حميدرضا خالدي
رييس شوراي شهر تهران دو روز پس از تغيير بهاي بنزين خواستار تشكيل كارگروهي مشترك بين دولت و مديريت شهري براي كمك به حمل و نقل عمومي شد. اين در حالي است كه آمار اعلام شده توسط مديران شهري مختلف تهران حكايت از آن دارد كه سيستم حمل و نقل عمومي پايتخت هم اينك با حدود 80 هزار تاكسي، 6 هزار اتوبوس و هزار و 300 واگن مترو وظيفه جابه‌جايي شهري 12 ميليوني(در روز) را برعهده دارد. اما اين ناوگان البته جوابگوي حجم بيش از 12 تا 13 ميليون سفر شهروندان تهراني در روز نيست و هنوز تا رسيدن به سرخط حداقل‌ها فاصله زيادي دارد به گونه‌اي كه به گفته شهردار تهران فقط در بخش مترو؛ نياز به 2 هزار واگن جديد داريم و در قسمت اتوبوسراني نيز چيزي حدود 3 هزار اتوبوس نياز داريم. اين درحالي است كه براساس قانون دولت بايد سهم يك سومي خود را در حمل و نقل عمومي پرداخت كند. سهمي كه تا همين دو سال گذشته و آغاز دوره جديد مديريت شهري عملا پرداخت نمي‌شد و شهرداري خود به تنهايي مجبور بود اين بار را به دوش بكشد. گرچه در دوره كنوني نيز رقم قابل توجهي از حجم بدهي دولت به شهرداري-كه هيچگاه رقم دقيق آن مشخص نشد- به شهرداري پرداخت نشده ولي به مصداق ضرب‌المثل «كاچي به از هيچي!» شهرداري از اين دست و دلبازي دولت راضي است و از آن به عنوان يكي از دستاوردهاي قابل دفاع خود ياد مي‌كند. گرچه اينك نيز محسن هاشمي در گفت‌وگو با «اعتماد» اذعان كرد كه بعيد است، دولت سهمي از افزايش قيمت بنزين را به حمل و نقل عمومي اختصاص دهد. با اين وجود سخنان و اظهارات مسوولان شهري كه برخي از مواقع رنگ و بوي انتقادي و تند و تيزي هم به خود مي‌گيرد، حكايت از وضعيت وخيم ناوگان حمل‌ونقل عمومي پايتخت دارد. به عنوان نمونه محسن هاشمي؛ رييس شوراي شهر تهران كه به دليل سابقه‌اش در مترو از او به عنوان پدرخوانده مترو و حتي حمل و نقل عمومي پايتخت ياد مي‌شود چند روز قبل با بحراني خواندن وضعيت مترو تهران گفته بود: مشكل مترو تهران حاد است و بارها تذكر داده‌ام كه بايد فكر اساسي به حال آن كرد؛ چراكه در حال حاضر هزار و 300 واگن در مترو فعال هستند كه برخي از آنها بيش از يك ميليون كيلومتر كاركرد داشته و حدود 30 درصدشان نيز بايد اورهال شوند؛ اما اجبارا بايد از اين قطارها استفاده كنيم كه ممكن است حين سرويس‌دهي دچار حادثه يا خرابي شوند.
او با بيان اينكه خراب شدن يك قطار مترو مانند اتوبوس نيست، گفت: اگر يك واگن يا يك قطار مترو نتواند خوب كار كند، كل سرويس‌دهي خط را دچار اختلال مي‌كند و از مديريت شهري، دولت، سازمان برنامه و بودجه و بانك مركزي مي‌خواهيم كه تامين 603 واگن براي تهران را جدي بگيرند. هر چند كه به نظرم از سوي ديگر مسوولان شهري نيز بايد پاسخگو باشند و صرفا عذرخواهي كردن فايده‌اي ندارد.
رييس شوراي اسلامي شهر تهران با اشاره به ترافيك ناشي از برف روز شنبه پايتخت از بررسي و پيگيري اين امر خبر داد و از حناچي خواست تا مقصران اصلي را معرفي كند.
خود او در جايي ديگر به فرسودگي ناوگان اتوبوسراني اشاره كرده و گفته بود: به دليل فرسودگي ناوگان اتوبوسراني، حجم سفرها در حال كاهش از 3 ميليون سفر به 2 ميليون سفر است. حتي به دليل اين فرسودگي گاهي ديده شده كه در روز 300 حادثه منجر به توقف اتوبوس در ناوگان اتوبوسراني اتفاق مي‌افتد.
هاشمي در ادامه اين اظهارات و درحالي كه هنوز كسي خبري در مورد سهميه‌بندي بنزين نداشت در سخنان معناداري با انتقاد شديد به دولت براي عمل نكردن به وعده‌هايش گفته بود: دولت ترجيح مي‌دهد 80 ميليارد يارانه بنزين را پرداخت كند ولي يارانه بليت مترو و اتوبوس و تامين ناوگان حمل و نقل عمومي را متقبل نشود.
او در همين روز باز هم با كنايه‌اي معنادار كه امروز مي‌توان معناي آن را بهتر فهميد، گفته بود: اميداوريم با نظر مساعد رييس‌جمهور و در آينده‌اي نزديك اتفاقات خوبي در اين زمينه رخ دهد.
اين آرزوي هاشمي گويا زودتر از آنچه انتظارش را داشت، برآورده شد و دولت از ابتداي روز جمعه اعلام كرد كه با 3 برابر كردن قيمت بنزين آزاد به دنبال برقراري عدالت، كمك به محرومان و البته كمك به توسعه ناوگان حمل و نقل عمومي است. با اين وجود اولين روز كاري بعد از اين شوك اقتصادي كه مصادف بود با بارش برف شنبه و اعتراض‌هاي مردم تهران در مقابل افزايش بهاي بنزين براي مديريت شهري چندان خوب نبود. چراكه شهر به معناي واقعي قفل شده بود، آنچنان كه نه فقط تعدادي از اعضاي شورا مجبور شدند اعتراف كنند كه شهرداري غافلگير شده كه حتي روزنامه همشهري-روزنامه رسمي شهرداري نيز- در تيتر اول خود اذعان به غافلگير شدن همه از جمله شهرداري كرد. وضعيت به وجود آمده آنچنان شهر را با مشكل مواجه كرده بود كه محسن هاشمي، رييس شوراي اسلامي شهر تهران را وادار كرد تا در همان ابتداي جلسه شوراي شهر روز يكشنبه از شهروندان عذرخواهي كند و بگويد: بابت اتفاقات ترافيكي روز گذشته از شهروندان عذرخواهي مي‌كنيم اما شهروندان بايد بدانند كه بارش برف در زمان پيك ترافيكي رخ داد. آنچه مسلم است اين است كه تمهيدات لازم به اندازه كافي انديشيده نشده و بايد با افراد مقصر برخورد شود.
او سپس اشاره‌اي به افزايش بهاي بنزين و نقشي كه مي‌تواند روي بهاي بليت و كرايه‌هاي ناوگان حمل و نقل عمومي داشته باشد، كرد و گفت: مسلما اين افزايش بها، تبعاتي را براي مديريت شهري به دنبال خواهد داشت. يكي از اين پيامدها، افزايش تقاضاي سفر خواهد بود و بايد براي حل آن اقدام به توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومي كرد.
رييس شوراي اسلامي شهر تهران سپس با تاكيد بر اينكه بخش قابل توجهي از منابع افزايش قيمت بنزين بايد صرف نوسازي و توسعه حمل‌ونقل عمومي شود كه متاسفانه اين مهم در دوره‌هاي قبل رخ نداده است، گفت: بايد از اين چرخه معيوب پرداخت يارانه نقدي خارج شويم و اين هزينه‌ها و پول‌ها در حوزه حمل‌ونقل عمومي مصرف شود.
او در همين جلسه اشاره‌اي به نامه‌نگاري خود با معاون اول رييس‌جمهور كرد كه بعدا تيتر بسياري از رسانه‌ها شد و گفت: بايد پديده آلودگي هوا با تقويت حمل‌ونقل عمومي رفع مي‌شود و به همين دليل نامه‌اي به آقاي جهانگيري نوشته‌ايم و خواستار تشكيل كارگروه ويژه براي حل مشكل ناوگان حمل‌ونقل عمومي شده‌ايم. از اين رو فردا هم جلسه‌اي با ايشان خواهم داشت.
اما اينها تنها واكنش‌هاي اعضاي شورا به افزايش بهاي بنزين نبود. محمد عليخاني، رييس كميسيون حمل و نقل شوراي شهر با اشاره به احتمال افزايش بهاي كرايه‌هاي تاكسي در تهران به «مهر» گفت: هم‌اكنون برنامه‌اي براي افزايش كرايه‌هاي تاكسي نداريم و اگر بخواهيم در اين زمينه نيز اقدام كنيم قاعدتا شهرداري تهران بايد لايحه‌اي در ارتباط با افزايش كرايه‌ها هنگام ارايه لايحه بودجه ۹۹ به شورا ارايه كند و در مورد آن تصميم‌گيري خواهد شد.
او در اين باره يادآور شد: ما از دولت انتظار داريم بخشي از درآمد حاصل از افزايش نرخ بنزين را به حمل و نقل عمومي اختصاص دهد و اين كار مي‌تواند بخشي از مشكلات موضوع حمل و نقل را رفع كند.
عليخاني همچنين در اين باره افزود: اينكه هيچ پولي از محل افزايش قيمت بنزين به حمل و نقل عمومي اختصاص نيابد، اشتباه است و يكي از راه‌هاي كمك دولت به مردم توسعه حمل و نقل عمومي آسان، ارزان و در دسترس است و به نظر من كساني كه اين كار را نمي‌كنند، درك درستي از حمل و نقل عمومي ندارند.
احمد مسجدجامعي نيز در تذكر پيش از دستور خود با اشاره به افزايش قيمت بنزين گفت: مردم غريبه نيستند. مسوولان مي‌توانستند از شيوه‌هاي بهتر اطلاع‌رساني استفاده كنند و به افكار عمومي در مورد لزوم افزايش قيمت بنزين توضيح دهند و آنها را توجيه كنند.
او با بيان اينكه دولت اعلام كرده است كه همه منابع ناشي از افزايش قيمت بنزين را به جامعه برمي‌گرداند، تصريح كرد: بهتر است دولت گزارشي ارايه كند تا ببينيم چقدر از درآمد ناشي از افزايش قيمت بنزين صرف حمل و نقل عمومي مي‌شود؟ چراكه كمك به حمل‌ونقل عمومي يك ضرورت غيرقابل انكار است.
اين سخنان هاشمي و عده او براي برگزاري اين جلسه درحالي مطرح شد كه رييس شوراي شهر اشاره ديگري به مفاد اين جلسه نكرد. با اين وجود محسن هاشمي در گفت‌وگو با «اعتماد» به تشريح دلايل درخواست برگزاري اين جلسه اشاره كرد و گفت: همانطور كه مي‌دانيد، اواخر سال 96 شوراي اقتصاد تصويب كرد كه از محل فاينانس كه بازپرداخت آن برعهده دولت بود 2 هزار واگن براي متروهاي كل كشور خريداري شود كه هزار واگن آن متعلق به تهران بود. همچنين در خرداد ماه سال 97 نيز همين شورا مصوبه‌اي براي تامين 19 هزار اتوبوس براي كل كشور داشت كه بايد 5 هزار دستگاه آن به تهران مي‌رسيد. اما اينها تنها مصوبات مرتبط با شهرها و حمل‌ونقل عمومي نيست و تا دلتان بخواهد از اين دست مصوبات داريم اما متاسفانه تاكنون هيچ يك از اين وعده‌ها محقق نشده است.
او در مورد «چرايي» محقق نشدن اين مصوبات نيز گفت: واقعيت اين است كه اين مصوبات مانند بسياري ديگر از مصوبات در حلقه روابط بروكراتيك بين وزارتخانه‌ها و نهادهاي مسوولي مانند وزارت صنايع، وزارت كار، وزارت كشور، وزارت نفت، صندق ذخيره ارزي، بانك مركزي و... گير كرده و عموما متاسفانه هر كدام از اين وزارتخانه‌ها و نهادها از منظر صنفي خود به موضوع نگاه مي‌كنند و همين مساله مانع از اجرايي شدن اين مصوبات مي‌شود.
رييس شوراي شهر تهران سپس با استناد به همين مساله؛ جلسه امروز خود با جهانگيري را تلاشي براي اجرايي شدن اين مصوبات دانسته و تصريح كرد: در واقع براي اجرايي شدن اين مصوبات ما نيازمند يك هماهنگي بين وزارتخانه‌ها هستيم كه بهترين فرد براي اين كار معاون اول رييس‌جمهور است. براي همين مي‌خواهم در جلسه امروز در مورد همين هماهنگي‌ها و لزوم توجه دولت به موضوع با جهانگيري صحبت كنم. اما يك سوال مهم... اينكه در اين دوره چقدر مي‌توان اميدوار بود كه دولت بخشي از هزينه افزايش بهاي بنزين را به حمل و نقل عمومي و كاهش آلودگي هوا اختصاص دهد؟ سوالي كه هاشمي در پاسخ به آن به صراحت به «اعتماد» گفت: من بعيد مي‌دانم چنين اتفاقي بيفتد و دولت بخواهد، سهمي از اين افزايش را به مديريت شهري بدهد. كما اينكه خودشان هم گفته‌اند كه مي‌خواهند اين پول را به مردم بازگردانند. ولي به هر حال ما در تلاشيم تا در تعاملي كه با دولت داريم، آنها را قانع كنيم تا مطابق قانون و براساس عقلانيت، دين خود به شهرها را بپردازند. چراكه در غير اين صورت افزايش بهاي بنزين جز بار مالي كه مي‌تواند روي افزايش هزينه‌هاي حمل و نقل عمومي داشته باشد براي مديريت شهري دستاوردي را به دنبال نخواهد داشت و شايد در آينده به افزايش بهاي نرخ حمل و نقل عمومي هم بينجامد. گرچه فعلا چنين برنامه‌اي را در دستور كار خود نداريم.
ما در تلاشيم تا در تعاملي كه با دولت داريم، آنها را قانع كنيم تا مطابق قانون و براساس عقلانيت، دين خود به شهرها را بپردازند چراكه در غير اين صورت افزايش بهاي بنزين جز بار مالي كه مي‌تواند روي افزايش هزينه‌هاي حمل و نقل عمومي داشته باشد براي مديريت شهري دستاوردي را به دنبال نخواهد داشت و شايد در آينده به افزايش بهاي نرخ حمل و نقل عمومي هم بينجامد. گرچه فعلا چنين برنامه‌اي را در دستور كار خود نداريم.