مقصران پلاسكو

سرانجام در كشور حادثه‌اي رخ داد  كه  گزارشي از آن به اطلاع مردم رسيد. اين گزارش مي‌گويد:

  پلاسکو  «دیر» تخلیه شد

  فرماندهی بحران طبق استاندارد نبود

  شهرداری موظف  به ایمن‌سازی پلاسکو بود

  آتش‌نشانی تیم ایمنی  و سازه نداشت

  طبق اصول استاندارد حمله به آتش انجام نشد

  برق ساختمان  قطع نشده بود

اعتماد

صبح ديروز هيات ويژه بررسي حادثه پلاسكو در نشست خبري گزارش ملي حادثه پلاسكو ابعاد آن را تشريح كردند. اين گزارش كه تقريبا دوماه و نيم بعد از حادثه نهايي شده است با سوالات زيادي از سوي خبرنگاران همراه بود.
يكي از خبرنگاران پرسيد؛ سازمان بحران چه نقشي در حادثه پلاسكو داشت؟ و مرتضوي (عضو هيات ويژه گزارش ملي پلاسكو) پاسخ داد: سازمان پيشگيري و مديريت بحران عملا هيچ نقشي در اين حادثه نداشته است. او گفت: ما در جلسات بعد از حادثه به آقاي قاليباف گفتيم كه سازمان آتش نشاني را در كنار ديگر سازمان‌هاي شهرداري بسيج كند تا در كنار ستاد بحران بتواند موثر باشد. متاسفانه ما هنوزهيچ قانوني براي ايمن كردن ساختمان‌هاي قديمي نداريم و اين قانون فقط مربوط به ساختمان‌هايي است كه قرار است ساخته شود. در حوادثي مانند پلاسكو بايد فرمانده صحنه مديريت آن را به عهده بگيرد. فرمانده‌ها معمولا افرادي كاركشته هستند كه صلاحيت حرفه‌اي دارند. من اينها را در فرماندهاني كه در حادثه پلاسكو حضور داشتند نديدم. معمولا در چنين حوادثي هفت گام تا آواربرداري وجود دارد كه آواربرداري همان گام آخر است. اما در اين حادثه نخستين كاري كه انجام شد آوار‌برداري بود. من نمي‌خواهم تلاش افراد را زير سوال ببرم. اما هيچ نقشه‌اي از اين ساختمان نه در سازمان آتش نشاني و نه در ذهن افراد وجود داشت وگرنه خيلي راحت مي‌دانستند كه از كدام قسمت بايد تونل بزنند. در حادثه پلاسكو در آواربرداري از سه جا تونل زدند و تونل آخر به نتيجه رسيد و اجساد در آن پيدا شد. او همچنين در بخش ديگري از صحبت‌هايش گفت: امكانات لازم براي مهار حريق و حادثه پلاسكو وجود داشته است.
در سوال ديگري خبرنگاري پرسيد چرا بنياد مستضعفان هيچ اعتنايي به اخطارهاي آتش نشاني درباره تخريب ساختمان نكرده بود و محمدتقي احمدي، رييس هيات تشريح حادثه پلاسكو گفت: اخطارهاي مشخصي به صورت چك ليست ابلاغ شده بود كه به صورت جدي اثرگذار نبوده است. در روزي كه حريق اتفاق افتاد وجود پارچه‌ها در مسيرهاي حركت مانند راه پله‌ها حركت را كند مي‌كرده. طبقه چهاردهم و پانزدهم انبار كالا بوده فرقي ندارد. براي آتش نشان‌ها در همان دقايق اول ورود به طبقات بالا عملا غيرممكن شده بود. ما به خاطر اينكه سرعت رشد آتش بالا بود اصلا نمي‌دانيم از چه زماني و از كدام منطقه شروع شده است. آتش تا آنجا رشد داشته كه وقتي آتش‌نشان‌ها از طريق راه پله مي‌خواستند آتش را كنترل كنند، ممكن نبوده است. حركت به سمت طبقات بالا بسته شده است. در بيشتر كشورهاي دنيا ماموران مهار آتش قابل پيگرد قانوني نيستند چون تصميم‌هاي آنها بر اساس آموزش‌هاي صحيحي است كه بايد به آن داده مي‌شده است. اگر اشتباهي كردند يا تشخيص نادرست داده شده، نمي‌شود آن را از لحاظ قانوني مورد پيگرد قرار داد. نظامي كه آنها را تربيت كرده مسوول است.
سوال بعدي از هيات درباره ضمانت اجرايي گزارش از سوي نهادهاي مسوول و قوه‌قضاييه بود. خبرنگاري پرسيد تعامل شما با قوه‌قضاييه چقدر بوده است كه احمدي، رييس هيات ويژه بررسي پلاسكو پاسخ داد: از آنجا كه قوه‌قضاييه خودش به تنهايي يك گروه ويژه براي پيگيري حادثه در اختيار دارد در بعضي مقاطع به ما كمك‌هاي خوبي را كردند اما مانند ساير سازمان‌ها با ما تعامل نداشتند. البته مسائل قضايي ايجاب مي‌كند كه آنها سياست خاصي را داشته باشند. رييس‌جمهور قول داده كه اين گزارش را حداقل در قوه مجريه عملي كند.
همچنين خبرنگار ديگري سوال كرد آيا براي ايمن‌سازي ساختمان پلاسكو نيازي به پلمب آن نبود كه احمدي، رييس هيات ويژه بررسي پلاسكو گفت: ايجاد ايمني كه مستلزم پلمب يك محل كسب است، ايده نادرستي است. يك ساختمان 15طبقه را مي‌توان با بستن تك‌تك طبقات ايمن‌سازي كرد. آيا نصب لوله‌هاي آب يا بارنده‌هاي خودكار يا سيستم‌هاي هشدار ايمني براي آتش مستلزم تعطيل كردن كسب و كار است؟ آيا كارخانه‌هايي كه خود را به تجهيزات به روز ايمن‌سازي مي‌كنند مستلزم تعطيلي هستند؟ ما چون نمي‌توانيم يك جايي را ايمن كنيم بايد دستور پلمب آن را بدهيم؟ اين نوعي توهين كردن به مخاطب است كه بگوييم براي ايمن‌سازي بايد ساختمان را پلمب مي‌كرديم. در اغلب ساختمان‌ها ايمن‌سازي مستلزم تعطيل كردن آن نيست. در حال حاضر در ساختمان علاءالدين نوعي از ايمن‌سازي صورت گرفته است آيا علاءالدين تعطيل شد تا اين ايمن‌سازي صورت گرفت؟
خبرنگار ديگري هم پرسيد تاثيرات حادثه پلاسكو روي فرهنگ ايمن‌سازي آنها چه بوده است؟ كه مرتضوي عضو هيات ويژه بررسي پلاسكو با اشاره به آگاه‌سازي مردم نسبت به ايمني منازل مسكوني‌شان بعد از حادثه پلاسكو گفت: 7/11 درصد مردم بعد از اين حادثه اقدام به ايمن‌سازي خانه‌هاي‌شان براي آتش كرده‌اند.
«آيا شهرداري تصميمي براي ايمن‌سازي ساختمان‌هاي فرسوده و آماده ريزش دارد يا نه؟» اين سوال خبرنگار ديگري در جلسه بود كه احمدي در پاسخ به آن گفت: « در نشستي كه با قاليباف داشتيم گفت ما ده‌ها نمونه ساختمان‌هايي در تهران داريم كه مانند پلاسكو آماده فروريختن است اگر قرار باشد همه جا انرژي بگذاريم و سرمايه كنيم، اين كار امكانپذير نيست.
علاوه بر اينها خبرنگار ديگري از اعضاي هيات درباره اينكه چند درصد از مغازه‌هاي پلاسكو بيمه بودند سوال كرد كه نصرالله طهماسبي، عضو هيات ويژه هيات در پاسخش گفت: ساختمان تا سال 91 به وسيله بنياد بيمه شده بود كه آن بيمه هم بيمه كاملي نبود اما 319 واحد تجاري در سال‌هاي گذشته خودشان مغازه‌هاي‌شان را به صورت گروهي بيمه كرده بودند.
«آيا شهرداري وظيفه ايمن‌سازي ساختمان را داشته يا نه؟» اين سوال يكي ديگر از رسانه‌ها بود و مهدي هداوند، دكتراي حقوق و عضو هيات بررسي حادثه پلاسكو در جوابش گفت: شهرداري وظيفه داشته كه اگر مالك ساختمان نسبت به ايمن‌سازي آن اقدام نكند در اجراي قانون شخصا وارد شده و نسبت به ايمن‌سازي آن اقدام كند كه اين اقدام را انجام نداده است. بر اساس اعلام تامين اجتماعي 300 كد كارگاهي در ساختمان پلاسكو وجود داشته كه بايد در اين زمينه اقدام مي‌شده است. اگرچه ساختمان تجاري بوده اما مسووليت‌هايي در مورد كارگاه‌ها وجود داشته است. در مورد وزارت كشور نيز گرچه در اين مورد سازمان مديريت بحران شهرداري تهران مسوول است اما در كلان، وزارت كشور بايد بر شهرداري‌ها براي اجراي مبحث 22 نظارت مي‌كرده و از سوي ديگر از سال 93 قانون مديريت بحران به اتمام رسيده و براي ابلاغ قانون جديد اقدامي انجام نشده است. در تصميم‌گيري از وضعيت اضطراري، تيم ايمني بايد فاكتورها را رصد كرده و به فرمانده اطلاع دهد؛ اما گويا چنين شخصي در ساختار آتش‌نشاني ما وجود ندارد. در مقررات ملي ساختمان مقرره‌اي وجود دارد كه ساختمان بعد از سه ساعت حريق ريزش مي‌كند ما قاعده مشخصي براي خروج نداريم و اين به فرمانده بستگي دارد؛ اما اگر بخواهيم سه ساعت را مد نظر قرار دهيم بايد حوالي ساعت 11 تخليه انجام مي‌شد. ما قانوني در كشورمان براي گزارش‌هاي ملي نداريم و اينها در نظام حقوقي ما وجود ندارد. وي با اشاره به سخنان منتشر شده از شهردار تهران در مورد اينكه پلاسكو را به خاطر شرايط اقتصادي تعطيل نكرده است، اظهار كرد: رفع خطر ملازمه‌اي با تعطيلي ساختمان ندارد اما اگر نياز به تعطيلي باشد، حتما بايد تعطيل شود. به گفته هداوند بخشي از مقررات ما داراي ايراد است و براي اصلاح آن دير شده است. هداوند درباره تعداد دقيق مفقودي‌ها نيز اظهاركرد: اين سوال در گزارش ما وجود ندارد اما بعدا مي‌تواند در قالب يك متمم مطرح شود. من چيزهايي در اين خصوص از پليس شنيده‌ام.
در روزهايي كه آواربرداري‌ها و امدادرساني‌ها در حال انجام بود اخباري درباره حضور 4 نفر داخل موتورخانه ساختمان شنيده مي‌شد، موضوعي كه بارها تكذيب شد ولي بازهم به جلسه روز گذشته كشيده شد و مرتضوي، عضو هيات ويژه بررسي درباره آن گفت: ما نمي‌دانيم كه اين افراد تا چه زماني در موتورخانه زنده بوده‌اند. ما همه بيسيم‌ها را گوش كرديم و حتي پيامك‌ها را هم بررسي كرديم هيچ پيغامي وجود نداشت.
«چرا شفافيتي در حوزه خبررساني در روزهاي آواربرداري پلاسكو وجود نداشت؟» فاضلي، عضو بررسي هيات ويژه پلاسكو در پاسخ به اين سوال يك خبرنگار ديگر حاضر در جلسه گفت: فقدان فرماندهي در حوزه رسانه باعث شد انواع تكذيبيه‌ها در اين حوزه صورت بگيرد. چون مديريت واحدي وجود نداشت و خبرنگارهايي بودند كه از نيروي انتظامي كتك خوردند، در برخي موارد انفصال رسانه‌اي ايجاد شده است يا اينكه صحنه حادثه را گاهي وقت‌ها فقط به سازمان صدا و سيما داده‌اند. ما جدول 29موردي از خبر و تكذيب خبر در بخش رسانه آورده‌ايم كه منتشر خواهد شد. اين به هم‌ريختگي رسانه‌اي است و پروتكل‌هاي حوزه رسانه رعايت نمي‌شود چون قانوني براي آن نوشته نشده است.
در پاسخ به اعتماد:
تكليف دونفري كه به خاطر استفاده نادرست از سيستم برق‌كشي ساختمان باعث حادثه شدند و در بازداشت به سر مي‌برند چه مي‌شود؟
احمدي؛ رييس هيات ويژه بررسي پلاسكو: در تمام كشور كساني را داريم كه خطاهاي فردي و عادي انجام مي‌دهند كه بايد بابت آن مجازات شوند. اما مساله اصلي آن دو نفرنيستند آنها چوب خطاي‌شان را مي‌خورند و محكوميت‌شان را مي‌كشند. اما اينكه چرا بايد محيط طوري باشد كه يك خطاي عادي كه در هر لحظه و منطقه اتفاق مي‌افتد به يك فاجعه ختم شود. اين ساختمان از نظر مديريت ايمني و تاسيسات اطفاي حريق كوتاهي‌هايي انجام شده كه با يك كبريت كه از دست يك نفر بيفتد ممكن است حادثه ساز شود.
‌ تكليف حقوقي ساختمان فعلي پلاسكو چه خواهد شد؟
دكتر مهدي هداوند: بنياد وعده داده تا دو سال ديگر ساختمان را از نو بسازد اما هنوز تعامل مشتركي ميان مالكان مغازه‌هاي تخريب نشده و مالك ساختمان در اين مورد وجود ندارد و تا وقتي اين تعامل حاصل نشود پلاسكو در همين حالت باقي خواهد ماند.