي تلگرامي دست به دست شد تا به سيل نگران‌كننده بدل شود. با توجه به پايداري آسيب رواني ناشي از فاجعه ساختمان پلاسكو در جامعه و نگراني‌هاي موجود درباره ايمني تئاترشهر فقط تيتر خبر/شايعه كافي بود تا يك بار ديگر وقوع فاجعه‌اي عظيم در اذهان عمومي تداعي شود. در گيرودار رد يا تاييد خبر، عكس‌هاي رهگذران از توقف چندين خودروي آتش‌نشاني و آمبولانس در چهارراه وليعصر منتشر شد كه مانند بنزين روي آتش عمل كرد. سرانجام با اظهارنظر پيمان شريعتي، مدير مجموعه مشخص شد «عده‌اي مشغول جوشكاري و ساخت دكور در انبار پايين تئاترشهر بودند كه يك گوني آتش مي‌گيرد و بلافاصله به وسيله كپسول‌هاي اطفاي حريق خاموش مي‌شود. تماس با آتش‌نشاني نيز تنها براي رعايت نكات ايمني بوده است. » خبرنگاران حوزه تئاتر بارها نگراني خود از وقوع آتش‌سوزي و ايمني مجموعه را اعلام كرده‌اند. اين خبر از دو منظر هشدار به مسوولان تلقي مي‌شود. نخست، روابط عمومي مجموعه بايد درباره نوع مواجهه با شايعه‌ها و اخباري از اين دست تجديد نظر كند و اطلاعات صحيح را به سرعت در اختيار رسانه‌ها قرار دهد كه در اين مورد به‌خصوص عملكرد قابل قبولي نداشت. همچنين مسوولان نيز بايد اين اتفاق را بيشتر از گذشته جدي گرفته و امكانات لازم را در ساختمان مستقر كنند. روزنامه اعتماد در جريان برپايي سي‌وپنجمين جشنواره بين‌المللي تئاتر فجر و روزهايي كه داغ شهادت جان‌سوز تعدادي از هموطنان در حادثه پلاسكو بر دل همگان نشسته بود، اين نگراني را با مديركل هنرهاي نمايشي و معاون امور هنري درميان گذاشت. قرار بر اين بود گزارش مورد نظر در موقعيتي بهتر و در قالب يك گزارش جامع تمام صفحه به بررسي ابعاد خطر و ايمني تئاترشهر بپردازد. بناي خاطره‌انگيزي كه چندين سالن نمايش و پلاتوي تمرين را در دل خود جاي داده و روزانه صدها نفر به عنوان تماشاگر، گروه‌هاي تئاتري و كاركنان در آن مشغول رفت و آمد هستند. اما حادثه چهارشنبه شب ضرورت انتشار زودهنگام لااقل بخشي از گزارش را ايجاب كرد.
سالن وزارت كشور
در يك چشم به هم زدن خاكستر شد
علي مرادخاني، معاون امور هنري، علاوه بر تئاترشهر مجموعه‌هايي مانند تالار وحدت، موزه هنرهاي معاصر و فرهنگسراي نياوران را در فهرست اماكن زيرنظر معاونت هنري قرار داد كه بايد براي افزايش سطح ايمني آنها فكري كرد. «دقيقا زماني كه وارد مجموعه شدم در همين رابطه جلسه‌هايي با آقاي جنتي برگزار كرديم؛ حتي ايشان يكي دو بار براي بررسي ايمني بناها به تئاترشهر، مجموعه آزادي و تالار وحدت آمد. ما بيش از سه سال است در مسائل گوناگون ساختمان‌هاي زيرنظر معاونت هنري وارد شده‌ايم. بعضي از اين بناها بيش از 45 سال عمر دارند و در اين مدت علاوه بر فرسودگي‌هاي طبيعي يك بنا با مشكلات ناشي از بهره‌برداري‌ها نيز مواجه شده‌اند.» مرادخاني در ادامه به يادآوري حادثه آتش‌سوزي در سالن وزارت كشور پرداخت كه به گفته او از امكانات مجهزتري نيز برخوردار بود. «در مورد تئاترشهر همان‌طور كه شما هم از ابتداي كار در جريان قرار داشتيد دو سال گذشته صرف فاز نخست بازسازي شد. به عنوان نمونه سيم‌كشي برق ساختمان وضعيت بسيار آشفته‌اي داشت كه به تنهايي مي‌توانست خطرآفرين باشد ولي به سرعت توسط مهندسان جمع‌آوري شد و به سامان رسيد. فراموش نكنيم تالار وزارت كشور به نسبت سالن‌هايي كه نام بردم از امكانات مدرن‌تري برخوردار بود اما در چشم به‌هم زدني خاكستر شد. » معاون امور هنري «مراقبت مستمر از اين بناها» را يك امر ضروري دانسته و تاكيد دارد «بخشي از ايمن‌سازي مجموعه تئاترشهر هنگام بازسازي انجام شده است» اما به يك مورد بسيار مهم نيز اشاره مي‌كند. ورود و خروج افراد به وقت وقوع حادثه «به نظرم بايد در مورد تئاترشهر حساسيت بيشتري به خرج بدهيم چون تالار وحدت به دليل نوع معماري از امكانات خروجي بهتري برخوردار است ولي تئاترشهر به‌صورت لابيرنت طراحي شده و همين مساله همواره براي من ايجاد نگراني مي‌كند. خدايي ناكرده به محض وقوع آتش‌سوزي تماشاگران هنگام خروج در شرايط اضطرار قطعا دچار سردرگمي مي‌شوند.» به اين اظهارت مرادخاني بايد نكته‌اي ديگر نيز افزود. ساخت‌وساز غير كارشناسي يك بنا درست كنار ساختمان تئاترشهر كه حضور خودروهاي امدادي و آتش‌نشاني را غيرممكن كرده است.
اين اتفاق بايد همه ما را نگران كند
مهدي شفيعي با يادآوري ماجراي ساختمان پلاسكو و انتقال نگراني به همه دست‌اندركاران مي‌گويد: «متولي اصلي بازسازي تئاتر شهر، دفتر طرح‌هاي عمراني است و به لحاظ تخصصي دوستان بايد نظر دهند. اما نگراني مشابه ساختمان پلاسكو و اينكه ساختمان به مقاوم‌سازي، تقويت مفصل‌ها، بادبندها يا فونداسيون نياز داشته باشد، در تئاتر شهر وجود ندارد. هرچند سن ساختمان بالا است ولي از نظر استحكام مشكل خاصي نيست. خوشبختانه در بازسازي اخير سبك‌سازي بنا در دستور كار قرار گرفت و سنگ‌هاي داخلي كه ساختمان را كمي سنگين مي‌كرد، كاملا خارج شد.»
مديركل هنرهاي نمايشي به فضاسازي مورد نياز طبقه پايين مجموعه نيز اشاره كرد و ادامه داد «در گذشته راهروهاي زيرزمين تئاتر شهر خيلي تنگ بود و سقف كوتاهي داشت كه ايمني خروج تماشاگر را سخت مي‌كرد اما در بازسازي اخير اين مشكل تا حدي برطرف شد. ايجاد سالن‌هاي زيرزمين همواره موجب نگراني بوده چون هنگام اجراي نمايش تعداد زيادي تماشاگر در آن محل‌ها داريم. اينكه در صورت وقوع حريق شيوه خروج مخاطبان چگونه خواهد بود، يك نگراني جدي است.» شفيعي همچنين نصب سيستم هشدار و اطفاي حريق را بسيار ضروري دانست و در اين باره توضيح داد: «خوشبختانه تمام سنسورهاي اعلام حريق نصب شده و مقدمات اطفاي حريق صورت گرفته است ولي اتفاق پيش آمده بايد دفتر طرح‌هاي عمراني و ما را حساس‌تر كند كه بازسازي را سريع‌تر پيش ببريم و ايمني را به درصد قابل قبولي برسانيم.»
سخنگوي آتش‌نشاني: يك هشدار جدي به تئاترشهر
سيدجلال ملكي، سخنگوي سازمان آتش‌نشاني شهرداري تهران تاكيد دارد مجموعه‌هايي مانند تئاترشهر كه اماكن تجمعي هستند بايد به صورت «خود ايمن» عمل كنند. به گفته ملكي اين الزام بايد پيش از بررسي امكان حضور خودروهاي امدادي در محل مورد توجه قرار بگيرد. «اين اماكن بايد خود ايمن عمل كنند و همه جاي جهان آتش نشاني در اين مواقع نقش مكمل دارد. سيستم اتوماتيك اعلام هشدار و اطفاي حريق، درهاي «دود بند» و مقاوم در برابر آتش كه به طور اتوماتيك بسته مي‌شوند و اجازه گسترش آتش به ديگر بخش‌ها را نمي‌دهند. اتاق كنترل و آموزش تمامي كارمندان مجموعه از جمله مواردي است كه بايد موجود باشد.» ملكي همچنين بر آمادگي سازمان آتش‌نشاني براي برگزاري دوره‌هاي آموزشي و مانور مشترك در تئاترشهر تاكيد كرد و گفت: «از ياد نبريم بيشتر ملزومات اجراي نمايش و دكورها از جنس چوب و ديگر مواد قابل اشتعال هستند. در چنين اماكني حتي اگر آتش به مردم نرسد نوع خروج آنها و ترس به وجود آمده موجب مرگ عده‌اي زير دست و پاي جمعيت خواهد شد. درها بايد اتوماتيك باز شوند و بايد در نقاط مختلف هم وجود داشته باشند. همچنين حداقل يك در بايد رو به راهروي خروج باز شود. تازه در چنين مواقعي است كه بررسي مي‌كنيم آيا امكان ورود ماشين آتش‌نشاني وجود دارد يا خير. اتفاق چهارشنبه شب تئاترشهر جاي نگراني نداشت ولي يك هشدار جدي بود.»