همزمان با افزايش درگيري‌ها ميان ائتلاف امريكايي و انصارالله يمن كه مسير كشتيراني را مختل كرده است، مطرح شد
جبهه شمال آتش زيرخاكستر
احسان لطيفي
همزمان با ورود آنتوني بلينكن به خاورميانه، حزب‌الله حدود ۴۰ راكت به سمت مواضع رژيم اسراييل پرتاب كرد كه يكي از بزرگ‌ترين حملات اينچنيني طي ماه‌هاي اخير بود. همزمان ارتش اسراييل مدعي است كه با حملاتي به عمليات موشكي حزب‌الله پاسخ داد. حزب‌الله لبنان كه بخشي از محور مقاومت منطقه به شمار مي‌آيد، اعلام كرد كه در پاسخ اوليه به ترور صالح العاروري، يكي از مقامات ارشد حماس در بيروت، يك پايگاه ديده‌باني اسراييل را هدف موشك قرار داد.
خاورميانه روي بمب ساعتي؟
ترور العاروري و 6 تن ديگر از رهبران حماس در حمله هوايي به بيروت و تشديد حملات حزب‌الله، خطر تبديل شدن جنگ سه ماهه اسراييل و حماس در غزه به يك رويارويي منطقه‌اي گسترده افزايش يافته؛ رخدادي كه ممكن است پاي ايالات‌متحده و ساير بازيگران را به درگيري‌ها بكشاند. مقامات لبناني گفته‌اند كه ترور العاروري كار اسراييل بود، اما اسراييل انجام اين حمله را نه تاييد و نه رد كرده است.
به گفته مقامات بهداشت فلسطين، از زمان آغاز عمليات نظامي اسراييل در غزه بيش از ۲۲ هزار تن كشته شده‌اند. اين آمار مشخص نمي‌كند كه چه تعداد از اين افراد غيرنظامي و چه تعداد نظامي بوده‌اند.
دانيال هاگاري، سخنگوي ارشد ارتش اسراييل جمعه شب با اشاره به تهديد حملات از سوي لبنان مدعي شد: «ما آمادگي بالايي در مرزهاي شمالي (سرزمين‌هاي اشغالي) داريم.» روز جمعه، سيد حسن نصرالله، رهبر حزب‌الله گفت كه بي‌شك ترور العاروري بي‌پاسخ نمي‌ماند. او در سخنراني تلويزيوني گفت: «ما در مورد تشديد تنش‌ها ساكت نخواهيم نشست، زيرا در غير اين صورت، تمام لبنان هدف حملات اسراييل قرار خواهد گرفت.» به ادعاي ناظران، حداقل در حال حاضر، ماهيت محدود تبادل آتش روز شنبه نگراني‌ها از اينكه ترور العاروري به سرعت به تنشي وسيع بين حزب‌الله و اسراييل تبديل شود، كاهش داده است. از ابتداي جنگ تاكنون، حزب‌الله و اسراييل به صورت محدود درگير تبادل آتش بوده‌اند. جنگي تمام‌عيار مي‌تواند براي هر دو طرف پرهزينه باشد، زيرا زرادخانه موشكي و ساير تسليحات حزب‌الله به مراتب بهتر از امكانات حماس است. نيكلاس بلانفورد، تحليلگر و مورخ مسائل حزب‌الله به نيويورك تايمز مي‌گويد: «هنوز ممكن است اتفاقي بيفتد، اما در حال حاضر، نبرد در جنوب جريان دارد.» او افزود كه زد و خوردهاي تلافي‌جويانه «در استان‌هاي مشخص» قرار دارند. بلانفورد خاطرنشان كرد: «به نظر من حزب‌الله علاقه‌اي به تبديل اين جنگ به يك درگيري تمام‌عيار ندارد؛ اما اكنون سوال اين است كه اسراييلي‌ها چه خواهند كرد؟» درحالي كه اسراييل براي تشديد تنش‌ها در ساير مرزها آماده مي‌شود، ارتش اين رژيم در روزهاي اول ژانويه به عمليات خود در غزه ادامه داد. اين عمليات‌ها شامل نبرد در خان‌يونس و همچنين منطقه خربت خزاعه در نزديكي مرز غزه و سرزمين‌هاي اشغالي بود.
پايان صلحي شكننده؟
انتظار مي‌رود كه آنتوني بلينكن، وزير امور خارجه ايالات‌متحده كه در آغاز سفر منطقه‌اي‌اش به اسراييل و چندين كشور عربي، جمعه شب وارد استانبول شد، درباره تلاش‌ها براي مهار بحران با طرفين گفت‌وگو كند. در همين حال، جوزپ بورل، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا در بيروت به‌سر مي‌برد و قصد دارد تنش‌ها در منطقه را كاهش دهد.طبق گزارش نيويورك تايمز، بورل نيز در سفر به لبنان گفت كه اولويتش «جلوگيري از تشديد تنش‌ها در منطقه و پيشبرد تلاش‌هاي ديپلماتيك» براي صلح است. بورل به دنبال پايان جنگ غزه از طريق ايجاد كشوري فلسطيني در غزه و كرانه باختري است، اما در حال حاضر، اين چشم‌انداز دور از ذهن به نظر مي‌رسد.نيويورك تايمز گزارش داده كه اگر تلاش‌هاي ديپلماتيك شكست بخورد، ممكن است كه اسراييل دست به رويكرد تهاجمي‌تري در غزه بزند. وال استريت ژورنال با انتشار گزارشي اختصاصي نوشت كه روز پنجشنبه، بنيامين نتانياهو به آموس هوخشتاين، فرستاده ويژه بايدن گفت تا زماني كه ساكنان بخش شمالي سرزمين‌هاي اشغالي نتوانند به آنجا بازگردند، اسراييل از پا نخواهد نشست؛ هدفي كه تل‌آويو ادعا كرده ترجيح مي‌دهد از مسير ديپلماتيك دنبال شود؛ اما اگر به نتيجه نرسد، به راه‌هاي ديگر روي خواهد آورد.
واشنگتن دست به دامن متحدانش شد
براساس بيانيه وزارت امور خارجه امريكا، بلينكن روز شنبه با همتاي ترك خود و رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه ملاقات كرد و با او در مورد لزوم جلوگيري از گسترش درگيري غزه و موضوعات ديگر، گفت‌وگو داشت. بلينكن به خبرنگاران گفت: «ما مي‌خواهيم مطمئن شويم كه خشونت بين اسراييل و حزب‌الله تشديد نشود.» او همچنين خاطرنشان كرد كه تركيه مي‌تواند در طرحي براي غزه پساجنگ نقش‌آفريني كند. بلينكن تاكيد داشت: «از گفت‌وگوهاي امروز ما روشن شده كه تركيه آماده نقش‌آفريني مثبت و سازنده براي فرداي پس از جنگ است.» يك مقام ارشد امريكايي در اين ميان خاطرنشان كرد كه واشنگتن موقعيت سختي در خاورميانه دارد و از بازيگران منطقه مي‌خواهد كه از نفوذ خود براي جلوگيري از تشديد تنش‌ها استفاده كنند. او در عين حال تاكيد كرد كه ايالات‌متحده از پرسنل و كشتي‌هاي خود در منطقه دفاع خواهد كرد. اين مقام افزود: «انتظار مي‌رود گفت‌وگوهاي بلينكن با اسراييلي‌ها دشوار بوده و بر برنامه‌ريزي جهت آينده غزه پساجنگ متمركز باشد. ايالات‌متحده و اسراييل بر سر اينكه چه كسي بايد غزه را كنترل كند با هم اختلاف دارند و رهبران اسراييل درخواست‌هاي ايالات‌متحده به واگذاري اختيارات در نوار غزه به تشكيلات خودگردان فلسطين را رد مي‌كند.» تنش‌هاي منطقه‌اي به طور فزاينده‌اي خطرات براي نيروهاي امريكايي در منطقه را نيز افزايش داده است. مقامات امريكايي مي‌گويند كه از آغاز جنگ غزه تاكنون، حداقل ۱۱۵ حمله عليه نيروهاي امريكايي در عراق و سوريه صورت گرفته است. جنگ غزه همچنين روابط ايالات‌متحده با شركاي عرب و متحدان كليدي‌اش مانند تركيه كه از حمايت امريكا از اسراييل انتقاد كرده و خواستار آتش‌بس شده‌اند را نيز تيره كرده است.
افزايش تنش‌ها در درياي سرخ
با حملات هفته‌هاي اخير انصارالله يمن عليه كشتي‌هاي مرتبط با اسراييل، شركت‌هاي بزرگ ترانزيتي مجبور شدند كه مسير كشتي‌هاي خود را از درياي سرخ و كانال سوئز به اطراف شاخ آفريقا تغيير بدهند كه تاثيري منفي بر اقتصاد جهاني گذاشته است. سموئِل وِندِل، تحليلگر المانيتور در يادداشتي اشاره كرد كه در تلاش براي جلوگيري از حملات، ايالات‌متحده از ابتكار امنيتي دريايي به نام «عمليات نگهبان رفاه» رونمايي كرد. مقامات پنتاگون مي‌گويند كه بيش از ۲۰ كشور به اين ائتلاف پيوسته، اما تعداد كمي از آنها كشتي‌هاي جنگي اعزام كرده و حداقل دو متحد ايالات‌متحده از اين ائتلاف خارج شده‌اند. در ميان كشورهاي عربي، تنها بحرين حضور خود را اعلام كرده است. اگرچه برخي از شركت‌هاي بزرگ كشتيراني مسيرهاي درياي سرخ را تا اواخر دسامبر از سر گرفتند، اما اسكورت نظامي نتوانسته جلوي حملات انصارالله را بگيرد. اول ژانويه، هلي‌كوپترهاي نيروي دريايي ايالات‌متحده سه قايق يمني كه يك كشتي كانتينري مرسك را هدف قرار داده بودند، رهگيري كردند. اين رويداد اولين تبادل آتش ميان ارتش ايالات‌متحده و اين گروه از زمان آغاز حملات بود. مرسك اعلام كرد كه تا اطلاع ثانوي ترانزيت از درياي سرخ را متوقف مي‌كند. پس از اين حادثه، تهران نيز ناوگاني از كشتي‌هاي جنگي را به درياي سرخ اعزام كرد. رويترز در ۲۱ دسامبر گزارش داد كه در پي حملات انصارالله، كشتي‌هاي اسراييلي فعلا از درياي سرخ دوري كرده و بندر ايلات سرزمين‌هاي اشغالي حدود ۸۵درصد كاهش فعاليت را تجربه كرده است. بنا بر گزارش‌ها، بندر عقبه اردن نيز شاهد ۱۴درصد افت كشتي‌هاي ورودي بوده است.ايالات‌متحده و ده‌ها كشور ائتلاف دريايي عمليات نگهبان رفاع در اولتيماتومي صريح به انصارالله مدعي شدند كه در صورت ادامه حمله به كشتي‌هاي تجاري، «مسووليت عواقب آن بر‌عهده اين گروه خواهد بود.» همچنين گفته شده پنتاگون برنامه‌هايي براي حمله به مواضع انصارالله در يمن آماده كرده است. حملات انصارالله حتي پس از استقرار ائتلاف تحت رهبري ايالات‌متحده در درياي سرخ نيز ادامه داشته است.وندل خاطرنشان كرد پس از آغاز جنگ غزه، اين گروه يمني حملات خود را به كشتي‌هاي اسراييلي يا كشتي‌هايي به مقصد اين بازيگر افزايش داد. انصارالله اعلام كرده كه اين حملات در حمايت از فلسطينيان بوده و تا زماني كه جنگ پايان نيابد، به هدف قرار دادن كشتي‌هاي مرتبط با اسراييل ادامه خواهد داد.انصارالله يمن مي‌تواند به راحتي از موقعيت استراتژيك خود در تنگه باب‌المندب واقع در دهانه جنوبي درياي سرخ، استفاده كرده و كشتي‌ها را هدف قرار داده و ترانزيت جهاني را مختل كند. اين امر با اعمال فشار بر جريان تجارت جهاني و محموله‌هاي انرژي به سمت كانال سوئز كه كوتاه‌ترين مسير دريايي بين آسيا و اروپا است، تهديدي براي زنجيره‌هاي تامين جهاني و بهبود اقتصاد شكننده پساكرونايي است. طبق تحقيقات موسسه كلاركسونز، تا ۲۱ دسامبر، كانال سوئز حدود ۲۴ هزار ترانزيت طي سال ۲۰۲۳ ثبت كرده كه حدود ۱۰درصد تجارت جهاني را تشكيل مي‌دهد.شركت‌هاي ترانزيتي تصميم دشواري گرفتند؛ آنها مي‌توانستند با متحمل شدن ريسك حملات انصارالله و افزايش هزينه بيمه، مسير درياي سرخ و كانال سوئز را پيش بگيرند يا اينكه با طي بيش از ۴ هزار مايل و طولاني شدن ۱۰ روزه سفر، از جنوب آفريقا عبور كنند. هيچ يك از گزينه‌ها جذاب نبوده و هر دو باعث افزايش هزينه‌ها مي‌شود؛ هزينه‌هايي كه به گفته تحليلگران، درنهايت بر دوش مصرف‌كنندگان خواهد افتاد. ماركو فورجيونه، مديركل موسسه صادرات و تجارت بين‌الملل كه از تلاش‌هاي شركت‌هاي بريتانيايي براي گسترش در بازارهاي خارج از كشور حمايت مي‌كند، گفت: «ما شاهد آغاز استفاده تسليحاتي از زنجيره‌هاي تامين جهاني هستيم.»طي ماه‌هاي اخير و سرانجام پس از سه سال اختلال ناشي از همه‌گيري كرونا و انسداد كوتاه‌مدت كانال سوئز، وضعيت زنجيره‌هاي تامين جهاني بهبود يافت. نرخ كرايه ترانزيت به شدت پايين آمد و تاخيرهاي طولاني‌مدتي كه خرده‌فروشان ايالات‌متحده و اروپا را آزار مي‌داد، برطرف شد. تاكنون هيچ مشكلي به اندازه همه‌گيري كرونا نتوانسته بود كه زنجيره تامين جهاني در درياي سرخ را مختل كند، اما فورجيونه مي‌گويد: «ما به اين سمت در حركتيم.»غول‌هاي كشتيراني جهان ترانزيت از مسير درياي سرخ را در اواسط دسامبر متوقف كردند كه مي‌توان از شركت نفتي بريتيش پتروليوم به عنوان مهم‌ترين آنها ياد كرد.به گفته شركت لجستيكي فلكسپورت، تا ۲۸ دسامبر، حدود ۳۹۰ كشتي از كشتي‌هايي كه به طور منظم از كانال سوئز عبور مي‌كردند، تغيير مسير داده يا براي اين كار برنامه‌ريزي كرده‌اند. طبق گفته فلكسپورت، تغيير مسير به جنوب آفريقا، سفر از آسيا به ايالات‌متحده را حدود ۲۵درصد طولاني‌تر كرده و حدود ۷ تا ۱۰ روز به زمان سفر مي‌افزايد.