چرا در ميانه ركود
بورس و مسكن
بازار ارز به‌هم ريخت؟
قله جديد
قيمت دلار
گروه اقتصادي
قيمت دلار در بازار آزاد، در ميان سكوت رسانه‌هاي نزديك به دولت، روز گذشته به ميانه كانال 34 هزار توماني رسيد و از آن هم عبور كرد. اين سقف تاريخي در شرايطي زده شد كه اين بار خبري از «وعده»هاي ريز و درشت بانك مركزي براي جلوگيري از نوسانات قيمتي در بازار هم نيست. در عوض، مدير روابط عمومي بانك مركزي گفت‌وگويي انجام داده و از سفر رييس كل بانك مركزي عمان به ايران خبر داده. اين خبر به سرعت در فضاي مجازي ارتباط مستقيمي با آزادسازي دلارهاي بلوكه شده پيدا كرد. خبري كه همواره در زمان بروز بحران‌هاي قيمتي ارز طي يك سال گذشته به كار گرفته شده و هيچ‌گاه هم درست از آب در نيامده است.
روز گذشته با تغيير كانال ارز به قيمت 34 هزار تومان، صرافي‌ها به همان ساز و كار هميشگي متوسل شدند و دست از كار كشيدند. در اين‌گونه موارد، تحليل عمده صرافي‌ها اين است كه قيمت به صورت هيجاني رشد مي‌كند و موقع خريد يا موقع فروش نيست. بنابراين بدون اعلام قيمت، اين دلالان هستند كه به فضاي هيجاني دامن مي‌زنند. در ميان خبرگزاري‌ها، رسانه‌هاي نزديك به دولت، به‌طور كامل درباره شلوغي بازار ارز و هجوم خريداران به اين بازار، سكوت اختيار كرده‌اند. البته چيز زيادي هم نمي‌شود نوشت يا گفت. از دو ماه پيش به اين طرف، تحليلگران و حتي فعالان بازار ارز بر اين نكته تاكيد داشتند كه اگر مرز مقاومتي 33 هزار و 300 تومان شكسته شود، خريداران دلار به سمت بازار هجوم مي‌آورند. اين اتفاق حالا افتاده و فضاي هيجاني با اخبار متفاوت در حوزه بين‌الملل، تشديد هم شده است. برخي از فعالان بازار مي‌گويند پيش‌بيني‌ها از انتخابات آينده امريكا و اظهارات نماينده امريكا در امور ايران درباره آينده برجام از جمله عواملي بودند كه زمينه‌ساز رفتار هيجاني بازيگران ارزي در اين روزها شده است. در آستانه انتخابات ميان دوره‌اي كنگره امريكا در هشتم نوامبر نيز همه شاخص‌ها به نفع جمهوري‌خواهان شده است. اين موضوع نيز مورد توجه بازيگران ارزي قرار گرفته است و از آن سو، رابرت مالي نماينده امريكا در امور ايران، عنوان كرده است كه احياي برجام ديگر اولويت كشورش نيست. از طرفي سه‌شنبه شب هم بازار پشت خطي با يك خبر جديد روبه‌رو شد. وال استريت ژورنال در گزارشي مدعي شد ايران قصد دارد به عربستان حمله كند. با اين حال «ند پرايس» سخنگوي وزارت خارجه امريكا درباره اين تهديد قريب‌الوقوع در عربستان گفت: «من از هيچ‌گونه هشدار كنسولي اطلاعي ندارم.»
پول به كجا مي‌رود؟
آخرين گزارشي كه بانك مركزي از روند تحولات اقتصاد كلان در شهريور ماه امسال منتشر كرده اين موضوع را تاييد مي‌كند كه حجم نقدينگي نسبت به پايان سال گذشته معادل 15.8درصد افزايش يافته است. ضمن اينكه عدد نقدينگي نسبت به مرداد ماه، نزديك به 4درصد رشد كرده است. اين درحالي است كه عدد نقدينگي در مرداد ماه نسبت به تير ماه 3درصد رشد كرده بود. اتفاقي كه برخلاف ادعاهاي مطرح شده توسط مسوولان دولتي است كه همواره از كنترل نقدينگي و رشد پايه پولي صحبت كرده‌اند.
از سوي ديگر، رشد ميانگين پايه پولي در شهريور ماه به 33.1درصد رسيده است. رشد پايه پولي در دوازده ماهه منتهي به مرداد ماه امسال ۳۰.۳درصد بود. پايه پولي در پايان شهريور ماه امسال معادل 6907.3 هزار ميليارد ريال اعلام شده نسبت به پايان سال گذشته، رشدي معادل 14.4درصد داشته است. مجموع اين اعداد و ارقام و شاخص‌ها نشان مي‌دهد درنهايت «موتور چاپ پول پرقدرت» روشن است و برخلاف ادعاهاي مطرح شده، خلق نقدينگي و سرگردان شدن آن در بازارهاي مختلف، تداوم دارد. اما سوال اينجاست. اين نقدينگي خلق شده به كجا مي‌رود؟ به نظر مي‌رسد پاسخ به اين سوال، بخشي از دلايل نوسانات قيمتي در بازارهاي دارايي مانند سكه و ارز و طلا را روشن كند.
مسكن و بورس در ركود هستند
آمارهاي تازه‌اي كه بانك مركزي و مركز آمار ايران از وضعيت معاملات مسكن منتشر كرده‌اند به روشني نشان مي‌دهد كه بخش مسكن، در ركود شديدي فرو رفته است. گرچه، بخش مسكن با ثبت تورم 29درصدي در نيمه اول سال، توانست بخش زيادي از سرمايه‌هاي سرگردان را به خود جذب كند. اما بلافاصله با فرا رسيدن فصل پاييز، آمار معاملات مسكن به‌شدت افت كرد و حتي به سطح آبان سال گذشته رسيد! موضوعي كه چيزي جز خروج سرمايه‌ها از بازار مسكن معنا نمي‌دهد. چنين روندي در بازار سرمايه، نزديك به دو سال است كه شروع شده و تا همين هفته پيش در اوج خود قرار داشت. فقط به اين رقم دقت كنيد كه از مرداد 99 تا مهر 1401 مجموع پول حقيقي (سرمايه‌گذاران خُرد) كه از بازار سهام خارج شده، 156 هزار ميليارد تومان بوده است. اين در حالي است كه طي سال 98 و حتي 99، بورس به عنوان «پناهگاه پول» نزد مردم شناخته مي‌شد و بيشتر سرمايه‌هاي سرگردان و خُرد را جذب مي‌كرد. بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه بورس امسال پناهگاه پولي نشده و با وجود افزايش تلاطمات، بورس نه تنها رشد نكرده بلكه به سهامداران زيان هم رسانده است. ممكن است كه در هفته اخير، بورس با روند معكوس، اندكي افزايش در شاخص‌ها را به خود ديده باشد، اما تحليلگران مي‌گويند ارزش معاملات، رشد چنداني نداشته و پول حقيقي جديد هم نه تنها به بازار نيامده، بلكه از آن فراري است!
ساز و كار سفته‌بازي
از 23 شهريور ماه، بانك مركزي اقدام به فروش دلار به صورت «سهميه‌اي» و با «كارت ملي» به تمام افراد كرد. اين اقدام در بازار توافقي انجام مي‌شود و طي آن هر ايراني در سال با داشتن كارت ملي مي‌تواند تا سقف ۲ هزار دلار به صورت مجاز از صرافي‌ها خريداري كند. از ابتداي شروع به كار اين سامانه، افرادي كه با داشتن كارت ملي اقدام به خريد ارز كرده‌اند روزانه 13 ميليون دلار به طور ميانگين معامله داشته‌اند. در اين مدت زمان هم كل دلاري كه در سامانه مذكور فروخته شده، 500 ميليون دلار بوده. چيزي حدود 15 يا 16 هزار ميليارد تومان كه عدد زيادي نيست. گفته مي‌شود كه اين سامانه، راه را براي هيجاني‌تر شدن بازار و سفته بازي دلالان باز كرده است. مشاهدات ميداني نشان مي‌دهد كه بسياري از كساني كه در صف طويل صرافي‌ها مي‌ايستند، ارز خود را بلافاصله در قبال دريافت مبلغي به دلالاني كه همان‌جا پرسه مي‌زنند مي‌فروشند و دلالان هم اين ارز را با سود خود به متقاضيان مي‌دهند. در موج جديد افزايش قيمت دلار، به نظر مي‌رسد كه بخش بزرگي از سرمايه‌هاي سرگردان در همين مسير قرار دارد. هر چند بايد پذيرفت كه پس از افزايش قيمت محصولات خوراكي و البته تورم عمومي كه به بالا رفتن هزينه‌هاي زندگي در ايران منجر شده، بسياري از سپرده‌هاي بانكي بلندمدت به كوتاه‌مدت تبديل شده و به نوعي اين «پول نقد» است كه ارزش بالايي پيدا كرده است. اما اين فرضيه نيز وجود دارد كه با افزايش انتظارات تورمي، بخش بزرگي از پول‌هاي سرگردان به سمت بازارهاي توام با سفته‌بازي در حال حركت است. اتفاقي كه اگر با تمهيدات جديد بانك مركزي و مجموعه وزارت اقتصاد و دولت پاسخ داده نشود، احتمال جابه‌جا شدن ركوردهاي قيمتي در بازارهاي دارايي را افزايش مي‌دهد.