سفر از سايه به روشنايي
پژمان دادخواه
نمايش سايه روشن به نويسندگي و كارگرداني سعيده آجربنديان در تالار سايه مجموعه تئاتر شهر روي صحنه رفت. اين نمايش كه با نام «آسمان پا به ماه» در چهل و يكمين جشنواره تئاتر فجر نيز حضور داشت، داراي چهار شخصيت است كه بيشترين تمركز بر زندگي سايه و علي است. در طول نمايش متوجه مي‌شويم علي كه فيلمساز معروفي است، يكي از آثارش سرقت ادبي بوده است. بنابراين در اين نمايش مساله سرقت ادبي موضوع و بهانه‌اي شده تا به مرور وجوه مختلف رابطه اين زن و مرد مورد واكاوي قرار گيرد. با ادعاي حامد شاگرد علي مبني بر اينكه اثرش توسط علي سرقت شده، اولين چالش ذهني و فكري در سايه شكل مي‌گيرد و درگير كشمكش شده و تحولي در او رخ مي‌دهد و با سوالات زيادي مواجه مي‌شود. به همين دليل جهت نيل به حقيقت جست‌وجو را آغاز مي‌كند و حتي با دوستش گيتي هم صحبت مي‌كند و مشورت مي‌گيرد. با علي هم صحبت مي‌كند و علي به جاي پذيرش موضوع، طفره مي‌رود و قدرت، شأن و جايگاه هنري‌اش را ملاك ارزيابي قرار مي‌دهد. در نمايش سايه روشن، سايه به عنوان شخصيت محوري نمايش مورد توجه قرار گرفته و با ورود به حوزه اخلاقيات، درگير چالش‌هاي عميقي مي‌شود. سايه كه پيش‌تر شعر مي‌گفته و فعال‌تر بوده، انگار در اين سال‌ها از آن فضا و به عبارتي از خويشتن خويش دور شده و درگير روزمرگي‌هاي تكراري و ظواهر شده و با تلنگر حامد دوباره به جست‌وجو برمي‌خيزد و به خود نزديك‌تر مي‌شود. همين پرسش‌ها و درگيري‌هاي ذهني و جست‌وجو براي مشخص شدن حقيقت، نمايش را به يك اثر اخلاق‌محور تبديل مي‌كند. ارتباط اخلاق و هنر از جمله مسائلي است كه هميشه مورد توجه بوده و آرا و نظرات متفكران از گذشته تا دوران معاصر در اين زمينه نشانگر اهميت اين مبحث است. آنچنان كه بسياري از اخلاقيات و ارزش‌ها از طريق هنر و ادبيات بيان شده و انتقال يافته‌اند. بنابراين مي‌توان گفت بيان يك امر اخلاقي در اثر هنري و ادبي و طبيعتا تاثير آن بر مخاطب امري خطير و جدي است. به گونه‌اي كه يكي از كاركردهايي كه مي‌توان براي هنر متصور شد، كنكاش و تامل در زمينه مسائل اخلاقي و ترسيم صفات و خصايصي است كه سبب آموزش فرهنگي شده و منجر به غناي تعهد اخلاقي جامعه مي‌شود. توجه به اصول اخلاقي موجب اعتدال در اعمال و رفتار افراد شده و در تمامي شوون فردي و اجتماعي به انسان كمك مي‌كند. نقش هنر در زمينه كاركردهاي تربيتي و اخلاقي بسيار حايز اهميت و انكار‌نشدني است و يك اثر هنري با نمايش اصول اخلاقي، در ارتقاي فرهنگ جامعه و مكارم اخلاقي نقش بي‌بديلي داشته و در نتيجه به كنش فردي و اجتماعي منجر مي‌شود.
در اين نمايش هم امر اخلاقي موجب درگيري فكري سايه شده و او را از موضع انفعالي خارج كرده و به كنش سوق مي‌دهد و سايه رهسپار مسيري شده كه منجر به شناختي دوباره از خود و بسياري از مسائل ديگر مي‌شود. نمايش سايه روشن با ارايه تصويري از سايه و درگير شدن وي با مسائل انساني و اخلاقي، اهميت و جايگاه اخلاقيات را در زندگي متذكر مي‌شود؛ اصولي كه شايد به واسطه روزمرگي و عدم پايبندي و تعهد به آنها دچار فراموشي شده‌اند.