استعفاي معمار شبكه ملي اطلاعات
ابوالحسن فيروزآبادي كيست و چه كارنامه‌اي دارد؟
مسعود یوسفی
خبرگزاري نزديك به دولت «تسنيم» از استعفاي ابوالحسن فيروزآبادي، رييس مركز ملي فضاي مجازي خبر داده است. اين خبرگزاري عنوان كرده كه «رييس‌جمهور به زودي درباره اين استعفا تصميم‌گيري و دبير جديد را معرفي خواهد كرد.» وبسايت مركز ملي فضاي مجازي كه زيرنظر شوراي عالي فضاي مجازي فعاليت مي‌كند هنوز اين خبر را تاييد نكرده. اما پيگيري‌ها نشان از تاييد اين موضوع دارد. فيروزآبادي از سال 94 در اين سمت حضور داشته و حالا به نظر مي‌رسد كه با رفتن او از يكي از حساس‌ترين سازمان‌هاي مرتبط با شبكه ارتباطاتي ايران، بايد منتظر تحولات تازه‌اي در اين زمينه بود.
اما فيروزآبادي كيست و در اين 7 سال چه كارنامه‌اي از خود به جا گذاشته است؟
نام فيروزآبادي با تحصيلات مرتبط با حوزه مخابرات وآي‌تي اولين‌بار در سال 88 به هنگامي مطرح شد كه وبسايت «الف» (در آن زمان متعلق به احمد توكلي نماينده تهران در مجلس بود) او را «متخصص برجسته آي تي» ناميد و از برگزاري «مراسم توديع دكتر فيروزآبادي معاون فناوري اطلاعات وزارت اطلاعات» خبر داده بود. اين وبسايت همچنين عنوان كرده بود كه «فيروزآبادي 25 سال سابقه مسووليت فني در وزارت اطلاعات داشته است.» هاشمي‌رفسنجاني، رييس‌جمهور اسبق ايران نيز در بخشي از خاطرات 28 بهمن 1374 نوشته است: «مهندس [ابوالحسن] فيروزآبادي، معاون فني وزارت اطلاعات آمد و گزارش خدمات فني خودش را داد. از وزير و معاونان ديگر به خاطر فشار زياد براي استفاده از ابزار فني براي شنود و كنترل و عدم قدرشناسي زحمات او گله داشت.»
فيروزآبادي متولد 1340 در نجف است و روزنامه خراسان در گزارشي پيرامون وي نوشته است: «پدر وي مرحوم آيت‌ا... سيد مرتضي فيروزآبادي از روحانيون حوزه علميه قم بوده است.» ماهنامه «پيوست» تيرماه سال گذشته با گمانه‌زني در اين باره عنوان كرده كه « اگر اينطور باشد، مي‌توان گفت پدربزرگ او آيت‌الله سيدمحمد فيروزآبادي از فقهاي نجف است كه در زمان قاجار از يزد به عراق مهاجرت كرده بود. همچنين برادرش علي فيروزآبادي در دوره‌اي معاون فناوري اطلاعات همراه اول بود و اكنون عضو هيات عامل سازمان فناوري اطلاعات است.»
وبسايت شخصي فيروزآبادي مي‌گويد او بين سال‌هاي ۷۰ تا ۸۲ مدير فني و تحقيقات و توسعه و عضو هيات‌مديره شركت صنايع الكترونيك زعيم و از سال ۸۲ تا ۸۸ رييس هيات‌مديره اين شركت و تا سال ۹۲ نيز نايب‌رييس هيات‌مديره بوده است. زعيم يك شركت مخابراتي است كه در زمينه زيرساخت‌هاي مخابراتي، فناوري اطلاعات، سيستم‌هاي ايمني و تحقيق و توسعه فعاليت مي‌كند.
ورود به وزارت كار
همزمان با آغاز به كار دولت روحاني، فيروزآبادي نيز به مانند برخي ديگر از مديران اقتصادي سابق وزارت اطلاعات در دولت به كار گرفته شد. او اين‌بار با ورود به وزارت رفاه، كار و امور اجتماعي، « مرد در سايه» اين وزارتخانه شد. فيروزآبادي در فاصله سال‌هاي 92 تا 94 يكي از قدرتمندترين هلدينگ‌هاي زيرمجموعه وزارت كار يعني «شركت سرمايه‌گذاري سازمان تامين اجتماعي موسوم به «شستا » را در اختيار داشت.
در مركز ملي فضاي مجازي
داستان ورود فيروزآبادي به مركز ملي فضاي مجازي كه تقريباً نهادي برساخته از شوراي عالي فضاي مجازي است؛ متفاوت است. از زمان ايجاد اين مركز، مديريت آن با حاشيه‌هايي همراه بود. اولين مدير، مهدي اخوان بهابادي، استاد دانشگاه تهران بود كه در دولت دوم احمدي‌نژاد به اين سمت گمارده شد. او كه رابطه خويشاوندي با حسن غفوري فرد نيز دارد در اين سمت زياد دوام نياورد و اختلاف نظرها با رييس‌جمهور وقت و البته وزارت ارتباطات كار را به بركناري اخوان كشاند. در سال 92 همزمان با روي كار آمدن دولت روحاني، مديريت اين مركز به محمدحسن انتظاري سپرده شد. اما «تضاد منافع » در روابط اين مركز با وزارت ارتباطات همچنان مشهود بود. تا اينكه در سال 94، مركز ملي فضاي مجازي به فيروزآبادي سپرده شد. يكي از شروط فيروزآبادي براي قبول اين سمت، اختصاص يك ساختمان مستقل به مركز ملي فضاي مجازي و جدايي فيزيكي آن از پژوهشگاه ارتباطات و فناوري اطلاعات (مركز تحقيقات مخابرات سابق) ايران بود كه همين‌طور هم شد.
قدرت گرفتن
به نظر مي‌رسد از همين زمان است كه زور مركز ملي فضاي مجازي به وزارت ارتباطات چربيده است. اين مركز از سال 94 دست به اقداماتي زد كه نتيجه آن حتي به تغيير در برخي اسناد بالادستي نيز انجاميد. به‌طور مثال، سند شبكه ملي اطلاعات در اين دوره تهيه شد و حاشيه‌ها و سر و صداهاي فراواني را برانگيخت. موضوع «اينترنت طبقاتي» و «فروش وي‌پي‌ان قانوني» نيز در همين دوره مطرح شده است. در اين دوره است كه فيروزآبادي در راس مركز ملي فضاي مجازي اظهاراتي كرده كه نتيجه آن را مي‌توان امروز ديد. به‌طور مثال او از «فيلترينگ هوشمند » بارها دفاع و عنوان كرده كه «نظام فيلترينگ بايد به گونه‌اي باشد كه بر اساس جنس، ميزان دانش، سن و شغل مخاطب بتواند فيلتر متناسب به او بدهد.» هرچند بعدها، به هنگام ثبت‌نام براي انتخابات رياست‌جمهوري 1400 به خبرنگار ايسنا گفته بود كه «به عنوان مسوول سياست‌گذار در حوزه فضاي مجازي اعتقاد به فيلتر ندارم.» با اين همه فيروزآبادي همان كسي است كه برخلاف تلاش‌هايي كه در وزارت ارتباطات انجام گرفت؛ در اسفند ۹۶ در يادداشتي كه خبرآنلاين آن را منتشر كرد، نوشته بود: «با صراحت مي‌گويم ادامه فعاليت تلگرام با وضعيت فعلي به صلاح نيست. البته مشكل ما اين است كه براي آن آلترناتيو نداريم و بايد آلترناتيو ايجاد كنيم.» او در سميناري كه دوم آبان‌ماه سال گذشته برگزار شد نيز گفته بود: «قلمرو اسلامي را نمي‌توانيم بر روي پلت‌فرم‌ها و سرزمين‌هاي مجازي كه غربي‌ها براي ما فراهم كردند ايجاد كنيم، بر همين اساس توصيه مي‌كنم تا مسلمانان تلاش كنند در فضاي مجازي قلمرو‌سازي بدون تعارض كنند چرا كه در صورت تعارض قلمرو به دليل وابستگي به تعداد كاربر و ميزان تعامل آنها براي قدرت محكوم به نابودي خواهد بود. » او به‌شدت از «پيام رسان‌هاي داخلي» و صرف هزينه هنگفت براي راه‌اندازي آنها دفاع مي‌كرد. چنانكه هشتم آذر‌ماه 1399 در نشست مشترك كميسيون امنيت ملي و اقتصادي مجلس گفته بود: «در تلاشيم تا جايگزين‌هايي براي تلگرام داشته باشيم و براي اين زمينه شروطي را نيز در نظر گرفته‌ايم تا تمام كسب و كارهاي ايراني كه در تلگرام فعاليت داشتند به شبكه مجازي بومي منتقل شود. لازم است به اين نكته اشاره شود كه كسب و كار تلگرام ... از نظر اقتصادي مبلغ قابل توجهي شكل نمي‌گيرد.» هرچند كه او هيچگاه گزارشي از نتايج فيلترينگ و اثربخش بودن آن ارايه نداد.