فضا‌سازي ظريف در امريكا
داوود هرميداس‌باوند
محمد‌جواد ظريف، وزير امور خارجه كشورمان در حالي روز گذشته سفر خود به نيويورك را پايان داد كه بيش از همه تلاش كرد ماهيت گروهي جنگ‌طلب كه آنها را گروه B مي‌ناميد نشان دهد كه يك كارزار جنگ‌طلبانه را عليه ايران به راه انداخته‌اند. گروهي كه شامل جان بولتون مشاور امنيت ملي امريكا، بنيامين نتانياهو نخست‌وزير رژيم اسراييل، محمد بن‌زايد وليعهد امارات متحده عربي و محمد بن‌سلمان وليعهد عربستان سعودي مي‌شود. از طرفي ديگر آقاي ظريف تلاش كرد تا در مصاحبه‌هاي متعدد خود نشان دهد كه ترامپ به مانند اين گروه به دنبال جنگ عليه ايران نيست و به نوعي يك شكاف در دل اردوگاه ضد‌ايراني ايجاد كند. اما اين موفقيت بستگي به پيشنهادهاي جديدي است كه ايران ارايه دهد. هدف اصلي امريكايي‌ها بر اين مبناست كه به يك تفاهم با ايران دست پيدا كنند. آنها با تبليغات گسترده و مبالغه‌آميز اعلام كردند كه ايران نه‌تنها خطري براي منطقه بلكه تهديدي جدي براي جامعه بين‌الملل است؛ از همين رو به دنبال آن است تا به يك توافق با جمهوري اسلامي دست پيدا كند و به نوعي نشان دهد كه جامعه بين‌المللي را از يك خطر جدي نجات داده است و از اين طريق بتواند جايگاه خود را ارتقا دهد و براي انتخابات آينده از آن بهره‌برداري لازم را ببرد. ولي تيم B چنين چيزي را نمي‌خواهد. آنها علاقه‌مند هستند كه مساله ايران و امريكا حل نشود و به هر شكل ممكن به يك برخورد بينجامد. آقاي ظريف اگر قصد دارد در مسير جداسازي ميان اين تيم با ترامپ قدم بردارد به شكلي آنها را بايد به سمت پيشنهادات دلخواه براي مذاكره سوق دهيم چرا كه آنها هيچ چارچوب مشخصي در اين زمينه ندارند زيرا يك روز دونالد ترامپ صحبت از مذاكرات بدون پيش‌شرط با ايران مي‌كند و روزي ديگر وزير خارجه مايك پمپئو 12 شرط را پيش روي ايران قرار مي‌دهد كه روي 4 بند آن تاكيد دارد.
شايد ايران بتواند با ابراز تمايل براي مذاكره در خصوص دو بند آن بين اين جريان ضد‌ايراني شكاف ايجاد كند زيرا هدف امريكا اين بود كه با يك توافق نفوذ ايران در منطقه را كاهش دهد كه منافع اسراييل و عربستان تامين شود. اما گروه ضدايران، مايل هستند كه امريكايي‌ها به سمت يك برخورد با ايران كشيده شوند اما ايران اگر مي‌خواهد امريكا از اين مسير جدا شود بايد دو طرف حداقل به يك تفاهم محدود دست پيدا كنند؛ در غير اين صورت بعيد به نظر مي‌رسد شكافي ميان ترامپ و اسراييل ايجاد شود. اسراييلي‌ها طي سال‌هاي اخير سرمايه‌گذاري سنگيني روي ترامپ انجام دادند و حمايت‌هاي ترامپ از نتانياهو سبب شد تا در انتخابات اسراييل پيروز شود و اكنون ترامپ به راي يهوديان امريكا نيازمند است. از همين رو در حال حاضر مايل نيست حمايت اسراييل و عربستان را به راحتي از دست بدهد. اما اگر ايران بتواند امريكا را به سمت توافقي سوق دهد مي‌تواند موفق باشد. نبايد فراموش كرد كه ترامپ فردي با منطق امريكايي است كه عقيده دارد افرادي كه با او كار مي‌كنند يا بايد او را پيروز كنند يا اخراج خواهند شد. با ديگراني كه كار كرده همين رفتار را انجام داده است. اگر فردي اقداماتي در جهت مصالح و منافع او انجام دهد آن را تاييد مي‌كند اما اگر پيشنهادها با نظر او همسويي نداشته باشد، علاقه‌اي به ادامه اين روند ندارد و حتي ممكن است جان بولتون را نيز اخراج كند. براي او نتيجه مهم است چرا كه او يك تاجر است و مصالح و منافع خود را ابتدا مدنظر مي‌گيرد.
در خصوص پيشنهاد تبادل زندانياني كه از سوي آقاي ظريف نيز مطرح شد، بايد گفت كه معمولا براي مذاكره پيشنهادهايي در حاشيه مطرح مي‌شود تا واكنش‌هاي طرف مقابل را ارزيابي كنند. ولي اگر به طور مستقيم پيشنهادي ارايه و رد شود هزينه بيشتري خواهد داشت. از همين رو پيشنهادات ابتدايي ارايه مي‌شود تا به نوعي يك گفت‌وگو آغاز شود و به مجرد آنكه يك گفت‌وگو شكل بگيرد و طرفين به تفاهم رسيدند فضا مي‌تواند براي مسائل مهم‌تر نيز مساعد شود.