پزشکیان و شاخص‌های ریاست‌جمهوری
اکبر منفرد
اول: یکی از موضوعاتی که در مبانی اسلامی مطرح و به شدت بر آن تاکید شده، تامین و سعادت دنیا و آخرت مردم و امنیت و عدالت اجتماعی فراگیر است و سال‌ها مردم به دنبال تحقق آن بودند و سرانجام در سال ۵۷ موفق به تشکیل حکومت اسلامی شدند به امید آنکه در پرتو آن عدالت اجتماعی که از اهداف اصلی انقلاب بود محقق شود که هر چند تلاش فراوانی شد اما متاسفانه توفیقی نداشتیم و این مایه سرخوردگی شدید مردم شده و راه‌حل آن توانمندسازی نظام اسلامی از طریق انتخاب حاکمان کارآمد، توانمند و اصلح و ارائه بهترین شیوه‌های مدیریتی و پرهیز از آزمون و خطاست.
دوم: هر چند با پیروزی انقلاب موضوع انتخابات و انتخاب حاکمان اصلح و در تراز اسلام و انقلاب و نقش مردم در این خصوص مطرح و شاخص‌هایی معرفی شد اما بهترین راه جهت شناخت شاخص‌ها مراجعه به مبانی اسلامی و اهداف انقلاب و قانون اساسی و رهنمودهای امامین انقلاب است و نگارنده معتقد است بهترین شاخص شعار زیبا و بنیادین استقلال آزادی جمهوری اسلامي است که برگرفته از مبانی اسلامی و بیانگر اهداف انقلاب و خواست مردم و بسترساز عدالت اجتماعی فراگیر است و جامع سایر شاخص‌هاست.
سوم: شعار فوق شامل موضوعات اساسی زیر است:
الف: استقلال: یعنی خواست افراد چه در سطح بین‌المللی و چه داخلی برای مستقل و ارباب خود بودن، یعنی انسان‌ها مایلند زندگی و تصمیمات‌شان وابسته به خودشان باشد نه نیروها و فشارهای بیرونی هر چه می‌خواهد باشد، یعنی انسان‌ها مایلند ابزار اراده خود باشند نه دیگران، مایلند با اراده آزاد خود عمل کنند، مایلند که فاعل و ابزار فعل دیگران نباشند، مایلند که براساس عقل و استدلال و آگاهی و اهدافی که متعلق به خودشان هست به حرکت درآیند و نه علل و عواملی که بیرون آنهاست، این استقلال فکری را اسلام محترم و به‌رسمیت شناخته است.
ب. آزادی: اصل آزادی مسوولانه و حق آزادی و بسیاری از آزادی‌های بنیادین نظیر آزادی از شکنجه، آزادی عقیده، آزادی بیان، آزادی اندیشه و... مورد پذیرش و تاکید جدی اسلام قرار گرفته و به بهترین وجه در آیه ۱۵۷ سوره اعراف بیان شده و در قوانین جمهوری اسلامی ایران و
به طور خاص قانون اساسی موضوع آزادی افراد در ابعاد گوناگون مورد توجه قرار گرفته ازجمله در اصل اول قانون اساسی و تصریح شده حتی به بهانه حفظ استقلال کشور نمی‌توان آزادی‌های مشروع را از مردم سلب نمود یا در اصل نهم آمده هیچ فرد یا گروه یا مقامی حق ندارد به نام استفاده از آزادی به استقلال سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و نظامی و تمامیت ارضی کشور کمترین خدشه‌ای وارد کند و هیچ مقامی حق ندارد به نام حفظ استقلال و تمامیت ارضی کشور، آزادی‌های مشروع را هر چند با وضع قوانین و مقررات سلب کند.
در بند ۲ اصل ۱۵۶ احیای آزادی‌های مشروع به عنوان یکی از وظایف قوه قضاییه به شمار آمده و در اصول متعدد دیگر، آزادی‌های گوناگون از قبیل آزادی بیان (اصل۲۴)، آزادی شرکت در اجتماعات (اصل ۲۷) آزادی عقیده (اصل۲۳)، آزادی انتخاب شغل (اصل ۲۸) و... مورد تایید قرار گرفته است.
آزادی گاهی اوقات در مفهوم منفی به کار می‌رود و گاهی در مفهوم مثبت، مفهوم منفی یعنی مانعی بر سر راه افراد وجود ندارد، همین که کسی جلوی انجام فعل مشروع و قانونی فاعل را نگیرد او آزاد است.
و مفهوم مثبت، آزادی یعنی خواست فرد برای ارباب خود بودن که از مفهوم کلمه آزادی نشأت می‌گیرد یعنی من مایلم زندگی و تصمیماتم وابسته به خودم باشند نه به نیروها و فشارهای بیرونی .
ج. جمهوریت: یعنی وجود توده‌های آگاه و فعال، جمهوریت ویژگی‌های زیر را دارد:
1- امکان ابراز افکار عمومی یعنی هر عقیده مخالف و متضاد با عقاید حاکمان به رسمیت شناخته شده و حق اظهار علنی دارد از طریق مجاری و ابزارهای ابراز افکار عمومی چون انتخابات، رفراندوم و احزاب.
2- پذیرش اکثریت عددی در صورت وجود اختلاف در افکار عمومی، یعنی حل منازعه از طریق پذیرش اکثریت به عنوان حاکم و اقلیت به عنوان مخالف قانونی.
3- وجود تکثر و تنوع در جامعه
4- امکان گردش قدرت از اکثریت به اقلیت و بالعکس.
5- وجود دولت حداقل، یعنی دولت در حیطه ایدئولوژی، آزادی‌ها و حقوق فردی دخالت نمی‌کند.
6- وجود قوانین ناهی به جای قوانین آمرانه، یعنی قوانین نمی‌گویند که چه کاری را باید انجام دهید بلکه کاری که نباید انجام گیرد را روشن می‌کنند.
7- باز بودن صحنه مبارزه برابری فرصت‌ها و برابری در حقوق و وجود راه‌های مسالمت‌آمیز و دموکراتیک حل منازعه.
د. اسلامیت: اسلامیت یعنی نظام بنیان‌های اعتقادی خود را از دین اسلام می‌گیرد و الگوی جمهوری را برای حکمرانی در دستور کار خود قرار داده، ویژگی‌های اسلامیت عبارتند از:
1- حاکمیت خداوند بر جهان: براساس این اصل خداوند حکمرانی مطلق بر کلیه امور مادی و معنوی انسان‌ها را داراست. این اصل در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران متجلی است.
2- حجیت شرع: از تفاوت‌های اصلی جامعه اسلامی از دیگر جوامع در حجیت و معیار بودن شرع الهی و قوانین اسلامی است. تمامی کردار و گفتار حکومت‌کنندگان و حکومت‌شوندگان با این معیار سنجیده می‌شود و داور نهایی کلیه منازعات احکام شرعی می‌باشد، بنابراین همه مکلف به حرکت در چارچوب شرع مقدس هستند.
3- تسلط بشر بر امور اجتماعی و اختیار تعیین سرنوشت اجتماعی خویش: طبق این قاعده انسان‌ها در تعیین روش‌های زندگی جمعی و چگونگی رسیدن به اجماع عقلی و عملی در ابعاد مختلف اجتماعی و سیاسی مختار و مسوول هستند و چون خلیفه الهی روی زمین می‌باشند اگر ابزارهای شناخت به صورت درست دراختیار آنها قرار گیرد بهترین شیوه‌ها را در تامین معاش و معاد خود برمی‌گزینند.
4- مشروعیت مردمی حکومت: مشروعیت را در اصل سنخیت ارزش‌های حکومت‌کنندگان و حکومت‌شوندگان دانسته‌اند که به حکمران این امکان را می‌دهد که از منابع ضروری در جهت حفظ ثبات و توسعه جامعه استفاده کند.
5- عنایت به عقل جمعی و اراده همگانی در برنامه‌ریزی‌های اجتماعی: اسلام اصل را بر تقدم جمع بر فرد می‌داند، هر چند که فرد در جامعه اسلامی منزوی تلقی نمی‌شود.
6- انسان‌باوری: انسان به عنوان نقطه ثقل آفرینش محور اساسی آموزه‌های اسلامی است. مخاطب تمامی خطاب‌های قرآنی انسان‌هایی هستند که از ویژگی‌های آن داشتن فطرت و عقل مدرک و معتبر است که گاهی از آن به فواد نیز تعبیر شده و این امکان را به انسان می‌دهد که خود شیوه‌های زندگی جمعی و فردی را سامان بخشد و براساس توانايی‌هایش به حل امور اهتمام ورزد، عقلانیت انسانی به حدی مهم تلقی می‌شود که خداوند به واسطه آن، او را شایسته جانشینی خود روی زمین قرار داده، حرمت انسانی، کرامت عالی، ارزش‌های نیکو، تدبیر و تعقل از ویژگی‌های انسان‌باوری اسلامی است.
۷- عدالت اجتماعی: مهم‌ترین شاخص اسلامیت نظام است. وقتی به منابع اسلامی در باب حکومت مراجعه می‌کنیم مهم‌ترین مولفه و شاخصی که با آن اسلامیت حکومت سنجید شده، شاخص عدالت است.
چهارم: این شعار زیبا گویای رویکرد اسلام به شیوه حکمرانی و همچنین گویای خواست و هدف مردم از انقلاب اسلامی ۵۷ می‌باشد و بدون تردید تحقق این شعار در جامعه بسترساز امنیت و عدالت اجتماعی فراگیر در جامعه خواهد بود که شاخص اصلی اسلامیت و جمهوریت نظام است و بدون تردید این شعار و تلاش و سوابق افراد برای تحقق این شعار زیبا مهم‌ترین شاخص و ملاک برای انتخاب یک ريیس‌جمهور و کارگزار در تراز اسلام و انقلاب اسلامی است و باتوجه به سوابق، دغدغه و شجاعت ستودنی جناب آقای دکتر مسعود پزشکیان در این خصوص مخصوصا انتقاد جدی وی از شیوه حکمرانی غلط فعلی و تبعیض‌ها و بی‌عدالتی‌ها و مطالبه آزادی‌های مشروع و قانونی مردم از حاکمیت و تسلط مثال‌زدنی ایشان بر مبانی اسلامی مخصوصا قرآن و نهج‌البلاغه و سیره نبوی و علوی در کنار مدارج عالی علمی و پزشکی ایشان از ایشان شخصیتی جامع و توانمند و محبوب و در تراز اسلام و انقلاب اسلامی ساخته و بدون شک انتخاب ایشان می‌تواند نقطه عطف حل بسیاری از مشکلات فعلی و برون‌رفت از آنها شود.
پژوهشگر دینی و حقوقدان