با در نظر گرفتن معافيت براي مجارستان و تعدادي ديگر از كشورهاي شرق اروپا، ششمين بسته تحريمي عليه مسكو به تصويب رسيد
اجماع اروپايي عليه نفت روسيه
محمدحسين لطف‌الهي
در شرايطي كه اختلافات ميان رهبران اروپايي باعث شده بود ايجاد اجماع در اتحاديه اروپا براي تحريم مسكو دور از دسترس به نظر برسد، كشورهاي اروپايي دوشنبه شب پس از ساعت‌ها بحث و در نهايت قائل شدن چند استثنا موفق شدند براي تحريم بخش عمده‌اي از نفت روسيه در چارچوب بسته ششم تحريم‌ها به توافق برسند.
شارل ميشل، رييس شوراي اروپا در توييتر نوشته است كه با اجراي دور جديد تحريم‌ها «خيلي زود» 75 درصد از واردات نفت از روسيه تحت‌تاثير قرار خواهد گرفت. به نوشته او، تا پايان سال جاري نيز 90 درصد از حجم واردات نفت روسيه به اروپا كاسته مي‌شود. ميشل همچنين تاكيد كرد كه اين اقدام منابع تامين مالي ماشين جنگي روسيه را به‌طور جدي محدود خواهد كرد. بر اساس روايت اين مقام ارشد اتحاديه اروپا، بسته ششم تحريم شامل «قطع دسترسي اسبربانك بزرگ‌ترين بانك روسيه به سوييفت، تعليق سه شبكه تلويزيوني وابسته به دولت روسيه و تحريم افرادي كه در اعمال جنايات جنگي در اوكراين دست داشتند» مي‌شود. اورزولا ون در لاين، رييس كميسيون اروپا هم دستيابي به توافقي كه طي آن 90 درصد از حجم واردات نفت از روسيه تا پايان سال متوقف شود را يك روز بزرگ براي اروپايي‌ها معرفي كرده است. ون در لاين خبر داده است كه در بخش ديگري از موضوعات، رهبران اروپايي با تصويب بسته 9 ميليارد يورويي براي حمايت از اوكراين موافقت كردند.
اين تحريم‌ها، در اصل واردات نفت روسيه از طريق دريا را محدود مي‌كند اما امكان صدور معافيت تحريمي موقت براي واردات از طريق خط لوله را مجاز مي‌داند. اين استثنا به‌طور خاص براي جلب رضايت مجارستان در توافق اروپايي‌ها منظور شده است تا اين كشور كه امكان واردات از طريق دريا را ندارد و به واردات انرژي از روسيه از طريق خط لوله وابسته است بتواند نيازهاي خود را تامين كند. اورزولا ون در لاين در كنفرانس خبري دوشنبه شب خود درباره اين معافيت تحريمي گفت: «تانكرها ديگر نمي‌توانند نفت روسيه را به كشورهاي عضو اتحاديه اروپا منتقل كنند، اما واردات نفت از طريق بخش جنوبي خط لوله دروژبا ادامه خواهد داشت.»
به گزارش اعتماد، بخش شمالي خط لوله دروژبا نفت روسيه را به لهستان و آلمان - دو كشور موافق تحريم روسيه - منتقل مي‌كرد. اين بخش غيرفعال شد اما بخش جنوبي اين خط لوله كه براي انتقال نفت به مجارستان، اسلواكي و جمهوري چك به كار مي‌رفت، همچنان فعال باقي خواهد ماند تا سه كشوري كه در ابتدا با تحريم نفت روسيه موافق نبودند از اعمال اين تحريم‌ها معاف باشند. مقام‌هاي اروپايي، سهم بخش جنوبي خط لوله دروژبا از كل واردات نفت روسيه به اروپا را 10 درصد ارزيابي مي‌كنند.
در پيش‌نويس ابتدايي اين بسته جديد تحريمي، قرار بود كه اتحاديه اروپا براي قطع كامل واردات نفت از روسيه به ايالات متحده بپيوندد اما با مخالفت مجارستان و دو كشور ديگر كه اعلام مي‌كردند امكان تامين نيازهاي اساسي خود بدون واردات نفت از روسيه را ندارند، تغييراتي روي پيش‌نويس ابتدايي اعمال شد.
در حال حاضر اروپا بزرگ‌ترين خريدار انرژي روسيه است. بر اساس گزارش يورواستات، در سال 2021 نفت خام روسيه 27 درصد از سهم واردات اين بلوك را به خود اختصاص داده است كه شامل واردات روزانه 2.4 ميليون بشكه نفت مي‌شود. داده‌هاي آژانس بين‌المللي انرژي نيز نشان مي‌دهد كه از اين مقدار، 35 درصد آن از طريق خطوط لوله به كشورهاي عضو اتحاديه اروپا تحويل داده مي‌شود. با وجود اينكه بيشتر نفت روسيه از طريق ديگري به جز خط لوله به كشورهاي اروپايي ارسال مي‌شود اما واردات از طريق خطوط لوله نقش مهمي در تعيين منابع نفتي سه كشور شرق اروپا دارد. به گزارش سي‌ان‌ان، مجارستان 86 درصد، جمهوري چك 97 درصد و اسلواكي 100 درصد از نفت مورد نياز خود را از اين طريق تامين مي‌كنند. ان‌پي‌آر نوشته، در مورد مجارستان 60 درصد از نياز اين كشور به نفت فقط از طريق خط لوله دروژبا تامين مي‌شود.
ويكتور اوربان، نخست‌وزير مجارستان پيش‌تر روشن ساخته بود كه از هيچ بسته تحريمي عليه نفت و انرژي روسيه حمايت نمي‌كند مگر اينكه مساله امنيت انرژي در مجارستان در توافق ديده شده باشد.
كاخ اليزه در بيانيه‌اي كه به مناسبت بسته جديد تحريمي بروكسل عليه مسكو منتشر شده تاكيد كرده است كه مذاكرات بايد در اسرع وقت براي متوقف كردن مابقي واردات نفت روسيه از سوي اتحاديه اروپا از سر گرفته شود.
بسته تحريم‌هاي جديد كه كشورهاي عضو اتحاديه اروپا از يك ماه پيش رايزني و مذاكره براي تصويب آن را آغاز كرده بودند همچنين فهرست تحريم اشخاص و نهاد‌هاي نزديك و وابسته به مسكو را گسترده‌تر كرده است. به گزارش يورونيوز، در اين راستا علاوه بر افزوده شدن نام ۶۰ شخصيت ديگر از جمله كيريل يكم، اسقف اعظم كليساي ارتدكس روسيه به فهرست سياه تحريم‌هاي روسيه، دسترسي بزرگ‌ترين بانك اين كشور به سيستم مالي بين‌المللي سوييفت نيز قطع شده است. قطع دسترسي به سوييفت علاوه بر «اسبربانك» يا بانك پس‌انداز فدراسيون روسيه كه بزرگ‌ترين بانك اين كشور و اروپاي شرقي به شمار مي‌رود دو بانك ديگر روسيه را نيز شامل مي‌شود. ولوديمير زلنسكي، رييس‌جمهوري اوكراين، پيش از تصويب بسته تحريمي جديد در يك كنفرانس ويديويي خطاب به رهبران اروپايي خواستار يكپارچه شدن كشورهاي عضو اتحاديه و اتخاذ موضعي قاطعانه براي اعمال فشار به روسيه شده بود. زلنسكي گفته بود: «چرا شما به روسيه وابسته هستيد و تحت فشار آن قرار داريد و قضيه برعكس نيست؟ روسيه بايد از شما مستقل شود. چرا روسيه هنوز مي‌تواند روزانه يك ميليارد يورو از طريق فروش انرژي به دست بياورد؟ چرا بانك‌هاي تروريست‌ها هنوز با اروپا و نظام مالي جهاني كار مي‌كنند؟ اينها پرسش‌هاي جدي هستند.»
نماينده روسيه در سازمان‌هاي بين‌المللي، روز سه‌شنبه در واكنش به ششمين بسته تحريم‌هاي اتحاديه اروپا عليه كشورش گفت كه مسكو خريداران ديگري براي نفت خود پيدا خواهد كرد. ميخاييل اوليانوف، نماينده روسيه در سازمان‌هاي بين‌المللي روز سه‌شنبه در توييتر به پست رييس كميسيون اروپا در اين پلتفرم كه از تحريم بخشي از نفت روسيه خبر داده بود، واكنش نشان داد و نوشت: همانطور كه او روز گذشته گفت، روسيه واردكنندگان ديگري پيدا خواهد كرد. شايان توجه است كه او حالا حرف‌هاي ديروز خود را نقض مي‌كند. اين تغيير عقيده سريع نشان مي‌دهد كه اتحاديه اروپا شرايط خوبي ندارد.
«ديميتري مدودف» معاون شوراي امنيت ملي روسيه و رييس‌جمهور پيشين اين كشور نيز تحريم‌ها را «هدف قرار دادن مردم روسيه» خواند. او در تلگرام نوشت: «نتيجه نفرت‌انگيز است - اين تحريم‌ها به‌طور خاص عليه مردم روسيه است و مهم نيست كه سران امريكايي و اروپايي با ادعاي تنبيه روساي شما و ما شما شهروندان عادي را دوست داريم چه مي‌گويند، مزخرف محض است». به گزارش خبرگزاري «اسپوتنيك»، اين سياستمدار روس خاطرنشان كرد كه تصميم براي مسدود كردن دارايي‌هاي روسيه در خارج از اين كشور و همچنين تحريم‌هاي سوخت، ممنوعيت پروازها و ساير اقدامات با هدف بدتر كردن زندگي مردم روسيه است و باعث وخامت اقتصاد اين كشور مي‌شود. مدودف گفت: «آنها از همه ما متنفرند در قلب اين تصميمات نفرت از روسيه و مردم آن است. نفرت از فرهنگ ما. نفرت از دين ما است». او تاكيد كرد كه روس‌ها نبايد اين نفرت را بپذيرند، بلكه آن را به خاطر بسپارند و هرگز آن را نبخشند.
تحريم‌هاي اروپا عليه روسيه، به رغم آسيب‌هايي كه براي مسكو در پي داشته به خود اروپايي‌ها هم آسيب زده است. شبكه فرانسوي «بي‌اف‌ام‌تي‌وي» گزارش داد كه اغلب اروپايي‌ها در مواجهه با تورم و افزايش قيمت‌ها، الگوي مصرف‌شان تغيير كرده و رجوع به محصولات ارزان‌قيمت را در دستور كار قرار داده‌اند. طبق اين گزارش، انتخاب مصرف‌كنندگان اروپايي به اين سمت تغيير كرده است كه به گزينه‌هاي كاهش‌دهنده بهاي كالاها و محصولات در مغازه‌ها و فروشگاه‌ها متوسل شوند. شركت معتبر امريكايي «مك كينزي» در همين ارتباط از ساكنان پنج كشور اروپايي يك نظرسنجي ترتيب داده است. طبق اين نظرسنجي، آنها در مواجهه با افزايش شديد نرخ تورم، الگوي مصرف‌شان را تغيير داده‌اند چرا كه تورم به مهم‌ترين نگراني‌شان تبديل شده است. نظرسنجي اين شركت در فرانسه، آلمان، ايتاليا، اسپانيا و انگليس اواسط ماه آوريل گرفته و در هر يك از اين كشورهاي اروپايي از هزار نفر نظرسنجي شده است. به اعتقاد اكثريت آنها، افزايش شديد بهاي كالاها و تورم مايه نگراني است. به گفته حداقل ۶۰ درصد از شركت‌كنندگان در اين نظرسنجي، هزينه‌هاي انرژي، آب و برق، حمل‌ونقل، سوخت، غذا و ساير موارد ضروري افزايش يافته است.
ماتئوش موراويه‌تسكي، نخست‌وزير لهستان اما كنفرانس بين‌المللي كمك به اوكراين را موفقيت‌آميز مي‌داند و معتقد است كه جنگ اخير به درازا نخواهد كشيد. او در گفت‌وگويي درباره اثرگذاري تحريم‌ها به خصوص تحريم انرژي روي روسيه آسيب تحريم‌ها به خود اروپا را مي‌پذيرد و مي‌گويد: «مطمئنم كه اينها پوتين را بسيار بيشتر تضعيف مي‌كند و نمي‌توان تحريم نفت و گاز روسيه را از باقي تحريم‌ها جدا كرد. ما عامدانه نفت را وارد ليست كرديم و خواهان افزودن تحريم گاز هم شديم چون مي‌دانيم كه در كوتاه‌مدت و ميان‌مدت فشار زيادي به روس‌ها و پوتين خواهد آورد و همين ماشين جنگ را متوقف مي‌كند، چون موتورش را همين‌ها روشن نگه داشته. پس گرچه مي‌دانيم كه چنين كاري براي اقتصاد خودمان ضرر دارد، ناچاريم از اين ضرر بگذريم، چون برايش دليلي داريم كه همان جنگ اوكراين است.»