جمهوريت

جمهوريت به معناي مشاركت بي‌قيد و شرط عموم مردم در تصميمات سياسي و تعيين سرنوشت كشور يكي از دو اصل بنيادين قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران است كه از ابتداي تاسيس اين نظام سياسي مورد تاكيد رهبران و بنيانگذاران آن بوده و هست. با وجود اين تبيين اين اصل و مهم‌تر از آن اجراي آن اما همواره مورد بحث بوده. در سال‌هاي اخير، برخي گروه‌ها و نيروهاي سياسي به بهانه‌هاي مختلف سعي در تضعيف يا به حاشيه راندن اين ركن كرده‌اند. از همين‌جا ضرورت بحث و گفت‌وگو پيرامون اين اصل و روشن ساختن معنا و مفهوم آن از ديدگاه موسسان و تصميم‌گيرندگان جمهوري اسلامي اهميت و ضرورت دارد.  شماره 103 فصلنامه فرهنگي و هنري و سياسي و اجتماعي حضور وابسته به موسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني متعلق به بهار 1403 موضوع خود را به جمهوريت اختصاص داده است. تصوير امام خميني رهبر و بنيانگذار جمهوري اسلامي در حال انداختن برگه راي در صندوق نشان‌دهنده رويكرد كلي اين فصلنامه نسبت به جمهوري است. خسرو طالب‌زاده در سخن نخست اين شماره در جستاري با عنوان «جمهوريت و مساله سرچشمه» با اشاره‌اي به روند شتابناك انقلاب 57 و به قدرت رسيدن جمهوري اسلامي، به ابهامات پيش روي صاحب‌نظران و سياست‌ورزان در فهم و تبيين اصل جمهوري در نظام تازه تاسيس پرداخته است.  بخش نخست اين فصلنامه با عنوان تبارشناسي نظري و تاريخي مفهوم جمهوريت، شامل 3 مقاله و دو گفت‌وگو است. حسن انصاري قمي در مقاله‌اي به انديشه سياسي فارابي پرداخته كه بر گرفته از سلسله درسگفتارهاي او درباره انديشه امامت در آثار علما و متكلمان قرون نخست هجري است. 

محسن آرمين هم در مقاله مفهوم‌شناسي‌ رعيت، بيعت و رضايت به اين مفاهيم در انديشه سياسي صدر اسلام پرداخته و كوشيده معناي اين مفاهيم را در قرآن و سيره پيامبر نشان دهد و روشن سازد كه پس از پيامبر و به ويژه پس از فتوحات بيعت و رضايت چه معنايي يافته. مقاله سوم نوشته سيد مصطفي محقق داماد به تحليل نظريه مشروعيت قدرت براساس آزادي نقد عمومي اختصاص دارد. اما گفت‌وگوي اين مجله يكي با سيدصادق حقيقت است كه در آن ضمن تبارشناسي تاريخي و مفهومي جمهوريت در جهان غرب و ايران به اين نكته اشاره كرده كه ما در  فهم  جمهوريت  تأخر فرهنگي داشته‌ايم.
بخش دوم اين فصلنامه به ديدگاه‌هاي بنيانگذار جمهوري اسلامي درباره جمهوريت اختصاص دارد. محمد سروش محلاتي استاد حوزه علميه قم در نوشتاري كه روايت سه جلسه سخنراني او به مناسبت ايام رحلت امام خميني در سال 1402 است، ابداع نظريه جمهوريت در فقه شيعه را به بنيانگذار جمهوري اسلامي منسوب كرده است. محمد رجايي‌نژاد نيز با بررسي سيره نظري و عملي امام‌خميني به تبيين موضوع جمهوريت بر پايه اخلاق پرداخته است. عباس عمادي، عضو هيات علمي دانشگاه تربيت مدرس به بازخواني نقش مردم در انديشه سياسي امام خميني و تطبيق آن با نظريه‌هاي دموكراسي پرداخته و حسن پويا درباره امام و جمهوريت نوشته است. روايت پژوهش‌هاي فارسي از نسبت جمهوريت و اسلاميت در انديشه امام‌خميني عنوان مقاله محمد محمودي‌كيا است و علي داستاني بيركي، جمهوري اسلامي را نظامي سازگار ميان حكومت ديني و مشاركت همه‌جانبه مردم خوانده است. 
بخش سوم فصلنامه درباره تفسير جمهوريت از ديدگاه شاگردان امام است. در ابتداي اين بخش گفت‌وگويي با حجت‌الاسلام علي ذوعلم، معاون موسسه پژوهشي حفظ و نشر آثار مقام معظم رهبري منتشر شده در آن به بحث جمهوريت از ديد رهبر انقلاب پرداخته مي‌شود. به گفته اين پژوهشگر از ديد آيت‌الله خامنه‌اي، نظام جمهوري اسلامي از مردم، براي مردم و با مردم است. در ادامه داود تقي‌لو به بررسي جايگاه مردم در جمهوري اسلامي از منظر شهيد مطهري پرداخته است. سيد محمدعلي ايازي، استاد حوزه علميه قم مقاله‌اي با عنوان اعتبار اكثريت در فقه شيعه با تاكيد بر آراي امام خميني نوشته و مهدي پورحسين، جمهوري اسلامي را از نگاه شهيد بهشتي بررسي كرده است. عباس بشيري هم مقاله‌اي با عنوان جمهوري اسلامي به روايت آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني نگاشته است. بخش پاياني مجله با عنوان زمينه شامل دو مقاله است؛ يكي با عنوان شيوه حكمراني خوب و نقش مردم با نگاه اجمالي به ديدگاه امام خميني و شهيد صدر نوشته سيد ابوالفضل موسويان و ديگري انتظام جامعه در قرآن نوشته منصوره شايسته  . 

فصلنامه حضور را مي‌توانيد از كتابفروشي‌هاي معتبر در سراسر كشور تهيه   کنید.