تزلزل پادشاهي اردن
اردوان اميراصلاني
شاهزاده حمزه بن حسين وليعهد سابق اردن، مظنون به تلاش براي سرنگوني برادر ناتني خود عبدالله دوم پادشاه كنوني اردن، در خانه خود در امان پايتخت اردن در بازداشت خانگي به سر مي‌برد.
توطئه خنثي شده در پشت پرده بازداشت خانگي شاهزاده سابق- ايمن صفدي، معاون نخست‌وزير و وزير امور خارجه اردن اعلام كرد كه طرحي شيطاني به منظور تضعيف امنيت كشور پادشاه عبدالله دوم را هدف قرار داده است. سرويس‌هاي امنيتي اردن از دستگيري مظنونان در مرحله گفت‌وگو در مورد «جدول زمانبندي اقدام» خبر دادند و معتقدند كه «آتش فتنه در مرحله ابتدايي خاموش شده است». مظنون شماره يك در ادعاي «توطئه پيچيده و گسترده» كسي جز برادر ناتني ملك عبدالله دوم و پسر كوچك شاه حسين و ملكه نور همسر چهارم او نيست. انگيزه حمزه بن حسين كينه‌توزي وي نسبت به پادشاه است كه در سال 1999 به قدرت رسيد و در سال 2004 برخلاف ميل مرحوم پدرشان شاه حسين او را از مقام وليعهدي به نفع پسرش، حسين بن عبدالله، خلع كرد. علاوه برحمزه بن حسين، يكي ديگر از اعضاي خاندان سلطنتي و برخي روساي قبايل و مقامات امنيتي نيز در مظان اتهام تلاش براي كودتا قرار دارند. بهرغم اين آشفتگي آشكار، خاندان سلطنتي در تلاش هستند صحبتي از كودتا در ميان نباشد و اوضاع را تحت كنترل مي‌دانند.
توطئه واقعي يا پاكسازي بزرگ به روش خاندان هاشمي - در منطقه‌اي كه تحت تاثير رقابت‌هاي مذهبي و سياسي قرار دارد، ثبات و آرامش خاندان سلطنتي اردن كه مشروعيت خود را مديون جدشان هاشم منسوب به نسل پيامبر اسلام(ص) مي‌دانند، در آستانه سالگرد يكصد سالگي حكومت خاندان هاشمي تحت‌الشعاع رسوايي پسر ارشد پادشاه قرار گرفته است. در واقع، پس از شكست خاندان هاشمي از خاندان سعود براي كنترل مكه و مدينه...
بريتانيا كنترل سرزمين فرا اردن در كنار فلسطين را در 11 آوريل 1921 به خاندان هاشمي و ملك عبدالله واگذار كرد. در پايان دوران قيموميت بريتانيا در 22 مارس 1946 خاندان هاشمي توسط انگليس به خاك اردن رانده شدند كه به نام كشور مستقل اردن هاشمي شناخته شد. مبارزات براي نفوذ در اين منطقه منجر به ظهور پادشاهي سعودي مورد حمايت بريتانيا و از دست دادن سه مكان مقدس براي هاشمي‌ها يعني مكه، مدينه و بيت‌المقدس شد. در سال‌هاي اخير، ملك عبدالله دوم با مشكلات زيادي دست و پنجه نرم كرده است. در واقع، اين خاندان از زمان بهار عربي با تظاهرات خواهان برقراري دموكراسي و اعطاي آزادي در كشور خود را متزلزل ديده است. وخيم‌تر شدن اوضاع اقتصادي، همراه با شورش‌ها و اختلافات و محكوميت‌هاي اعضاي خانواده سلطنتي و مقامات ارشد فاسد به ميزان قابل توجهي در اردن افزايش يافته است. اردن كه مانند همسايگان خود در خليج‌فارس فاقد منابع طبيعي است، در تلاش است تا اقتصاد خود را سرپا نگه دارد. اردن با ميزباني 2.2 ميليون پناهنده فلسطيني و 1.3 ميليون پناهنده سوري از 23 درصد بيكاري بومي رنج مي‌برد، بدهي‌هاي دولتي زيادي دارد و از زمان بحران كوويد 19 صنعت گردشگري آن به شدت تحت تاثير قرار گرفته است. اين كشور پادشاهي عمدتا با كمك‌هاي اقتصادي شركاي امريكايي، اسراييلي و سعودي پابرجا مانده است. علاوه بر اين، مرزهاي مشترك با اسراييل، عراق و سوريه، سه كشوري كه درگير جنگ‌هاي طولاني و مرگبار بوده‌اند از ديگر مشكلات كشورداري پادشاه است. در سال‌هاي اخير پادشاه كه مايل به حفظ وحدت و قدرت خود بوده، رقباي بالقوه‌اي را در مقابل خود ديده است، اما مشخص شد كه در اين ميان حمزه بن حسين يكي از سرسخت‌ترين آنان است. در واقع، بهرغم بركناري و نقش نمادين و محدود، حمزه بن حسين به دليل انتقاد از مديريت و كشورداري پادشاه و همچنين محبوبيت زياد نزد مردم اردن و مشروعيت خانوادگي همواره زير نظر پادشاه بوده است. گرچه حمزه بن حسين به دستور رييس ستاد ارتش از چند روز پيش در حصر خانگي به سر مي‌برد، اما از طريق وكيل خود اعلام كرده كه از دستورات سرلشكر يوسف هونيتي رييس ستاد مشترك نيروهاي مسلح اطاعت نمي‌كند. وي همچنين با استفاده از اين فرصت انتقادات مسكوت در چارچوب خانواده سلطنتي را بدين شرح علني كرد: «دولت تصور مي‌كند كه منافع شخصي، منافع مالي و فساد از زندگي و عزت و آينده ده ميليون مردم ساكن اين سرزمين مهم‌تر است. متاسفانه، اين كشور غرق در فساد، پارتي‌بازي و سوء‌مديريت است كه منجر به نابودي يا نااميدي مي‌شود.» تفرقه در خاندان پادشاهي اردن به خوبي مشهود است.
قدرت خارجي در پشت پرده؟- ايمن صفدي، معاون نخست‌وزير اردن از همدستي يك قدرت خارجي بدون نام بردن از آن صحبت كرد. با اين اوصاف، در ميان فهرست دستگير‌شدگان همراه با شريف حسن بن زيد از اعضاي خانواده سلطنتي، نام باسم عوض‌الله وزير پيشين دارايي و برنامه‌ريزي و رييس سابق دادگاه سلطنتي (2008-2007) با كارنامه‌اي جالب نيز به چشم مي‌خورد. بايد خاطرنشان كرد كه وي سفير سابق اردن در عربستان سعودي و از نزديكان وليعهد معروف سعودي محمد بن سلمان به حساب مي‌آيد. رياض در حساب توييتر خود حمايت كامل از پادشاهي هاشمي اردن و تصميمات و اقدامات پادشاه عبدالله دوم و وليعهد حسين براي حفاظت از امنيت و ثبات اردن را اعلام كرد. بهرغم حمايت فوري عربستان از ملك عبدالله دوم، انگشت اتهام متوجه پادشاهي سعودي است. در واقع، سعودي‌ها براي بازگرداندن سفرا و مقامات عالي خارجي داراي اعتبارنامه به كشورشان شناخته شده هستند. در همين رابطه مي‌توان به ژنرال عبدالفتاح سيسي آتاشه وزارت دفاع مصر در عربستان اشاره كرد كه از حاميان كودتاي سعودي براي براندازي محمد مرسي تنها رييس‌جمهور منتخب به صورت دموكراتيك در تاريخ كشور مصر است. اما عربستان سعودي تنها كشوري نيست كه از پادشاه اردن حمايت كرده است. در واقع، بلافاصله پس از اعلام خبر دستگيري وليعهد سابق و جنجال متعاقب آن در پادشاهي هاشمي، پيام‌هاي پشتيباني از جانب روسيه، امارات متحده عربي، اسراييل و ايالات متحده امريكا به دليل نقش استراتژيك اردن در صحنه بين‌المللي منتشر شد.
بنابراين بسياري از سوالات بدون پاسخ باقي مي‌مانند. در صورت عدم وجود شواهد يا عناصر جديد بايد منتظر ارايه توضيحات مقامات اردني براي شفاف‌سازي اين بحران غيرمعمول كه وجهه سنتي خاندان سلطنتي را خدشه‌دار كرده است، باقي بمانيم. از اين گذشته، خاندان هاشمي به‌طور قطع از به دست آوردن سنگر تاريخي خود در مكه به جاي آل سعود قطع اميد كرده است.