تغيير جناح بندي‌هاي مجلس نهم در گفت‌وگوي «اعتماد»
با داريوش قنبري
مجلس نهم در نوع خود بي‌نظير است
گروه سياسي|دور نهم مجلس شوراي اسلامي با اتفاقات جالبي همراه بوده است. اتفاقاتي كه البته با تغيير جناح بندي‌هاي حاكم بر اين مجلس از آغاز زمان فعاليت خود، تكميل‌تر هم شد. تغيير جناح بندي‌ها و ساختار سياسي مجلس گوياي اختلاف در يك طيف واحد سياسي هست كه تنها عنواني مستقل را به همراه خود دارد. داريوش قنبري نماينده ادوار مجلس شوراي اسلامي معتقد است كه شرايط حاكم بر اين دور از مجلس آنچنان خاص است كه همان تعداد اندك از اصلاح‌طلبان حاضر در آن، ترجيح دادند كه خود را اصلاح‌طلب ننامند. اين چهره اصلاح‌طلب، با بي‌نظير خواندن اين مجلس از لحاظ تقسيم‌بندي طيف‌هاي سياسي اما به يك مساله مهمي هم اشاره دارد، مساله‌‌اي كه حكايت از موفقيت هرچند كوچك يك جريان افراطي مجلس و غلبه بر برخي افراد در بدنه دولت دارد. قنبري مهم‌ترين نقش اين جريان را مرعوب كردن تعدادي از اعضاي كابينه مي‌داند. به گفته وي خيلي از وزرا هستند كه بيش از آنچه با جريان فكري حاكم بر دولت همراهي داشته باشند در عمل با افراطيون مجلس همراهي مي‌كنند.
ارزيابي شما از تغيير جناح بندي‌هايي كه در طول كمتر از سه سال از عمر مجلس نهم، در ميان نمايندگان يك طيف سياسي خاص صورت گرفته، چيست؟
مي‌توان گفت مجلس نهم در مقايسه با مجالس ماقبل خود، مجلسي است كه در آن تنوع سلايق سياسي كمتر است. به اين معنا كه اصلاح‌طلبان و اصولگرايان به نسبت تشكيل‌دهنده اصلي اعضاي آن هستند و همين مساله تنوع سليقه‌هاي سياسي در آن را كمتر كرده است. در واقع يك جريان خاص اصولگرا است كه در اين مجلس حضور دارد و تعداد معدودي اصلاح‌طلب كه
به اندازه انگشتان دست هم نمي‌رسند و جالب اينجاست كه همين تعداد اندك هم ترجيح مي‌دهند كه خود را اصلاح‌طلب خطاب نكنند. همان‌طور كه مي‌بينيم در اين مجلس فراكسيون اصلاح‌طلبان نداريم. هرچند در دوره‌هاي قبل اين فراكسيون وجود داشت اما در اين دوره به دليل تعداد كم اصلاح‌طلبان اين فراكسيون شكل نگرفت. گرچه افراد مستقلي در مجلس نهم هستند كه گرايشي به سمت اصلاح‌طلبان داشته‌اند اما اينها هم به دليل فشاري كه از سوي ديگران به آنها وارد مي‌شود خيلي تمايلي ندارند كه گرايش سياسي خود را مشخص كنند. البته اين ظاهر قضيه است كه بگوييم تعداد اصولگرايان در مجلس نهم غالب است. اصولگراياني كه در مجلس حضور دارند در ميان خود با اختلافات و چند‌دستگي‌هاي جدي و اساسي روبه‌رو هستند و شايد بتوان گفت تنها عامل پيوند‌دهنده آنها تنها «عنوان اصولگرايي» است كه آنها را به عنوان يك هويت واحد مشخص كرده است. آنها جداي از عنوان اصولگرايي، هويت‌هاي مختلفي دارند. به‌طور مثال جريان جبهه پايداري با جريان رهروان ولايت دو تفكر جدا و تا حدودي متفاوت از هم دارند و تا آنجا اختلافات عميقي بين آنها بوده كه در بعضي از مقاطع شاهد بوده‌ايم كه افرادي افراطي از جبهه پايداري به دنبال اين بودند كه معتدلين طيف اصولگرا را حذف كنند. اينها درصدد بودند كه افرادي مثل علي لاريجاني و افرادي معتدل‌تر را كنار بگذارند. اين نشان از اختلاف در ميان جبهه اصولگرايي دارد، به رغم اينكه با يك نام واحد شناخته شده‌اند. در كنار اين دو جريان، جريان بندي‌هاي كوچك‌تري هم هستند كه در درون مجلس فعاليت دارند اما اختلاف بين دو جريان اصلي جبهه پايداري و رهروان ولايت بسيار برجسته‌تر از ساير دسته‌بندي‌ها هست. با اين تفاسير مي‌توان گفت مجلس فعلي به لحاظ اختلاف بين افرادي كه همه از يك جناح هستند اما درمقام عمل به طيف‌هاي مختلفي تقسيم مي‌شوند، در نوع خود بي‌نظير است.
اين تغيير ساختار در مجلس نهم را مي‌توان گفت كه با روي كار آمدن دولت يازدهم شكل گرفته است؟
معتقدم كه روي كار آمدن دولت روحاني اين تاثير را بر مجلس گذاشت كه آنهايي كه تفكر خاكستري داشتند و جرات نمي‌كردند كه خود را جزو منتقدان نشان دهند الان با صراحت بيشتري خود را نشان مي‌دهند. آنهايي كه گرايش به سمت اصلاح‌طلبي داشتند يك مقداري منسجم‌تر شدند و آن افراد مستقلي هم كه گرايش آنها به غير از اصولگرايي بود تا حدود زيادي توانستند عرض‌اندام بيشتري داشته باشند حتي اينها بعد از انتخابات رياست‌جمهوري يازدهم درصدد اين بودند كه فراكسيون مستقلي را هم در مجلس تحت عنوان فراكسيون حاميان دولت تاسيس كنند كه البته موفق به اين كار نشدند. همين كارها نشان مي‌دهد كه انتخابات رياست‌جمهوري يازدهم تاثير خاصي در تغيير ساختار مجلس نهم داشته است. اما در مورد جريان افراطي بايد بگويم كه با انتخاب حسن روحاني تا حد بسياري تضعيف شد و اقتداري كه تا قبل از روي كار آمدن دولت يازدهم، در مجلس را داشت ديگر ندارد.
اين تغيير ساختارها و جناح بندي‌ها در مجلس، چه تاثيري در روابط ميان دو قوه مقننه و مجريه داشته است؟
به هر حال از ابتداي شكل‌گيري دولت يازدهم رابطه چنان مناسبي بين افراطيون و دولت وجود نداشته است. افراطيون از ابتداي شكل‌گيري دولت يازدهم در تلاش براي زمينگير كردن دولت بودند و حتي قبل از استقرار دولت به انتقاد از شخص حسن روحاني پرداختند. اينقدر عجله كردند كه صبر نكردند دولت روحاني مستقر شود. اينها همان روند را همچنان ادامه دادند اما جريان معتدل در برخي مقاطع همراهي با جريان افراطي داشته و در برخي مقاطع هم سعي داشته تا از آنها فاصله بگيرد. از اين رو است كه به زحمت مي‌شود رفتار نمايندگان اين دور از مجلس را شناسايي كرد تا بگوييم كه اين تغيير ساختار در تغيير رفتار با دولت هم ايجاد شده يا خير. به نظر مي‌رسد با توجه به فضاسازي‌هاي خاصي كه مي‌شود، رفتار نمايندگان بيشتر تحت تاثير فضاهاي مقطعي است كه در مجلس شكل گرفته تا اينكه بخواهيم يك روند ثابت و خاصي را براي بررسي و تحليل رفتار آنها ترسيم كنيم. اين كار خيلي دشوار است. در برخي مقاطع مثلا در مورد استيضاح فرجي دانا و راي اعتماد به وزرا معتدلين همراه با افراطيون بودند و در برخي موارد مثل حمايت از ديپلماسي دولت يازدهم سعي كردند كه از آنها فاصله بگيرند.
اين طيف تندرو تا چه اندازه توانسته‌اند در مخالفت با دولت يازدهم موفق عمل كنند؟
هرچند مخالفان در مجموع ناكام شدند و نتوانستند به آن اهدافي كه مد‌نظرشان بوده برسند اما نمي‌توانيم بگوييم خيلي هم اقدامات آنها بي‌نتيجه بوده است. به هرحال آنها سنگ‌اندازي‌هاي زيادي كردند. استيضاح و سوالات بي‌اندازه از وزرا و به نوعي مرعوب شدن وزرا از افراطيون تا حدودي نتيجه اقدامات اين افراطيون است. اكنون خيلي از وزرا هستند كه بيش از آنچه با جريان فكري حاكم بر دولت همراهي داشته باشند در عمل با افراطيون مجلس همراهي مي‌كنند. اين در كل نشان مي‌دهد كه تلاش‌هاي آنها بي‌تاثير هم نبوده است.
با وجود حاكميت اين ساختار در مجلس شوراي اسلامي، انتخابات آينده مجلس را چگونه پيش‌بيني مي‌كنيد؟ آيا با وضعيت موجود امكان دارد كه همين ساختار نيز در فرصت يك ساله و نيم باقيمانده از عمر مجلس تغيير شكل يابد؟
به نظر مي‌رسد همين ساختار تا پايان عمر مجلس نهم ادامه پيدا كند، البته شايد گرايش به سمت اعتدال در آستانه انتخابات بيشتر شود و خيلي از افراطيون با توجه به اينكه هرچه به زمان انتخابات نزديك‌تر مي‌شويم به اصطلاح فتيله را پايين‌تر مي‌كشند. به نظر مي‌رسد از تندروي‌ها كاسته خواهد شد. البته جريان افراطي كه اميدي به مجلس آينده ندارند، سعي مي‌كنند همچنان انتحاري حركت كنند و به نظرم اين گروه دامنه انتقادات و اعتراضات خود را همچنان گسترش خواهند داد. اما اكثريت مجلس به سمت اعتدال بيشتر حركت خواهد كرد.