مذاكرات وين و دولت آينده
سيد محمد صدر
در پي اعلام اسامي افراد تأييد صلاحيت شده براي حضور در رقابت‌هاي رياست‌جمهوري، گمانه‌زني‌هاي زيادي پيرامون مشخص شدن تركيب تيم سياست خارجي دولت آينده و احتمال ايجاد يك تغيير اساسي در مقايسه با سياست خارجي دولت فعلي مطرح شد. هرچند كه اين اظهارات در مقطع زماني فعلي بيشتر به پيش‌بيني مي‌ماند اما حتي در صورت تحقق اين موضوع نيز همانطور كه پيش‌تر مقامات ايالات متحده به آن اذعان كرده‌اند، در ايران سياست خارجي خيلي تحت تأثير آمد و رفت دولت‌ها نيست و در نتيجه بعيد است اين موضوع تأثيري جدي روي مذاكرات هسته‌اي كه هم‌اكنون در وين در جريان است بگذارد. در كشورهاي غربي و به ويژه ايالات متحده اين ذهنيت وجود دارد كه تصميم‌گيري در حوزه سياست خارجي در جايگاهي بالاتر از دولت تصميم‌گيري مي‌شود. به همين دليل در حالي كه نقش مجريان در ديپلماسي و موفقيت سياست خارجي تأثير بسيار زيادي دارد، احتمال آنكه احساس خطر جدي كنند و بخواهند خدشه‌اي به مذاكرات وارد آورند اندك است. تغيير و تحولاتي كه در حوزه سياست خارجي ايران شاهد هستيم و نتايج متفاوتي كه در دولت‌هاي مختلف حاصل مي‌شود، نه حاصل تغييرات در سياست كلان كشور كه بيشتر محصول توانايي يا عدم توانايي مجريان است. در گذشته كساني بودند كه بدون تخصص وارد حيطه مذاكرات ديپلماتيك مي‌شدند و واقعا تصوري نداشتند كه چگونه بايد مذاكره كرد يا كار را پيش برد. نتيجه اين نوع مذاكره صدور تعداد زيادي قطعنامه عليه جمهوري اسلامي ايران بود و ضروري است هر دولتي كه روي كار مي‌آيد مذاكره‌كنندگاني متخصص و كارآزموده را راهي ميدان سخت ديپلماسي كند. با توجه به تحولات ماه‌هاي اخير، جمهوري اسلامي ايران نشان داده كه اراده كافي براي بازگشت به برنامه جامع اقدام مشترك را داراست.
مشخصا اگر ايالات متحده بپذيرد تحريم‌هايي كه پس از توافق هسته‌اي عليه ايران وضع يا اعمال شده را بردارد، توافق برجام احيا شدني است و زماني كه سياست نظام اينگونه تعريف شده، طرف مقابل با اتخاذ رويكردي عقلاني و منطقي مي‌تواند زمينه را براي احياي توافق فراهم كند. در صورتي كه برجام احيا شود، هركسي كه روي كار بيايد و مسووليت دولت را بر عهده بگيرد، به مرور زمان با واقعيت‌هاي عرصه سياست خارجي آشنا خواهد شد و درخواهد يافت كه بهتر است همين شيوه و روش كنوني در سياست خارجي ادامه پيدا كند. در گذشته افرادي بودند كه از برجام با تعابيري نظير «شكلات» ياد مي‌كردند اما بعدتر زماني كه مسووليت پذيرفتند و آشنايي بيشتري با مسائل حوزه ديپلماسي پيدا كردند، در حمايت از برجام گام برداشتند. تجربه سال‌هاي 1384 تا 1392 يكي از فلاكت بار‌ترين تجارب ايران نه تنها در عرصه سياست خارجي كه در بسياري از عرصه‌ها نظير اقتصاد و فرهنگ بود و جمهوري اسلامي هزينه‌هاي زيادي را براي سياست خارجي آن بازه زماني متحمل شد. به همين دليل بعيد به نظر مي‌رسد كه كسي بخواهد راه بي‌نتيجه گذشته را يك بار ديگر تكرار كند و در مسيري گام بردارد كه در نتيجه آن اجماع جهاني عليه كشور ايجاد شود. نظام جمهوري اسلامي ايران سياستي اصولي را دنبال مي‌كند كه در سطوح بالادستي دولت تعيين شده و از همين رو بعيد است با تغيير دولت در شرايط حساس كنوني، تغيير عمده‌اي در اين سياست ايجاد شود.