ايران - امريكا - نفت
اردوان اميراصلاني
دوشنبه 22 آوريل، دونالد ترامپ به استراتژي تحريم اقتصادي ايران كه از ماه مه سال 2018 ميلادي با عقب‌نشيني از توافق هسته‌اي آغاز شد، ادامه مي‌دهد: او اعلام كرد كه از روز دوم ماه مه معافيت‌هاي مربوط به خريد نفت خام ايران را تمديد نخواهد كرد. بعد از اين تاريخ، هر كشوري كه اين تصميمات را ناديده بگيرد با تحريمات اقتصادي شديدي از طرف ايالات متحده امريكا مواجه خواهد شد. در نهايت تعجب، چرا اين تصميم شش ماه پس از معرفي معافيت‌ها به مشتريان عمده ايران اعلام مي‌شود؟ واضح است كه دولت ترامپ با قطع منابع درآمد ايران، جلوگيري از صادرات نفت و در نتيجه اختناق اقتصادي به دنبال تغيير رژيم در تهران است، اما وعده رييس‌جمهور امريكا براي اجراي شديد‌ترين تحريم‌هايي كه ايران تا به حال با آن روبه‌رو شده است توسط انتقام‌جو‌ترين جناح دولتش «شاهين‌ها » براي مدت طولاني به تاخير افتاد. در حال حاضر اين استراتژي براي ايران بدون تضعيف حكومت دو پيامد فوري و بزرگ دربردارد: يكي اينكه زندگي مردم ايران را تحت تاثير قرار مي‌دهد دوم اينكه همراه با تاثيرات نامعلوم روي جغرافياي سياسي منطقه قيمت جهاني نفت را بي‌ثبات مي‌كند. اثبات تقريبا همزمان اين مخاطره به دنبال اعلام ممنوعيت‌ها، افزايش قيمت نفت به بالاترين حد در 6 ماه گذشته و رسيدن به بهاي 74 دلار است. در واقع سياست خارجي دونالد ترامپ در طولاني مدت سبب كمبود نفت در بازار جهاني يا حداقل بي‌ثباتي قابل ملاحظه در بازار مي‌شود.
عمده مشتريان ايران در آسيا و خاورميانه كشورهاي چين، هند، ژاپن و تركيه هستند. كشورهايي كه نشان دادند همكاري با ايران را متوقف نمي‌كنند. البته كشور چين، تمايل كمتري براي معامله با ايالات متحده امريكا دارد، زيرا تقابل اقتصادي بين آنها هنوز به راه‌حلي نرسيده است.
كشور محتاط كره جنوبي اگرچه از متحدان ايالات متحده در آسياست ولي كماكان به بهره‌برداري از معافيت‌ها تمايل دارد. براي جبران كمبود احتمالي نفت خام يا بي‌تعادلي بازار جهاني، متحدان طبيعي ايالات متحده، عربستان سعودي و امارات متحده عربي از تاريخ 14 نوامبر توليد نفت خود را افزايش دادند. ديپلماسي خصمانه رييس‌جمهور امريكا هيچ تاثيري بر ثبات قيمت نفت جهاني نخواهد داشت. تحريم‌هاي امريكا، ونزوئلا يكي از كشورهاي بزرگ توليد‌كننده نفت را هم در جهت براندازي نيكولاس مادورو از قدرت شامل مي‌شود و حمايت تعجب‌انگيز دونالد تراپ از ژنرال خليفه حفتر در مقابل دولت تريپولي احتمالا ليبي را مجددا به سمت جنگ‌هاي داخلي سوق خواهد داد. استراتژي اختناق اقتصادي كه ترامپ به آن علاقه زيادي دارد چه عليه ايران و چه عليه ونزوئلا بيشترين آسيب را بر مردم وارد مي‌كند. هم نيكولاس مادورو سر جايش نشسته و هم رژيم تهران از مواضعش عقب ننشسته. از طرف ديگر مردم ايران از اقتصاد بيمار و تورم روزافزون رنج مي‌برند و معيشت‌شان با مشكل مواجه است. تاثير ناعادلانه تحريم‌هاي امريكا از اوايل ماه مارس مشهود بوده است. به دنبال سيل‌هاي اخير در 25 استان از 31 استان ايران و در برگرفتن شهرها و روستاهاي بي‌شمار و هزينه تقريبي 3 ميليارد دلار براي دولت، تحريم‌هاي امريكا مانع از رسيدن كمك‌هاي فوري مالي بين‌المللي و نيز كمك‌هاي بشردوستانه‌اي شد كه مي‌توانست براي مردم آسيب‌ديده كمكي باشد تا راحت‌تر با اين مصيبت طبيعي كنار بيايند. اعلاميه 22 آوريل انزجار مردم ايران را نسبت به كشوري كه نه‌تنها به تعهداتش در پيمان وين پايبند نبوده، بلكه سعي بر نكوهش آنان براي راه‌اندازي مجدد نيروگاه‌هاي اتمي دارد، بيشتر مي‌كند. علاوه بر آن، باعث تقويت ديدگاه‌هاي تندي مي‌شود كه تمايلي به عادي‌سازي روابط ندارند.