گزارش «اعتماد» از جشن گلريزان در دانشكده حقوق
پايان قصه دانشجوي نخبه: زندان يا تحصيل
هديه كيميايي
تمام دانشجويان دانشكده حقوق دانشگاه تهران وقتي ديروز صبح به دانشكده‌شان رفتند عده زيادي از زنان و مردان پير و جوان و ميانسال را ديدند كه داخل صحن جمع شده بودند تا به همدانشگاهي‌شان علي كمك كنند. صندلي‌ها را در هشت رديف چيده‌اند و اغلب مهمان‌هاي مراسم زن هستند. بعضي از دانشجوها حتي يك‌بار هم علي را در دانشكده نديده‌اند و در اين دو روز از طريق گروه‌هاي تلگرامي از ماجرايش باخبر شده‌اند. تعداد زيادي از خيرين و دانشجوها دوربين‌هاي موبايل‌شان را روشن كرده‌اند و از تمام مراسم فيلمبرداري مي‌كنند. دكتر الهام، استاد حقوق همراه چند نفر ديگر از اساتيد دانشكده حقوق هم مهمان مراسم هستند. كريمي يكي از دانشجويان علوم سياسي دانشگاه تهران و رفيق علي مقابل جمعيت ايستاده و به سوالات پاسخ مي‌دهد.
اما اتفاق هولناك زندگي علي 25 ساله، به سال‌ها پيش برمي‌گردد. آن موقع او 16 ساله بود و در مدرسه شبانه روزي يكي از شهرهاي جنوب غربي كشور درس مي‌خواند. يكي از روزها او ناگهان با همكلاسي‌اش درگير شد و با چاقوي ميوه خوري او را زد. همكلاسي به زمين افتاد و به كما رفت. خانواده‌اش از علي شكايت كردند و وكيل گرفتند. پسر مضروب بعد از اين حادثه يك ماه در كما بود و بعد به هوش آمد. علي را به كانون اصلاح و تربيت بردند و 7 تا 8 ماه آنجا ماند. بعد هم او را به زندان اصلي منتقل كردند. در دادگاهي كه همان زمان تشكيل شد علي محكوم به پرداخت دو ديه كامل و ٤٥درصد ديه كامل ديگري شد كه آن زمان نزديك به ١٧٠ميليون تومان مي‌شد. نزديكان او در زندان مقداري پول جمع كردند و با خانواده شاكي صحبت كردند و درنهايت قرار شد ٧، ٨ ميليون تومان به صورت قسطي به آنها پرداخت شود و رضايت دهند. با اين قرار علي از زندان آزاد شد. بعد از آزادي كنكور داد و در رشته علوم سياسي دانشگاه تهران قبول شد. يك ترم را به دانشگاه رفت اما دوباره شاكي ادعاي ديه بيشتري كرد و حكم جلب علي را گرفت و او را به زندان انداخت. بعد از مدتي دوباره خانواده‌اش توانستند با مبلغي خانواده شاكي را راضي كنند تا او از زندان آزاد شود. اين‌بار علي درسش را تمام كرد و با رتبه يك (شاگرد اولي) از دانشگاه فارغ‌التحصيل شد و همزمان با رتبه 10 در رشته علوم سياسي دانشگاه تهران در مقطع كارشناسي ارشد پذيرفته شد. دو ترم به كلاس رفت و دوباره شاكي حكم جلبش را گرفت. اين‌بار از طرف حراست دانشگاه او را خواستند و همه دانشجويان در جريان اين حادثه قرار گرفتند. موضوعي كه حسام كريمي، دوست علي از آن به تلخي ياد مي‌كند و مي‌گويد علي بعد از اينكه اسمش را صدا زدند و او را با دستبند بردند ديگر به دانشگاه نيامد.
خانواده شاكي به دانشگاه مي‌رود
از يكسال پيش تعدادي از مسوولان دانشگاه براي آزادي علي و جور شدن ديه او تلاش‌هايي كرده‌اند. «علي» حالا محكوم به پرداخت دو ديه كامل و ٤٥درصد ديه كامل است. آن زمان مبلغ ديه ١٧٠ميليون تومان بود و حالا نزديك به ٤٠٠ميليون تومان. دكتر الهامي، استاد حقوق دانشگاه حقوق كه پيگير وضعيت علي است، مي‌گويد: «اين مبلغي است كه دادگاه براي او معين كرده اما خانواده شاكي به كمتر از اين مبلغ هم رضايت مي‌دهند. قرار است فردا خانواده شاكي به دانشگاه بيايند و با رييس دانشكده صحبت كنند. انشاءالله كه مشكل حل شود و اين دانشجوي نخبه بتواند در امتحان‌هايش شركت كند.» فاطمه زكي، مسوول بخش مددكاري دانشگاه تهران يكسال است كه براي جور كردن ديه علي به هر دري زده. مدام ميان جمعيت راه مي‌رود و شرايط علي را براي خيرين توضيح مي‌دهد. مي‌گويد: «روزهاي اول كسي از ماجراي علي خبر نداشت فقط چند تا از استادها و من ماجرا را مي‌دانستيم و قرار بود دنبال كنيم. اما من به خيلي جاها مراجعه كردم و نتوانستم جوابي بگيرم. در آخر هم مسوولان دانشگاه وارد ماجرا شدند و توانستند براي اين دانشجو كمك بگيرند. علي دانشجوي نخبه ما است و با اين رتبه‌اي كه دارد زندان رفتن برايش خطر بزرگي است. انگيزه‌هايش براي زندگي و ادامه تحصيل را از دست مي‌دهد و خداي نكرده در آينده اتفاق‌هايي كه نبايد مي‌افتد. ما نبايد اجازه بدهيم كه اين استعدادها به انحراف كشيده شوند. من اين دانشجو را مي‌شناسم و از اعتبار خودم مي‌گذارم تا هر چه زودتر مشكلش حل شود. علي يك ترم دانشگاه نيامده. اگر اين ترم هم امتحان‌هايش را ندهد اخراج مي‌شود. من يك ترم براي او مرخصي گرفتم اما به او مرخصي تعلق نمي‌گرفت چون معدلش بالا بود.» حسام كريمي يكي از همدانشگاهي‌هاي علي درباره گروه تلگرامي كه براي كمك به او راه انداخته‌اند، مي‌گويد: «همان اول كه گروه را راه انداختيم 40 نفر عضو داشت و انتظار ما اين بود كه اعضاي گروه حداقل به 100 نفر برسد اما تا پنجشنبه شب تعداد اعضاي گروه به 3500 نفر رسيد. من دوشنبه هفته پيش از ماجرا خبردار شدم. ما بايد هر چه زودتر پول را جور مي‌كرديم چون اگر بيشتر از دو يا سه هفته طول مي‌كشيد علي را از دانشگاه اخراج مي‌كردند. چون اين ترم سر كلاس نيامده بود و حكم جلبش را گرفته بودند و به حراست دانشگاه داده بودند. امتحان‌هاي ما از بيستم شروع مي‌شود و او نمي‌توانست بيايد و امتحان‌هايش را بدهد.» ميان حرف‌هاي كريمي مردي از در وارد مي‌شود سراسيمه دنبال صندوقي مي‌گردد تا مبلغ كمكي‌اش را واريز كند. خانم ميانسالي كه براي كمك به علي به اين جمع آمده از انگيزه‌اش مي‌گويد: «من در گروه‌هاي تلگرامي فراخوان كمك به اين جوان را ديدم و همانجا تصميم گرفتم هر طور شده به اين جوان كمك كنم. اما وقتي صحبت‌هاي خانم كولايي و صادق زيباكلام را شنيدم بيشتر ترغيب به اين كار شدم. مورد ديگر اينكه اين پسر دانشجوي سالم و نخبه‌اي است. ما مي‌خواستيم هر طور شده درسش را بخواند و ادامه تحصيل بدهد چون او يكي از سرمايه‌هاي اجتماعي ما محسوب مي‌شود. من يك موسسه خيريه دارم كه هر چند وقت يك‌بار آدم‌هاي نيازمندي كه مي‌شناسيم را جمع مي‌كنيم و در پارك براي‌شان صبحانه آماده مي‌كنيم. هفته قبل از ماه رمضان هم قرار بود به پارك گفت‌وگو برويم اما همين آدم‌ها وقتي از ماجراي علي خبردار شدند، گفتند كه اين پول را براي نجات اين پسر بگذاريم. بعضي‌هاي‌شان حتي وام گرفته بودند و قسمتي از پول وام را براي كمك به علي آوردند. آنها اين موضوع را درك كرده‌اند كه اگر در مقابل گرفتاري‌هاي ديگران بي‌تفاوت باشند مردم هم در مقابل گرفتاري‌هاي آنها بي‌تفاوت مي‌شوند.»
عده‌اي از خيران براي كمك پول نقد آورده‌اند و عده‌اي دنبال خودپرداز مي‌گردند تا مبلغ كمكي را كارت به كارت كنند. در اين ميان دانشجوياني هم هستند كه كمك‌هاي‌شان در حد ده يا بيست هزار تومان است. 5 دانشجوي علوم سياسي كه در اين چند روز پيگير جمع كردن كمك براي ديه علي بوده‌اند با چشم‌هاي خواب آلود و خسته به هم نگاه مي‌كنند و در دل‌هاي‌شان آرزو مي‌كنند تا فردا هر چه زودتر از راه برسد و خانواده شاكي راي بر رضايت علي بدهد. آنها بيشتر از همه نگران همكلاسي‌شان هستند تا مبادا اخراج شود و به زندان بيفتد. حسام كريمي پول‌هاي جمع شده را كنار هم مي‌گذارد و رفته رفته مراسم تمام مي‌شود. هنوز شاكي مبلغ دقيق ديه را اعلام نكرده. كريمي مي‌گويد: «چون مبلغ ديه معلوم نيست ما هم نمي‌توانيم ميزان مبلغ جمع شده را به شما بگوييم. اما شاكي تا 400 ميليون هم مي‌تواند تقاضاي ديه كند چون دادگاه آن را مشخص كرده است.» كم‌كم جمعيت دانشجويان و خيران محوطه صحن دانشكده حقوق را ترك مي‌كنند تا فردا كه دوباره آفتاب برآيد و ماجراي زندگي علي ختم به خير شود.