واكنش تهران به تعلل طالبان
در حمايت از اماكن ديپلماتيك ايران در هرات و كابل
طالبان بايد تضمين و تعهد بدهد
وزير خارجه: طالبان بايد درباره اين تعرض‌ها توضيح دهد
مدير كل آسياي جنوبي وزارت امور خارجه: فعاليت‌هاي كنسولي تا اطلاع ثانوي تعطيل است
سارا معصومي
مرگ بر ايران تنها يكي از شعارهايي بود كه جمعيت محدودي از معترضان افغان روز دوشنبه مقابل سفارتخانه ايران در كابل در اعتراض به آنچه بدرفتاري با اتباع افغان در ايران خواندند، سر دادند. همزمان با اين اعتراض‌ها در كابل در هرات اعتراض‌ها مقابل كنسولگري ايران به حمله با سنگ و آتش كشيدن بخشي از سردر نمايندگي ايران منتهي شد. در فيلم‌هايي كه از اعتراض‌ها در هرات منتشر شده، جمعيتي كه بيشتر آنها جوانان كم سن و سال يا خردسالان هستند سنگ‌هايي را از روي زمين برداشته و به سمت درب ورودي ساختمان نمايندگي ايران پرتاب مي‌كنند. در يكي از ويديوها، فردي كه مشغول فيلمبرداري است خطاب به كودكان مي‌گويد اينجا هم سنگ ريخته، برداريد و همزمان با خنده به فيلمبرداري ادامه مي‌دهد. نكته قابل توجه در اين تجمع‌ها چه در كابل و چه در هرات، عدم برخورد نيروهاي طالبان با معترضان در ساعات ابتدايي اعتراض‌هاست. به گواه ويديوهاي منتشرشده، نيروهاي نظامي طالبان در اقدامي هماهنگ‌شده از مداخله در اعتراض‌ها به منظور تامين امنيت نمايندگي‌هاي ديپلماتيك ايران و پراكنده كردن معترضان سر باز مي‌زنند و تنها زماني اقدام به شليك تير هوايي يا دور كردن معترضان مي‌كنند كه بيم از كنترل خارج شدن اوضاع را مي‌برند. تعرض به نمايندگي‌هاي ايران در افغانستان از آخرين ساعات روز دوشنبه با واكنش وزارت خارجه تهران روبه‌رو شد و روند واكنش‌ها تا روز سه‌شنبه نيز ادامه داشت.
به گزارش «اعتماد»، رابطه ايران و افغانستان در ده روز اخير دستخوش تحولات ناخوشايندي قرار گرفته است. شايد بتوان جرقه اين موج جديد از تنش را در حمله يك مهاجر غيرقانوني افغان به سه روحاني در حرم رضوي در مشهد دانست. حمله كور تروريستي كه به شهادت دو تن از اين روحانيون منتهي شد و البته نهادهاي اطلاعاتي و امنيتي در ايران ترجيح دادند با ازبك تبار خواندن عامل اين حمله اشاره‌اي به هويت افغانستاني او نكنند تا شايد كنترل تنش احتمالي ميان شهروندان ايراني و مهاجران غيرقانوني افغانستان در داخل ايران آسان‌تر شود. پيش‌بيني كه درست از كار درنيامد و همزمان با انتقاها در فضاي مجازي درباره افزايش ورود مهاجران غيرقانوني از افغانستان به ايران شاهد پخش كليپ‌ها و ويديوهايي در فضاي مجازي و رسانه‌اي با محوريت آزار و اذيت افغان‌ها در ايران يا تعرض افغان‌ها به زنان و دختران ايراني يا مشاركت در اقدام‌هاي بزهكارانه در داخل ايران بوديم. ويديوهايي كه مقام‌هاي ايراني ساخت و انتشار آنها در اين بازه زماني را هدفمند و در راستاي تخريب رابطه مردم دو كشور مي‌دانند.
همزمان با افزايش تعداد ويديوهاي منتشرشده با محتواي ادعايي آزار و اذيت افغان‌ها توسط ايراني‌ها، رسانه‌هاي افغانستان از ديدار وزير خارجه اين كشور با سفير ايران با محوريت اين موضوع خبر دادند و البته برخي از اين ملاقات‌ها با عنوان احضار سفير ايران توسط وزارت خارجه افغانستان ياد كردند كه بهادر امينيان، سفير ايران در كابل در گفت‌وگو با شبكه طلوع‌نيوز ادعاي احضار خود را رد كرد.
سعيد خطيب‌زاده، سخنگوي وزارت خارجه نيز روز دوشنبه در نشست خبري با خبرنگاران رسانه‌هاي داخلي و خارجي چندبار مورد پرسش درباره تحولات پيش‌آمده قرار گرفت كه در پاسخ تلاش كرد لحن ديپلماتيك و البته هشدارگونه خود را حفظ كند. خطيب‌زاده با اشاره به اينكه جمهوري اسلامي ايران بيش از ۴ دهه گذشته ميزبان كريمانه‌اي براي همسايگان و عزيزانش در افغانستان بوده، گفت: «ما سال‌ها با همسايگان خود در داخل ايران زندگي كرديم و بهترين شاهد براي اين رفتار كريمانه و ميزباني محترمانه، موج بلاانقطاعي از بي‌جاشدگان آوارگان افغانستاني است كه به جاي بسياري از مقاصد ديگر، ايران را انتخاب مي‌كنند. همه ما در كنار خودمان اتباع افغانستاني را مي‌بينيم كه با ما زندگي مي‌كنند و از تمامي يارانه‌ها و امكانات مردم ايران به صورت يكسان استفاده مي‌كنند. هيات حاكمه سرپرستي افغانستان بايد به مسووليت خود به صورت جدي عمل كند. موج آوارگان به ايران نمي‌تواند ادامه يابد و مسووليت نمي‌تواند فرافكني بشود و مسووليت بر دوش يك همسايه قرار بگيرد و هرچه ايران تلاش كند ميزبان خوبي باشد به هر حال ظرفيت‌هاي ما محدود است.»
همزمان با اين اظهارات از سوي سخنگوي وزارت خارجه، حسن كاظمي قمي، نماينده ويژه رييس‌جمهور ايران در امور افغانستان در توضيحاتي با اشاره به اينكه اغلب تصاوير منتشرشده يا ساختگي است يا تاريخ آنها مربوط به چند سال گذشته است، گفت: اكنون به‌رغم خيل مهاجرت اخير به ايران، اوضاع براي مهاجرين افغانستاني مطلوب است و دولت ايران نيز روند جديدي را براي بهبود اوضاع مهاجرين در دستور كار خود قرار داده و ان‌شاءالله به زودي اتفاقات خوبي رقم خواهد خورد.» كاظمي قمي روز گذشته نيز با انتشار يك توييت مشابه اين موضع را تكرار كرد. متشنج شدن فضاي عمومي در ايران و افغانستان يكي از محورهاي مورد بحث در ديدار روز دوشنبه «حامد كرزي»، رييس‌جمهور پيشين افغانستان با «بهادر امينيان» سفير جمهوري اسلامي ايران در كابل در محل سفارتخانه ايران بود. دو طرف در اين ديدار در مورد روابط ديرينه و حسنه ميان دو كشور ايران و افغانستان، حالات جاري در منطقه و تصاوير و خبرهاي منتشرشده در رسانه‌هاي جمعي در روزهاي اخير، بحث و تبادل نظر كردند. رييس‌جمهور پيشين افغانستان در اين ديدار گفت: مردم ايران و افغانستان روابط و پيوندهاي ديرينه تاريخي، ديني و فرهنگي داشته و هر دو ملت بايد با هوشياري تمام و روحيه برادري و همسايگي از آن حفاظت كنند.
به گزارش «اعتماد»، عصر روز دوشنبه فضاي مجازي به شمول توييتر و كانال‌هاي خبري در تلگرام از ويديوهاي حمله معترضان به نمايندگي ايران در هرات اشباع شد. تعرض به مكان‌هاي ديپلماتيك ايران با انتقاد كاربران ايراني از نحوه مديريت مرز مشترك ايران با افغانستان در يك سال اخير و ورود بي‌رويه مهاجران غيرقانوني به داخل همراه شد. نخستين واكنش به اين تعرض را سعيد خطيب‌زاده در قالب يك بيانيه رسمي داشت. سخنگوي وزارت امور خارجه با يادآوري مسووليت قطعي هيات حاكمه سرپرستي افغانستان در حفظ و صيانت از امنيت اماكن ديپلماتيك گفت: امنيت كامل سفارت و نمايندگي‌هاي جمهوري اسلامي ايران در هرات و ديگر شهرهاي افغانستان بايد به صورت كامل تامين و تضمين‌هاي لازم براي فعاليت امن اين نمايندگي‌ها ارايه شود. متاسفانه برخي كليپ‌ها و اظهارنظرها با هدف ايران يا افغانستان‌هراسي در حال انتشار است كه تحريك عواطف مردم دو كشور را هدف قرار داده و هوشياري بيش از پيش مردم و مسوولان دو كشور را مي‌طلبد.
ساعتي پس از اين اظهارات سخنگوي وزارت خارجه كه نشان از نارضايتي ايران از اتفاق رخ‌داده در كابل و هرات داشت، خبرهايي منتشر شد مبني بر اينكه مولوي «نوراحمد اسلام‌جار» والي طالبان در ولايت هرات در غرب افغانستان، حوالي ساعت يك بامداد در محل كنسولگري جمهوري اسلامي ايران در هرات حضور يافته و با محمد صديقي‌فر سركنسول ايران ديدار و گفت‌وگو كرد. براساس اين اخبار، والي طالبان در ولايت هرات با دلجويي نسبت به بروز حوادث روز گذشته در مقابل نمايندگي ايران ابراز داشت: پيش‌بيني نمي‌كرديم كه افراد معترض قصد حمله و بي‌احترامي داشته باشند و نسبت به اين رفتار ابراز تاسف كرد. مولوي اسلام‌جار همچنين وعده داد كه امنيت اماكن ديپلماتيك و ديپلمات‌هاي ايران به‌طور كامل تامين خواهد شد و هيچ مانع امنيتي براي ادامه فعاليت آن نمايندگي وجود ندارد.
صبح روز سه‌شنبه وزارت خارجه از احضار كاردار افغانستان در ايران در پي برگزاري تجمع در مقابل سفارت جمهوري اسلامي ايران در كابل و سركنسولگري جمهوري اسلامي ايران در هرات و سنگ‌پراني‌هاي پراكنده به اين اماكن ديپلماتيك خبر داد. براساس خبر رسمي اعلام‌شده از سوي وزارت خارجه، سيد رسول موسوي، مدير كل آسياي جنوبي وزارت امور خارجه با احضار كاردار سفارت افغانستان در تهران، نسبت به حملات انجام‌شده به سفارت جمهوري اسلامي ايران در كابل و سركنسولگري جمهوري اسلامي ايران در هرات به‌شدت اعتراض كرده و با يادآوري مسووليت دولت‌ها در برقراري امنيت نمايندگي‌هاي ديپلماتيك خواستار برخورد قانوني با حمله‌كنندگان به نمايندگي‌هاي جمهوري اسلامي ايران شد. مدير كل آسياي جنوبي همچنين به اطلاع كاردار افغانستان رساند كه تا اطلاع ثانوي بخش‌هاي كنسولي نمايندگي‌هاي جمهوري اسلامي ايران در افغانستان فعاليت‌هاي خود را متوقف كرده‌اند تا اطمينان لازم از طرف وزارت امور خارجه افغانستان در زمينه برقراري امنيت كامل نمايندگي‌هاي جمهوري اسلامي ايران، داده شود.
با بالا گرفتن انتقادها به نحوه مديريت اعتراض‌ها مقابل نمايندگي‌هاي ايران در كابل و هرات توسط طالبان، نعيم الحق حقاني، رييس اطلاعات و فرهنگ طالبان در هرات در توييتر ادعا كرد كه تظاهرات مقابل كنسولگري ايران در هرات خودسرانه بوده و افزود: «با دخالت نيروهاي امنيتي طالبان به صورت فوري در محل كنسولگري وضعيت به‌طور كامل تحت كنترل قرار گرفت و از آنجايي كه اين اقدام با سرعت به وقوع پيوست، هيچ مورد خاصي رخ نداده است.» حسين اميرعبداللهيان، وزير خارجه عصر روز سه‌شنبه در تماس تلفني با «بهادر امينيان» سفير ايران در كابل و همچنين «محمد صديقي‌فر» سركنسول ايران در هرات از سلامتي همه همكاران شاغل در اين نمايندگي‌ها اطمينان حاصل كرد. وزير امور خارجه در اين تماس تلفني مراتب ناخرسندي خود را از عدم فراهم آوردن تمهيدات لازم براي تامين امنيت نمايندگي‌هاي ديپلماتيك كه وظيفه كشور ميزبان (افغانستان) است، اعلام كرده و با اشاره به مذاكرات اخير خود با «اميرخان متقي» سرپرست وزارت خارجه هيات حاكمه موقت افغانستان در چين گفت: حفظ كامل امنيت اماكن ديپلماتيك جمهوري اسلامي ايران بر عهده هيات حاكمه كنوني افغانستان است و بايد نسبت به تعرض به سفارت ايران در كابل و سركنسولگري كشورمان در هرات توضيح دهند. همزمان بايد مراقب توطئه دشمنان مشترك در اين خصوص بود.
سنگ‌اندازي به سفارتخانه، پاسخ به مرزهاي باز ايران
به گزارش «اعتماد»، با سقوط دولت اشرف غني در افغانستان و به قدرت رسيدن گروه طالبان، موج مهاجرت به ايران در يك سال گذشته افزايش فاحشي يافته است. اين در حالي است كه در 40 سال گذشته ايران به دليل بي‌ثباتي سياسي و امنيتي در افغانستان در دوره‌هاي مختلف هم پذيراي مهاجران افغان بوده است كه البته بخش عمده آنها ورود و اقامت غيرقانوني در ايران دارند. در چند سال اخير ايران همزمان با ميزباني از جمعيت قابل توجهي از افغان‌ها هم تحت تحريم ايالات متحده بوده و هم كمترين ميزان دريافتي كمك‌هاي بين‌المللي براي حل‌وفصل بحران مهاجران را داشته است. با اين وجود از زمان آغاز بحران جديد در افغانستان، ايران برخلاف ساير كشورهاي همسايه افغانستان مرزهاي خود را باز نگه داشته و همزمان روند صدور رواديد بي‌وقفه در نمايندگي‌هاي ايران ادامه داشته است. اين در حالي است كه در همين بازه زماني كشورهايي كه در 20 سال گذشته حضور نظامي و سياسي گسترده‌اي در افغانستان داشتند فرار شبانه از پايگاه‌هاي نظامي، تخليه اماكن ديپلماتيك يا به حداقل رساندن حضور ديپلماتيك در افغانستان را پيگيري كردند. با اين وجود، مقام‌هاي ايراني تاكيد دارند كه روند مهاجرت بي‌رويه به ايران قابل ادامه يافتن نيست، چرا كه ايران نيز مانند هر كشور ديگري ظرفيت محدودي در اين زمينه دارد.
بهادر امينيان، سفير ايران در افغانستان در گفت‌وگوي اخير با طلوع‌نيوز جزيياتي درباره صدور روزانه رواديد از سوي نمايندگي‌هاي ايران در افغانستان ارايه كرده كه در رسانه‌هاي دو كشور انعكاس قابل توجهي نداشته است. بهادر امينيان در اين باره مي‌گويد: بيش از 5 ميليون نفر از مردم افغانستان در ايران هستند. روزانه هزاران نفر براي اخذ ويزا به نمايندگي‌هاي ايران در شهرهاي مختلف افغانستان مراجعه مي‌كنند. در چنين شرايطي اينكه پليس با تعدادي از افرادي كه به شكل غيرقانوني به ايران سفر مي‌كنند در داخل ايران يا در نقاط مرزي برخورد كند، عجيب نيست. از چندماه گذشته تاكنون ايران روزانه بيش از 4 هزار ويزا صادر مي‌كند و هر فردي با مراجعه به سفارتخانه و نمايندگي‌هاي ما با ارايه مدارك مي‌تواند ويزا دريافت كند. تنها تفاوتي كه در اين چندماه رخ داده اين بوده كه پيش از اين شرط ايران براي صدور ويزا ورود اتباع افغانستان به ايران از طريق مرزهاي هوايي بوده كه اكنون اين شرط را هم تغيير داده‌ايم و اغلب 5 هزار نفري كه ويزا دريافت مي‌كنند از طريق مرزهاي زميني وارد مرزهاي ايران مي‌شوند. در نمايندگي ما در هرات هم روزانه بيش از 1500 ويزا صادر مي‌شود.
امينيان در ادامه اين گفت‌وگو با اشاره به تفاوت رفتاري ايران با افغان‌ها و ساير همسايگان افغانستان مي‌گويد: ايران 40 سال است كه ميزبان اتباع افغان است و افغان‌هايي كه در ايران هستند سالانه ميلياردها تومان يارانه استفاده مي‌كنند. قريب به 500 هزارنفر از اتباع افغانستان در ايران مجاني به مدرسه مي‌روند آن‌هم در حالي كه برخي از آنها مدرك هويتي ندارند و در داخل افغانستان هم نمي‌توانند به مدرسه بروند. چرا اتباع افغانستان به ساير كشورهاي همسايه نمي‌روند و ايران را انتخاب مي‌كنند؟ روزانه 5هزار نفر قانوني و همين تعداد غيرقانوني به ايران مي‌روند چرا كشور ديگري را انتخاب نمي‌كنند؟ افغانستان چند همسايه دارد: تركمنستان، ازبكستان، تاجيكستان و چين، چرا به اين كشورها سفر نمي‌كنند؟ به اين دليل كه مقام‌هاي مرزي اين كشورها با آنها به‌شدت برخورد مي‌كنند و حتي بيم كشته شدن آنها وجود دارد. با توجه به سخنان سفير ايران درباره افزايش فوق‌العاده ميزان مهاجرت به ايران و چالش‌هايي كه به وضوح در چندماه اخير پيرامون اين افزايش ورود مهاجران چه به شكل قانوني و چه غيرقاتوني وجود دارد به نظر مي‌رسد كه وقت آن فرا رسيده كه نهادهاي متعدد تصميم‌گيرنده در اين زمينه با بررسي جدي تبعات سياستي كه در يك سال گذشته اجرايي شده روند ورود مهاجران را با توجه به ظرفيت‌هاي باقيمانده براي ايران ساماندهي و مديريت كنند.