چرا فشار تورم خوراكي‌ها بيشتر شد؟
ناترازي‌هايي كه تورم را بالا بردند
گروه اقتصادي
آمار‌ها نشان مي‌دهد تورم سالانه دهك اول در پايان شهريورماه۴۷.۶ درصد بوده است كه اين بالاترين تورم به ثبت‌رسيده در ميان تمامي دهك‌هاي جامعه محسوب مي‌شود. همچنين تورم سالانه براي دهك دهم نيز در پايان تابستان امسال ۳۹.۸ درصد برآورد شده، به بيان ساده‌تر فقيرترين اقشار جامعه در يكسال گذشته به شكل قابل توجهي بيشتر از اقشار پر درآمد جامعه فشار تورم بر دوش‌شان بوده است.
وحيد شقاقي شهري، اقتصاددان و رييس دانشكده اقتصاد دانشگاه خوارزمي در اين خصوص به «اعتماد» گفت: در طول 50 سال گذشته تلاشي براي از بين بردن حل مسائل مربوط به ساختارهاي تورمي صورت نگرفته است و در حالي كه در دهه 50 ناترازي‌ها مربوط به كسري‌هاي تجاري و كسري‌هاي بودجه‌اي مي‌شد پس از دهه 70 اين ناترازي‌ها به سه دسته تقسيم شدند و ناترازي بانكي نيز به ناترازي‌هاي قبلي اضافه شد. اخيرا نيز به جز كسري‌هاي تجاري، بودجه‌اي و بانكي كسري صندوق‌هاي بازنشستگي هم به قبلي‌ها اضافه و مولد رشد تورم در كشور شده‌اند.
اين كارشناس ارشد اقتصادي تصريح كرد: ايران درگير ساختارهاي تورمي است و تورم‌هاي بالايي هم در سال‌هاي اخير به مردم تحميل كرده است به گونه‌اي كه ميانگين تورم در 4 سال اخير 40 درصد بوده و ميانگين تورم در طول دهه 90 نيز 26 درصد بوده و اين موضوع نشان‌دهنده آن است كه در طول دهه 90 و در 4 سال گذشته ميانگين ميزان تورم از ميانگين تورم بلندمدت 50 ساله در اقتصاد ايران كه حدود 20 درصد بوده بالاتر رفته است.
تورم مزمن از معضلات اساسي اقتصاد
در ايران است
او ادامه داد: اين تورم پيوسته و بالا كه مزمن شده يكي از معضلات اساسي در اقتصاد ايران است، البته در تركيه هم تورم وجود دارد اما شامل اين پيوستگي نبوده و اگر يك دهه تورم در تركيه تك‌رقمي بوده در يك دهه ديگر ميزان تورم بيش از 10 درصد شده. اما در اقتصاد ايران در طول 50 سال گذشته همواره ميزان تورم دو رقمي بوده و ايران جزو نادرترين تورم‌ها در دنياست كه به صورت صعودي و پيوسته بالا رفته است.
شقاقي شهري خاطرنشان كرد: اين ميزان تورم در ايران باعث مي‌شود كه قدرت خريد خانوارها كاسته شود و اين معضلي است كه به دليل ساختارهاي تورم‌زا، كشور دچار آن شده است.
دهك‌هاي پاييني بيشترين آسيب را
از تورم ديدند
او افزود: متاسفانه در ايران تورم به دهك‌هاي پاييني جامعه بيشتر اصابت كرده است از يك طرف تورم‌هاي بالا را تجربه كرده‌ايم كه به دليل عدم ساختار باز توليد ثروت به دهك‌هاي مياني و پايين اصابت كرده است و اثر اين تورم 40 درصدي براي اين دهك‌ها بيشتر بوده است.
شقاقي شهري با بيان اينكه دهك‌هاي بالايي از اين ميزان تورم منفعت كسب كرده‌اند، افزود: ثروتمندان با رشد تورم ثروتمندتر شده‌اند كه اين موضوع خود يك فاجعه است. تورم‌هاي بالاي پيوسته كه در دهه اخير به مراتب تشديد شده است و در مجموع طبقات اجتماعي بالا منفعت زيادي برده‌اند. در دهه 90 ثروتمندان بدون تلاش و زحمت ثروت‌شان چندين برابر شد و افرادي كه چند ملك و زمين و ارز و طلا داشتند ثروت‌شان به صورت صعودي رشد كرد. در مقابل دهك‌هاي مياني كه در آرزوي خانه‌دار شدن بودند به يك باره اميدشان براي خانه‌دار شدن از بين رفت.
او با اشاره به ضعف نظام باز توليد ثروت گفت: ضعف نظام بانكي، يارانه‌اي و مالياتي باعث شده كه بيشترين اصابت رشد تورم به دهك‌هاي مياني و پاييني جامعه باشد. در همه جوامع در دنيا ثروتمندان از اين رشد تورم مي‌نالند اما در ايران زماني كه تورم به وجود مي‌آيد دهك‌هاي مياني به پايين گله‌مند مي‌شوند زيرا در كشورهايي كه نظام باز توليد ثروت به درستي كار مي‌كند از ثروتمندان ماليات بيشتري اخذ مي‌كنند و يارانه كمتري به آنها تخصيص مي‌دهند و نظام بانكي هم كمتر به سراغ ثروتمندان مي‌رود لذا طبقات بالاي جامعه بيشترين هزينه تورم را مي‌پردازند.
او ادامه داد: اين در حالي است كه در اقتصاد ايران به دليل اينكه نظام بازتوليد ثروت (نظام مالياتي، يارانه‌اي و نظام بانكي) به درستي كار نمي‌كنند و مختل هستند اين ميزان تورم بيشتر به دهك‌هاي پاييني اصابت مي‌كند. در بخش تورم خوراكي‌ها ثروتمندان كمتر تحت‌تاثير قرار دارند اما فقرا بيشترين اثربخشي را دارند بالاخص اقلام ضروري در سال‌هاي اخير به‌شدت گران‌تر شده است.
اين اقتصاددان تصريح كرد: تورم در 4 سال اخير از بازار دارايي‌ها (دلار، مسكن، بازار سرمايه و خودرو) آزاد شد و به تدريج به بازار كالاها و خدمات رسيد. لذا در آغاز اين تورم‌هاي سهمگين به غير از حوزه مسكن فقرا و دهك‌هاي مياني چندان تحت‌الشعاع نبودند؛ زيرا اين افراد چندان به دنبال خريد و سرمايه‌گذاري در بخش دلار، بازار سرمايه و بورس و خودرو نبودند و تنها تهيه مسكن آزارشان مي‌داد اما در اين 4 سال تورم از بازار دارايي‌ها به سمت بازار كالا و خدمات سرايت كرده است و بيشتر سفره زندگي دهك‌هاي پايين تحت‌تاثير قرار گرفته است.
او افزود: سه مساله‌اي كه دولت بايد براي حل اين معضل (تورم) مد نظر قرار دهد اصلاح ساختار تورمي در اقتصاد ايران، اصلاح نظام‌هاي بازتوليد ثروت و تلاش براي كنترل قيمت كالاهاي ضروري و اساسي خانوارهاي مياني و پايين در جامعه است.
شقاقي شهري تصريح كرد: ناترازي‌هاي 4 گانه يا 4 موتور تورمي (كسري بودجه، كسري تجاري و ناترازي بانك‌ها و كسري صندوق‌هاي بازنشستگي) در حال افزايش تورم در كشور هستند و قدرت تورم‌زايي كشور را افزايش داده است و نيازمند اصلاحات اساسي است. در صورتي كه اين ميزان تورم مهار نشود دهك‌هاي مياني و پايين به يك فقر شديد مبتلا خواهند شد.
اين كارشناس اقتصادي گفت: موضوع مهم بعدي اصلاح نظام بازتوليد ثروت است. نظام مالياتي و بانكي و يارانه‌اي كشور بايد اصلاح شوند و نبايد اجازه داد كه اين ميزان تورم به نفع ثروتمندان تمام شود و بخش عمده مردم گرفتار تورم و فقر باشند. در خصوص كالاهاي اساسي و مصرفي نيز دولت بايد به صورت ويژه اقدام كند و كالاهايي نظير برنج، مرغ و تخم‌مرغ و روغن و ... را با مكانيزم‌هايي براي خانوارهاي ايراني فراهم سازد و تامين آنها را در اولويت برنامه‌هاي خود قرار دهد.