گروه مدرسه «اعتماد» بررسي مي‌كند
پديده خشونت در مدارس و تهديد رابطه معلمان و دانش‌آموزان
كمتر روزي است كه صفحه‌هاي حوادث روزنامه‌ها اخباري از درگيري‌ها و نزاع‌ها در جامعه را منعكس نكنند؛ اخباري كه نشان‌دهنده ابعاد و اشكال خشونت است. به دنبال هر حادثه‌اي نيز تحليل‌ها و تفسيرهاي متعدد و اظهارنظرهاي فراواني از سوي مسوولان و كارشناسان و صاحب‌نظران صورت مي‌گيرد. در ميان اين رويدادها در كمتر از سه ماه چند مورد خشونت اعمال‌شده نسبت به معلمان در رسانه‌ها انعكاس يافت كه دلخراش‌ترين آن كشته شدن يك معلم فيزيك در بروجرد به دست يك دانش‌آموز 15ساله بود كه اين حادثه موجب شد افكار عمومي نسبت به پديده خشونت در مدارس حساس شود. ضرب و شتم يك معلم در خرمشهر و معلم ديگري در يكي از مناطق تهران توسط والدين دانش‌آموزان، جامعه فرهنگيان را متاثر كرد و در فضاي مجازي ابراز نظرها و واكنش‌هاي فراواني را به دنبال داشته است؛ واكنش‌هايي كه يك وجه اشتراك داشت؛ اينكه چه بر سر جايگاه معلمي آمده است و چرا رابطه معلم و شاگرد خشونت‌آميز شده است؟ در اينكه پديده خشونت يك آسيب فراگير اجتماعي است ترديدي وجود ندارد و همچنين در اينكه پديده خشونت نسبت به معلمان مختص كشور ما هم نيست شكي نيست. آمارها نشان مي‌دهد در سال‌هاي 2012-2011 به‌طور ميانگين در هر روز 90 حمله فيزيكي توسط دانش‌آموزان نسبت به معلمان صورت گرفته است يا گزارشي از اسلواكي و تايوان بيانگر اين واقعيت است كه 70 درصد معلمان در يك دوره آموزشي حداقل يك بار مورد خشونت قرار گرفته‌اند. اين گزارش‌ها نشان مي‌دهد بيشترين گروه سني كه خشونت مي‌ورزند دانش‌آموزان پايه‌هاي هشتم تا دهم هستند. موسسه مطالعات امريكا هم كه براساس شاخص جنايت و امنيت در مدارس گزارش مي‌دهد از افزايش جرم و جنايت در مدارس از سال 2010 به بعد خبر داده است اما نكته جالب اين است كه در ساير كشورها مسوولان واكنش جدي نشان داده و حتي در انگليس وقتي يك معلم زن توسط دانش‌آموزش كشته شد از نخست‌وزير گرفته تا فرماندار به ابراز نظر پرداخته و پيگير ماجرا شدند و اتحاديه معلمان با ورود به ماجرا خواستار چاره‌انديشي جدي براي معضل خشونت عليه معلمان شد. در كشور ما كه به دلايل فرهنگي و مذهبي معلم جايگاه ويژه‌اي دارد انتظار مي‌رود مسوولان جدي‌تر و مسوولانه‌تر با اين پديده برخورد كنند به همين منظور و براي توجه دادن دست‌اندركاران، گروه مدرسه بر آن شد تا پديده خشونت در مدارس را كه درواقع تهديدي است بر رابطه معلمي- شاگردي مورد بررسي قرار دهد هرچند تلاش ما براي گفت‌وگو با مديركل آسيب‌هاي اجتماعي وزارت آموزش و پرورش به ثمر نرسيد اما موفق شديم با معاون حقوقي و پارلماني وزير و كارشناسان حوزه آسيب‌هاي اجتماعي گفت‌وگويي انجام دهيم كه اميد است اين گزارش و گفت‌وگو موثر و مفيد واقع شود.
خشونت عليه معلمان بسيار نادر است
معاون حقوقي و پارلماني وزير آموزش و پرورش در پاسخ به پرسش گروه مدرسه «اعتماد» پيرامون خشونت نسبت به معلمان در مدارس با ابراز تاسف و تاثر از اين حوادث گفت: ما با هر نوع خشونت در مدارس مخالفيم چه از سوي دانش‌آموزان و اولياي آنان باشد و چه از طرف معلمان نسبت به دانش‌آموزان صورت گيرد. در مورد خشونت نسبت به معلمان هم بايد بگويم هرچند موارد آن بسيار نادر است اما دور از ذهن نيست و در يك مجموعه با يك ميليون معلم و 13 ميليون دانش‌آموز ممكن است رخ بدهد كه باز هم جاي تاسف دارد و بسيار ناپسند است.
حجت‌الاسلام ناصري‌ذبطاني در ادامه به اين پرسش «اعتماد» كه چه حمايت‌هايي از معلمان صورت مي‌گيرد هم اين‌گونه پاسخ داد: در قوانين ما حمايت قضايي را داريم به اين معنا كه وقتي يكي از پرسنل ما هنگام انجام وظايف به دلايل كاري مورد خشونت يا تضييع حق قرار گيرد ما وظيفه داريم نسبت به حمايت از وي اقدام كنيم و در موارد اخير به ويژه قتل معلم بروجردي هم از همكاران‌مان در لرستان خواستيم حمايت‌هاي لازم را انجام دهند.
ايشان همچنين در مورد اينكه بايد با اين پديده خشونت در مدارس عليه معلمان چگونه برخورد كرد، گفت: انتظار داريم والدين و دانش‌آموزان و معلمان در مدارس با يكديگر تعامل بهتري داشته باشند و مسائل و مشكلات را خودشان حل كنند و نگذارند به حدي برسد كه منجر به ابراز خشونت شود.
فقر مادي و معنوي ريشه خشونت
فقر چه در بعد اقتصادي و مادي و چه در بعد معنوي و فرهنگي زمينه‌ساز خشونت در جامعه است و اگر بخواهيم با خشونت مقابله كنيم بايد فقر را در اين دو بعد ريشه‌كن كنيم.
دكتر معيدفر جامعه‌شناس و استاد دانشگاه در گفت‌وگو با گروه مدرسه «اعتماد» ضمن بيان اين مطلب در تبيين پديده خشونت افزود: خشونت هميشه دوسويه است. به عبارتي وقتي فردي در جامعه از جايي خشونت دريافت مي‌كند نسبت به آن واكنش نشان مي‌دهد و درواقع يك رفتار خشونت‌آميز، واكنشي است به خشونت دريافت‌شده.
اين استاد دانشگاه در ادامه به دلايل ابراز خشونت نسبت به معلمان پرداخت و گفت: وقتي در جامعه‌اي براي استاد، معلم يا اشخاص فرهيخته ارزش و احترامي قايل نمي‌شوند به‌طور طبيعي اين بي‌حرمتي گسترش مي‌يابد
در حالي كه انتظار مي‌رود به دليل رشد جامعه و بالا رفتن سطح تحصيلات افراد، احترام به افراد فرهيخته روز به روز بيشتر شود ولي متاسفانه چون در فيلم‌ها و سريال‌ها حد و مرزها رعايت نمي‌شود و حرمت‌ها مي‌شكند نوجوانان و جوانان نيز الگوبرداري مي‌كنند و ارزشي براي بزرگ‌ترها قايل نمي‌شوند.
دكتر معيدفر وجود اشكال مختلفي از خشونت در مراكز آموزشي به ويژه مدارس را از تبعات اين شرايط دانسته و افزود: معلم امروزه به دلايل مادي و معنوي به‌شدت آسيب‌پذير و شكسته شده است و جايگاهش نزول كرده. بايد توجه داشت كه شيوه‌هاي گذشته تربيتي ديگر پاسخگو نيست. هم والدين در خانه و هم مربيان و معلمان در مدارس به تغييرات دنياي كودكان و نوجوانان بايد توجه داشته باشند و براساس احترام متقابل بايد تلاش كنند فضاي مناسبي را ايجاد كنند.
اين جامعه‌شناس و محقق علوم اجتماعي تاكيد كرد كه جامعه به‌شدت نيازمند مهرباني و همكاري است. بدون احترام متقابل خشونت را نمي‌شود ريشه‌كن كرد. وقتي جايگاه بزرگ‌ترها و انسان‌هاي فرهيخته آسيب مي‌بيند درواقع نظام ارزشي جامعه فرومي‌ريزد. ما نيازمند اراده جدي و فراگير براي پرهيز از خشونت هستيم. برخي از خشونت‌ها متاسفانه نهادينه شده است و ناخواسته دستگاه‌هاي نظارتي هم به آن دامن مي‌زنند.
ايشان به پايين آمدن آستانه تحمل مردم اشاره كرد و گفت: متاسفانه با كوچك‌ترين محركي يا اتفاقي بين افراد نزاع درمي‌گيرد و اين نشانه پايين بودن آستانه تحمل افراد است كه به دلايل مادي و معنوي به وجودآمده است.
دكتر معيدفر در پايان دو راهكار را ارايه دادند؛ يكي اينكه در سطح كلان بايد براي ريشه‌كن كردن فقر اقتصادي چاره‌اي انديشيده شود و ديگر اينكه شرايط جديد تربيتي را درك و متناسب با آن عمل كنيم.
كنترل خشم نيازمند آموزش است
خشونت‌هايي را كه اخيرا نسبت به معلمان صورت گرفته است بايد ذيل خشونت در جامعه مورد تحليل و تفسير و بررسي قرار داد چراكه نمي‌توان آن را تفكيك كرد و پديده مستقلي دانست.
اين مطلب را دكتر پورشريف روانشناس و استاد دانشگاه به گروه مدرسه روزنامه «اعتماد» گفته است و در همين راستا مي‌افزايد متاسفانه شواهدي وجود دارد كه خشم به عنوان يكي از هيجانات منفي در جامعه فراواني بالايي دارد. وقتي در جلسات گروهي ما از شركت‌كنندگان مي‌پرسيم كه بيشتر كدام هيجان‌هاي خود را ابراز مي‌كنيد اكثر آنها بيان مي‌كنند كه ما بيش از هر هيجاني خشم خود را ابراز مي‌كنيم.
اين روانشناس در ادامه گفت: بايد رفتار جرات‌مندانه آموزش داده شود تا افراد به جاي اينكه خشم خود را كه هم به ديگران و هم به خود آنها آسيب مي‌رساند ابراز كنند، بتوانند با جرات رفتار خود را بروز بدهند و توان مديريت هيجانات خود را در نتيجه آموزش افزايش دهند.
دكتر پورشريف ابراز خشونت نسبت به معلمان را هم مصداقي از خشونت‌هاي سرايت‌يافته در جامعه دانست و گفت: وقتي رفتارهاي خشونت‌آميز در جامعه رواج يابد اين رفتارها به ديگران هم سرايت مي‌كند بعد شما مشاهده خواهيد كرد كه ديگران هم دست به رفتارهاي خشونت‌آميز مي‌زنند.
اين استاد دانشگاه در ادامه افزود: رفتارهاي خشونت‌آميزي كه نسبت به معلمان ابراز مي‌شود بسياري ريشه در خارج از مدرسه دارد. خانواده و جامعه موانعي را در مسير كودكان و نوجوانان قرار مي‌دهند كه موجب ايجاد خشم در آنها مي‌شود و در واقع با كوچك‌ترين تحريكي از طرف معلمان اين خشم نهفته فوران مي‌كند.