پس از يك هفته تنش
در روابط ديپلماتيك
مسكو، اروپا را به قطع كامل روابط تهديد كرد
شهاب شهسواري
اختلاف‌ها ميان روسيه و كشورهاي اروپايي در پي حمايت اتحاديه اروپا از راهپيمايي‌هاي مخالفان پوتين و انتقاد از بازداشت الكسي ناوالني در حال تبديل شدن به يك بحران ديپلماتيك ميان مسكو و بروكسل است. اروپايي‌ها تهديد كرده‌اند كه به‌زودي تحريم‌هايي جديد عليه روسيه به ويژه ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور اين كشور اعمال مي‌كنند، در برابر روسيه هم گفته كه آماده است تا تمامي روابط ديپلماتيكش را با اتحاديه اروپا قطع كند. تهديد روسيه به قطع كامل روابط با اتحاديه اروپا بعد از يك هفته تنش در روابط ديپلماتيك بيان مي‌شود. مسكو تاكنون تعدادي از ديپلمات‌هاي 3 كشور اروپايي را به اتهام مشاركت در تجمع غيرقانوني از خاك اين كشور اخراج كرده و اين 3 كشور نيز در تلافي تعدادي از ديپلمات‌هاي روسي را از خاك خود اخراج كرده‌اند.
لاوروف: با فرض احتمال قطع رابطه با اروپا به كارمان ادامه مي‌دهيم
سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه روز جمعه در مصاحبه‌اي تاكيد كرد كه روسيه آمادگي دارد تا در صورت تصويب تحريم‌هاي جديدي عليه اين كشور از سوي اتحاديه اروپا، تمامي روابط ديپلماتيك خود را با اتحاديه و كشورهاي عضو آن قطع كند. اين اظهارات پس از آن بيان شد كه نماينده عالي سياست خارجي اتحاديه اروپا در برابر نمايندگان پارلمان اروپايي از احتمال وضع تحريم‌هاي جديد عليه روسيه به دليل نقض حقوق بشر در پرونده الكسي ناوالني خبر داد. رويترز به نقل از ديپلمات‌هاي بدون نام فرانسوي و آلماني مدعي شد اين دو قدرت اروپايي براي اعمال تحريم‌هاي جديد عليه رييس‌جمهور روسيه، ولاديمير پوتين چراغ سبز داده‌اند و احتمالا اين تحريم‌ها كمتر از يك ماه ديگر اعلام مي‌شود.
روز جمعه، سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه در گفت‌وگويي تلويزيوني در پاسخ به سوال يك خبرنگار كه در مورد واكنش روسيه به تحريم‌هاي جديد عليه اين كشور پرسيده بود، گفت:«ما نمي‌خواهيم خودمان را منزوي و از زندگي در جامعه جهاني محروم كنيم اما بايد براي چنين چيزي آمادگي داشته‌باشيم، ... اگر كسي صلح مي‌خواهد بايد آماده جنگ باشد.» او در پاسخ به اين سوال كه آيا روسيه آمادگي قطع رابطه كامل با اتحاديه اروپا دارد،گفت:«ما با اين فرض به كارمان ادامه مي‌دهيم كه براي چنين اقدامي آمادگي كامل داشته باشيم.» او ضمن اشاره به مناسبات عميق تجاري و اقتصادي ميان روسيه و اتحاديه اروپا تاكيد كرد كه روسيه بايد بيش از پيش به منابع داخلي خود متكي شود.
آلمان؛ مهم‌ترين بازيگر تحريم روسيه
روز جمعه وزارت خارجه آلمان با صدور بيانيه‌اي نسبت به اين اظهارات واكنش نشان داد. وزارت خارجه آلمان اعلام كرد، سخنان سرگئي لاوروف درباره قطع روابط مسكو با اتحاديه اروپا مايه نگراني است. اين وزارتخانه همچنين در انتقاد از صحبت‌هاي وزير خارجه روسيه، اظهارات روز جمعه او را «نااميدكننده» توصيف كرد. پروژه 11 ميليارد دلاري خط لوله انتقال گاز نورد استريم 2 يكي از اصلي‌ترين مسائلي است كه ممكن است به دليل تحريم و قطع روابط با روسيه تحت تاثير قرار بگيرد. در حال حاضر روسيه بيش از 50 درصد از انرژي مصرفي در اروپا را تامين مي‌كند و با تاسيس اين خط لوله كه مجري آن شركت دولتي گازپروم روسيه است، وابستگي آلمان و ديگر كشورهاي اروپايي به انرژي صادراتي روسيه بيش از پيش افزايش پيدا مي‌كند. آلمان پيش از اين به تحريم‌هاي اعمال شده توسط ايالات متحده امريكا عليه پروژه خط لوله نورداستريم 2 اعتراض كرده بود. اما به گزارش رويترز اكنون آمادگي دارد كه از تحريم‌هاي جديد اروپا عليه روسيه حمايت كند. در طول سال‌هاي گذشته روابط نزديك ميان آنگلا مركل، صدراعظم آلمان و ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه تا حد زيادي توانسته بود تنش‌ها ميان اروپا و روسيه را از تبديل شدن به بحران فراگير ديپلماتيك حفظ كند.
كرملين: بايد خودكفا باشيم
ديميتري پسكوف، سخنگوي كرملين نيز در توضيح اظهارات وزير خارجه اين كشور گفت:«روسيه علاقه‌مند است كه مناسباتش را با اتحاديه اروپا عادي نگه دارد اما بايد خودمان را براي بدترين سناريوها آماده كنيم به ويژه اگر اتحاديه اروپا اقدامي خصمانه صورت دهد. اگر ما با رويكردي مخرب مواجه شويم كه به زيرساخت‌ها و منافع ما آسيب برساند، روسيه از پيش خود را براي چنين گام‌هاي غيردوستانه‌اي آماده كرده است.» پسكوف در ادامه گفت:«ما بايد خودكفا باشيم. ما بايد امنيت‌مان را در حساس‌ترين حوزه‌هاي راهبردي تضمين كنيم و آماده باشيم كه هر چيزي كه ممكن است در صورت غلبه جنون و وقوع رويدادهاي غيردوستانه از آن محروم شويم را جايگزين كنيم.»
نخستين تحريم حقوق بشري فراسرزميني اروپا
براساس گزارش رويترز، اتحاديه اروپا ممكن است تا پايان ماه جاري ميلادي، تحريم‌هاي منع سفر و ضبط دارايي‌هاي پوتين در كشورهاي اروپايي را اعلام كند. به گفته اين ديپلمات‌ها، تحريم‌هاي جديد به دليل رفتار دولت پوتين با الكسي ناوالني منتقد شناخته شده كرملين است كه براساس نظام جديد تحريم‌هاي اتحاديه اروپا كه از دو ماه پيش براي اجراي تحريم‌هاي حقوق بشري عليه مقام‌هاي ارشد دولت‌هاي جهان ايجاد شد، تصويب مي‌شود. الكسي ناوالني، تابستان امسال در حال سفر به يكي از شهرهاي سيبري در هواپيما دچار مسموميت شديد شده بود. دولت آلمان در پي وخامت وضع سلامتي ناوالني خواهان انتقال او به اين كشور براي درمان شد. مقام‌هاي مسكو بعد از مدتي مقاومت در مقابل اين درخواست آلمان، عاقبت اجازه دادند كه ناوالني براي تكميل درمان به اين كشور منتقل شود. در آلمان اعلام شد كه ناوالني با استفاده از يك عامل شيميايي نظامي به نام نوويچوك كه توسط ارتش اتحاد جماهير شوروي سابق توليد شده است، مسموم شده است.
پايگاه اطلاعاتي خصوصي بلينگ‌كت در گزارشي نهاد اطلاعاتي روسيه را به نقش داشتن در ترور ناوالني متهم كرد. اين پايگاه اطلاعاتي روز جمعه نيز با انتشارگزارشي جديد مدعي شده كه مقام‌هاي امنيتي روسيه يك تيم ترور را براي مسموم كردن ناوالني مامور كرده‌اند. ناوالني بعد از تكميل دوره درمان و بهبود شرايط جسمي اعلام كرد كه قصد دارد به روسيه بازگردد. او ماه گذشته و در پي ورود به خاك روسيه توسط پليس بازداشت شد. دولت روسيه به او اتهام نقض شرايط آزادي مشروط وارد كرده و بر اين اساس هفته پيش در دادگاهي او را به حبس دو سال و 8 ماه محكوم كرد. ناوالني روز جمعه بار ديگر براي رسيدگي به اتهام افترا به دادگاه احضار شد. سوءقصد ادعايي عليه جان ناوالني و بازداشت و محاكمه او با محكوميت گسترده از سوي كشورهاي غربي مواجه شده كه ولاديمير پوتين را به نقض حقوق مخالفانش براي حفظ قدرت متهم مي‌كنند.
بحران ديپلماتيك بروكسل و مسكو
دولت روسيه هفته گذشته اعلام كرد كه ديپلمات‌هايي از 3 كشور آلمان، لهستان و سوئد را به دليل حمايت از تجمع‌هاي غيرقانوني در اعتراض به بازداشت الكسي ناوالني از خاك خود اخراج كرده است. اين اقدام روسيه باعث شد تا كشورهاي اروپايي فشار براي تصويب تحريم‌هاي جمعي عليه مسكو را افزايش دهند. به نوشته رويترز تاكنون لهستان، لتوني، ليتواني، استوني، جمهوري چك و روماني از جمع 27 كشور اتحاديه اروپا خواستار تصويب تحريم‌هاي جديد عليه روسيه شده‌اند. اين خبرگزاري مي‌نويسد كه با اعلام نظر ديپلمات‌هاي آلماني و فرانسوي به عنوان دو دولت محوري اتحاديه اروپا، بعيد است كه در صورت به راي گذاشته شدن چنين تحريم‌هايي، مخالفتي از جانب كشورهاي ديگر با آن انجام شود.
اتحاديه اروپا پيش از اين نيز تحريم‌هايي را عليه مسكو وضع كرده است. سال 2014 و در پي ضميمه شدن شبه جزيره كريمه به خاك روسيه، اتحاديه اروپا مجموعه‌اي از تحريم‌هاي را عليه روسيه اعمال كرد كه همچنان در حال اجرا هستند. پس از مسموم شدن سرگي اسكريپال، جاسوس دوجانبه پيشين روسيه و بريتانيا در خاك بريتانيا، اتحاديه اروپا تحريم‌هايي را عليه تعدادي از نهادها و ماموران امنيتي روسيه اعلام كرد.
از زمان اعلام راي دادگاه عليه الكسي ناوالني، اتحاديه اروپا انتقادهاي تندي را عليه دولت روسيه مطرح كرده است. هفته پيش بعد از آنكه جوزپ بورل، هماهنگ‌كننده عالي سياست خارجي اتحاديه اروپا به مسكو سفر كرد اين سفر بعد از پايان آن و زماني كه بورل به بروكسل برگشت، جنجالي شد. بورل در يادداشتي براي وب‌سايت رسمي اتحاديه اروپا سفر خود را بسيار پيچيده و گفت‌وگوهايش را سخت توصيف كرده و نوشته بود كه وضعيت روابط روسيه و اتحاديه اروپا در شرايط وخيمي قرار دارد. در واكنش به انتشار اين يادداشت، وزارت خارجه روسيه با صدور بيانيه‌اي ادعاهاي جوزپ بورل را رد و تاكيد كرد كه اين اظهارات با گفته‌هاي بورل در كنفرانس خبري مشترك با وزير خارجه روسيه تناقض دارد. وزارت خارجه روسيه در واكنش به اظهارات بورل كه روز يكشنبه منتشر شد، اعلام كرد: ما از ارزيابي بورل از سفرش به دليل تضاد آن با اظهاراتي كه در كنفرانس خبري در مسكو بيان كرد، متعجب هستيم. بنابر اعلام مسكو، بورل فرصت كافي داشت تا ارزيابي شخصي از سفر خود را در كنفرانس خبري پاياني با «سرگئي لاوروف» وزير خارجه روسيه بيان كند و اين كار را كرد.
مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا در اين يادداشت نوشته بود:«يك كنفرانس خبري تهاجمي و اخراج 3 ديپلمات اروپايي در جريان ديدارم، نشان داد كه مقامات روسيه نمي‌خواهند از اين فرصت براي داشتن مذاكرات سازنده‌تر با اتحاديه اروپا استفاده كنند.» به نوشته اين مقام اروپايي «هدف از اين ماموريت ابراز مستقيم محكوميت شديد اتحاديه اروپا در قبال اين حوادث و رسيدگي به اين امور از طريق ديپلماسي و بررسي روند سريع وخيم شدن روابط با روسيه همچنين كمك به آماده‌سازي مذاكرات شوراي اروپا درباره روابط اتحاديه اروپا و روسيه بوده است.»