فصل تازه تنش ايران و غرب اروپا به دنبال چانه‌زني است؟
عارف دهقاندار
شرايط امروز نظام بين‌الملل امروز بسيار پيچيده‌تر از گذشته است. به عبارتي باید گفت كه نظام بين‌الملل در شرايط گذار قرار داشته كه براي قدرت‌هاي مياني يا متوسط همچون ايران توأمان داراي مزايا و تهديدات فراواني است. ايران باید بر اساس منافع ملي خود، حداكثر بهره را از اين وضعيت برده و تهديدات آن را به حداقل برساند. نوع مواجهه قدرت‌هاي بزرگ در شرايط فعلي با يكديگر بسيار متفاوت از چند سال گذشته است. امروز قدرت‌هاي بزرگ داراي چالش‌هاي فراواني با يكديگر بوده و كشورهايي همچون ايران باید از اين چالش‌ها بهره برده و روابط خود را با قدرت‌هاي بزرگ بر اساس واقعيت‌هاي امروز روابط بين‌الملل تنظيم کند. پس از گزارش مشكوك وال استريت ژورنال در خصوص ارسال موشك‌هاي فتاح 360 به روسيه جهت استفاده در جنگ اوكراين، ساير انديشكده‌ها و رسانه‌هاي معتبر غربي تصميم گرفتند تا به صورت فعال تبديل به بخشي از چرخه پروپاگانداي واشنگتن و بروكسل شوند. به عنوان مثال شوراي آتلانتيك در جدیدترين گزارش خود به قلم مارك كاتس سعي كرد تا به واكاوي علل ارسال موشك از شوي ايران به روسيه بپردازد. اين در حالي است كه موضع رسمي جمهوري اسلامي ايران در قبال جنگ اوكراين، عدم حمايت از هيچ يك از طرفين منازعه بوده و همواره خواستار پايان جنگ بر اساس مرزهاي بين‌المللي بوده است. جمهوري اسلامي هر گونه حمايت نظامي از روسيه در مسير جنگ اوكراين را تكذيب كرده است. حتي در مساله ارسال پهپادهاي شاهد نيز، همانطور كه مرحوم حسين اميرعبداللهيان وزير فقيد امور خارجه بيان کرد، فروش اين پهپادها هيچ ارتباطي به جنگ اوكراين نداشت و فروش آنها به روسيه، پيش از آغاز جنگ اوكراين صورت پذيرفته است. جمهوري اسلامي ايران تاكنون مناطق تحت تصرف روس‌ها از خاك اوكراين را به رسميت نشناخته است. همچنين جمهوري اسلامي برخلاف ادعاي رسانه‌ها و انديشكده‌هاي غربي، ارسال هر گونه موشك بالستيك به روسيه را قويا تكذيب کرده است.
دكتر سيدعباس عراقچي، وزير امور خارجه كشور عمل اروپايي‌ها و امريكايي‌ها را مبتني بر اطلاعات غلط و معيوب دانسته و صريحا اعلام کرد كه ايران هیچ موشكي به روسيه ارسال نكرده است. همچنين ديميتري پسكوف، سخنگوي دولت روسيه نيز اين ادعاي رسانه‌هاي غربي را رد و اذعان داشته كه اين ادعاها با واقعيت مطابقت ندارد. حتي شخص ولاديمير زلنسكي، رييس‌جمهور اوكرين نيز در پاسخ به سوالي مبني بر ارسال موشك‌هاي بالستيك كوتاه‌برد از سوي ايران به روسيه، اذعان داشته كه هيچ گونه مدرك معتبري در اين زمينه در اختيار نداشته و نمي‌تواند چنين چيزي را تاييد کند. آنچه مشخص است، ادعاي غربي‌ها مبني بر ارسال موشك بالستيك از سوي ايران به روسيه موضوعي جدا از پرونده هسته‌اي است. همچنين بايد توجه داشت كه رابطه تهران با مسكو رابطه‌اي مبتني بر منافع مشترك بوده و ايران بر اساس منافع خود اين روابط را پيش مي‌برد. به نظر مي‌ر‌سد كه هدف غربي‌ها از طرح اين ادعاهاي واهي اين باشد كه در كوتاه‌مدت از اين اهرم در جهت افزايش توان چانه‌زني خود در مذاكرات با ايران استفاده كرده و امتيازات بيشتري را از ايران اخذ کنند. همچنين غربي‌ها مي‌خواهند كه در بلندمدت ايران را از روسيه دور كرده و در روابط اقتصادي و تجاري تهران با مسكو خلل ايجاد كنند و به ايران نشان بدهند كه هرگونه رابطه ايران با روسيه، منجر به افزايش فشار و تحريم بر ايران خواهد شد.
همانطور كه اشاره شد كه ايران براي باز گذاشتن راه‌هاي مذاكره با غربي‌ها باید در ابتدا اقدام به تفكيك پرونده‌هاي مورد مناقشه با غرب كند و براي حل و فصل هر يك از آنها استراتژي مشخصي را اتخاذ کند. البته اين موضوع به معناي عدم ارتباط اين پرونده‌ها با يكديگر نيست، بلكه نوعي تاكتيك هدفمند براي كاهش فشار طرف غربي است. بر همين اساس ايران بايد توسعه روابط با همسايه شمالي را با عينك واقع‌بيني دنبال كرده و از قرار دادن تمام تخم‌مرغ‌هاي خود در سبد مسكو خودداري کند. جمهوري اسلامي ایران ضمن پيگيري روابط با روس‌ها بر اساس منافع ملي، بايد بداند كه آنها هرگز به ايران به چشم يك هم پيمان ضدامريكايي نگاه نكرده و يك ايران قدرتمند و قوي را برنمي‌تابند. تامين حداكثري منافع ملي ايران از بازي در شكاف قدرت‌هاي جهاني حاصل خواهد شد و تهران باید بر اساس قواعد دوران گذار عمل کند.
پژوهشگر مسائل بين‌الملل