جاي خالي موگريني

در سرمقاله «اعتماد» در 10 شهريور 1393 نوشتم: «فدريكا موگريني جانشين خانم كاترين اشتون شد، نام وي را بايد به خاطر سپرد. دلايلي براي به خاطر سپردن اين نام هست. ايشان همان وزير خارجه 42 ساله ايتالياست كه بحث‌هاي زياد مطرح شده از زمان اداي سوگندشان به عنوان وزيري جوان در دولتي با نخست‌وزيري جوان‌تررا به ياد داريم؛ ... تجديد انتخابات مسوولان امور خارجه اروپايي كه در حكم وزراي خارجه اتحاديه اروپا هستند از جلوه‌هاي بارز دموكراسي است؛ دموكراسي‌اي كه بيشتر به معني توان برداشتن مقامات در پايان دوره خدمت است تا گماردن آنها...» و اكنون آن نام به دلايل بسيار در ذهن ايرانيان بر جاي مانده است. خانم جوان و برازنده‌اي كه پيش از چهل‌سالگي وزير خارجه كشور معتبري مانند ايتاليا شد، در دوران خدمت خود در رياست روابط خارجي اتحاديه اروپا نشان داد كه از قابليت و لياقت ويژه‌اي برخوردار است. اكنون با اين سابقه و تجربه در جايگاهي با اين اهميت و با توجه به خصوصيت عدم جانبداري‌هاي متعصبانه‌اش به احتمال بسيار مي‌تواند در انتظار موقعيت مهم نخست‌وزيري كشورش باشد.خانم موگريني زماني از رياست امورخارجه اتحاديه اروپا كنار مي‌رود كه خانم دكتر متخصص زنان، اورزولا گِرترود فُون دِر لِين محافظه‌كار آلماني مادر 7 فرزند و وزير پيشين كابينه‌هاي خانم آنگِلا مركل از چند ماه پيش رياست كميسيون اروپا را بر عهده گرفته است و رياست كميسيون كه بالاترين مقام سياسي و اداري اتحاديه اروپاست اغلب با نمايندگان فرانسه و آلمان يا انگليس [در دوران عضويت اين كشور] بوده است. احتمالا گزينش خانم موگريني نه فقط به دليل لياقت بلكه به دليل شهروندي كشوري بوده كه جنبه رقابت با قدرت‌هاي بزرگ ندارد و جانشيني وزير خارجه اسپانيا نيز كه بيشتر در قواره ايتالياست به همين نكته اشاره دارد.تلاش‌هاي خانم موگريني در به سرانجام رساندن «برجام» بر هر عكس پوشيده باشد بر ايرانيان موافق و حتي مخالف پوشيده نيست. ايشان در اين ميان دوبار هم به ايران سفر كرد كه بازديد ايشان از مجلس شوراي اسلامي و ماجراي سلفي‌گيري نمايندگان نيز يادماندني است. در نخستين لحظات اعلام رسمي نتايج انتخابات دور دوم رياست‌جمهوري روحاني، خانم موگريني در شمار نخستين كساني بود كه گزينش دوباره ايشان را تبريك گفت و اظهار اميدواري كرد كه گشايشي در روابط ايران و اروپا پديد آيد. اين تبريك نشانگر اين بود كه اروپا با چه دقتي تحولات ايران را تعقيب مي‌كند.

خانم موگريني آقاي روحاني و تيم آقاي ظريف را خيلي خوب مي‌شناخت. با آنان مذاكره كرده بود و مي‌دانست كه تيم او با گفت‌وگو به منظور حل مسائل سياسي آشنا است و مشكل‌ترين مذاكرات را با خود او، با چانه‌زني و منطق و در عين حال سازگاري و درك در جايي كه بايد امتيازي داده يا ستانده شود، با موفقيت به سرانجام رسانده بود و اميدوار بود كه بتواند فازهاي بعدي و رفع تحريم‌هاي دوجانبه را نيز به پايان مثبتي برساند. شايد به ياد نداشت كه در همان دور نخست يعني امضاي برجام از تيم ايراني در فرودگاه تهران استقبال عجيبي شده بود. جالب اينكه قبل اعلام نتايج دور دوم انتخاب آقاي روحاني، آقاي ‌ترامپ نيز شايد با اميدواري تصميم درباره اعلام موضع در روابط آينده‌اش با ايران را موكول به روشن شدن نتيجه انتخابات ايران كرده بود. يعني تيم او كه اطلاعات خود را از تحليل‌هاي وزارت خارجه و شوراي امنيت ملي كشورش دريافت مي‌كند نيز ‌ترجيح مي‌داد و اميدوار بود مسائل را با گفت‌وگو حل و فصل كند. خصوصا آنكه روحاني اين بار قول داده بود تحريم‌هاي دوجانبه را نيز بردارد. يعني بايد بار ديگر آماده مذاكره مستقيم و رويارو مي‌بود و شرايطي فراهم مي‌كرد كه ايران به عرصه روابط بين‌الملل بازگردد و نقش مهم‌تري ايفا كند. يكي از دلايل حضور بزرگ ايرانيان پاي صندوق‌هاي راي در آن زمان همان وعده‌هاي تلاش براي برداشتن تحريم‌هاي دوجانبه بود. خانم موگريني با تاييد چنين ديدگاهي گام نخست را با تبريك بي‌درنگ خود برداشته بود. درنهايت خانم موگريني از تلاش‌هاي خود دست برنداشت و در پيام خداحافظي خود نيز اظهار اميدواري كرد كه برجام كه شايد بزرگ‌ترين دستاورد سياسي او بود برجاي بماند.كسي كه جانشين او شد آقاي جوزپ بورل وزير خارجه باتجربه و 72 ساله اسپانيا است كه در كارنامه‌اش گرايش نسبي به چپ ثبت شده است. خانم موگريني نشان داد كه با پشتكار علاقه‌مند به حل مساله هسته‌اي ايران بود. ماراتون مذاكرات طولاني و خسته‌كننده تا رسيدن به برجام در او تعصبي براي حفظ اين دستاورد دوجانبه پديد آورده بود، اما دليلي ندارد در آقاي جوزپ بورل هم چنان علاقه و تعصبي وجود داشته باشد. او تحولات بعدي را با ديد فني و حرفه‌اي پيگيري خواهد كرد. «جوزپ بورل» مسوول جديد سياست خارجي و امنيت مشترك اتحاديه اروپا نيز بر لزوم انجام تلاش جدي براي «زنده نگه داشتن» برجام تاكيد كرد و در مصاحبه با روزنامه چپ ال پاييس اسپانيا گفت: «ما بيشترين علاقه را براي حفظ و بقاي توافق هسته‌اي داريم و از مقام‌هاي ايراني هم مي‌خواهيم هر چه را كه مي‌توانند، انجام دهند تا اين توافق زنده بماند». در اين اظهار اميدواري ضمنا جمهوري اسلامي ايران را هم‌ ترغيب كرد كه براي دستيابي به نتيجه مثبت براي بقاي برجام تلاش كند. به هرحال يك دست صدا ندارد.