مدتي است مجموعه پرحاشيه «سرزمين مادري» به كارگرداني كمال تبريزي و نویسندگی علیرضا طالب زاده از صدا و سيما (اول تلوبيون و بعد تلويزيون) پخش مي‌شود، يك سريال جنجالي به تمام معنا، كه حواشي زيادي را پشت سر گذراند و پس از گذشت 10 سال، بالاخره طلسم توقفش شكسته شد و در دسترس مردم قرار گرفت. آنچه بر اين سريال گذشت و ماجراهايي كه براي آن به وجود آمد آن‌قدر پيچيده بود كه بي‌شباهت به قصه و داستان يك سريال پرتعليق نيست و به صورت مجزا خودش پتانسيل روايت دارد. در زير گذري بر همه حواشي اين مجموعه داشتيم.
قصه «سرزمين مادري»
داستان سريال «سرزمين مادري» با نام گذشته «سرزمين كهن» كه جنجال آفريد از شهريور 1320 در دهكده‌اي در فلات مركزي و همزمان با شروع بمباران آن منطقه توسط متفقين شروع مي‌شود. درحالي كه همه خانواده‌ها از اين بمباران آسيب ديده و خانه و زندگي و عزيزان‌شان را از دست داده‌اند، نوزادي از زير آوار سالم بيرون مي‌آيد و چند روز بعد با مادر بيمارش راهي تهران مي‌شود. با عزيمت اين مادر و فرزندش به تهران، بلافاصله وارد فاز جديدي از قصه مي‌شويم و پس از گذشت سال‌ها، شاهد بزرگ شدن همان كودك و حضورش در مدرسه مي‌شويم. شخصيتي به نام «رهي» در جدال لفظي كه با معلم تاريخ خود دارد، مشخص مي‌شود كه پدر او يك فعال كمونيست در آن دوران است و «رهي» هم تحت تاثير پدر و روايت‌هاي او از تاريخ، به بحث با معلم خود مي‌پردازد. اردكاني كه پدر «رهي» است، به عنوان معلم در مدرسه‌اي مشغول به كار است و با ورود يك نظامي عاليرتبه ارتش به مدرسه و سفارش فرزندش به مدير و توقع مدير براي ارفاق اردكاني به فرزند اين نظامي شناخته شده، ماجراي يك كينه‌توزي خانوادگي و سر باز كردن يك زخم قديمي آغاز مي‌شود و «رهي» هم يكي از اركان تاثيرگذار در روند اين ماجراست.
اعتراض نمايندگان مجلس
سريال سرزمين كهن در سال ۱۳۹۲ روي آنتن تلويزيون رفت، اما پس از پخش تنها چهار قسمت، متوقف شد و پس از آن فرصت پخش به آن داده نمي‌شد. برخي اعتراضات قوميتي كه با عصبانيت نمايندگان قوميت‌ها در مجلس همراه شد، درنهايت به توقف پخش اين سريال انجاميد. اسماعيل جليلي، نماينده مسجدسليمان در مجلس در پي پخش سرزمين كهن، اقدام صداوسيما در تحريف تاريخ بختياري را غيرحرفه‌اي، اختلاف‌افكنانه و دشمن‌شاد‌كن دانست و خواستار توقف اين سريال تا زمان اصلاح آن شد. محمد‌تقي توكلي، نماينده اليگودرز نيز در صحن علني مجلس، به تقبيح اين سريال پرداخت و عباس پاپي‌زاده، نماينده دزفول پس از بيان اظهاراتش در محكوم كردن اين مجموعه، از ارسال پرونده سريال سرزمين كهن به شوراي عالي امنيت ملي خبر داد. در ادامه ۷۰ نفر از نمايندگان قوميت‌هاي مختلف طي بيانيه‌اي عملكرد سازمان صداوسيما را نامناسب و آن را توهين‌آميز دانستند؛ تذكرات كتبي آنها به‌جهت اهانت به مردم بختياري به سازنده سريال و نيز تذكرات به رياست سازمان صداوسيما، شوراي نظارت بر صداوسيما و نيز وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي در صحن علني مجلس توسط ضرغام صادقي، عضو هيات‌رييسه مجلس شوراي اسلامي قرائت شد.
واكنش تبريزي به اعتراضات
كمال تبريزي در واكنش به اين اعتراضات گفته بود: «اسامي شخصيت‌هاي اين سريال صرفا نام خانوادگي افراد است و اشاره‌اي به هيچ‌يك از اقوام غيور و دلاور كشور ندارد. قهرمان اصلي سريال كه نقش مهم و موثري در نهضت خرداد و همراهي با روحانيت و امام(ره) دارد، از همين خانواده بختياري است و قضاوت درباره شخصيت‌هاي مثبت و منفي اين سريال، به صبر و حوصله بيشتري احتياج دارد.» همچنين كمال تبريزي همراه عباس سليمي‌نمين، مشاور تاريخي پروژه و ساير دست‌اندركاران سريال سرزمين كهن، در نامهاي به معاونت سيما در مورد نقش برجسته قوم بختياري و مبارزات آنان در اين سريال توضيح دادند.
با اين حال در پايان اين نامه از آنهايي كه از اين سريال دلخور شده بودند، اين‌گونه دلجويي شد: «بي‌ترديد دست‌اندركاران اين سريال به هيچ‌وجه حتي در تصورات ذهني خويش، قصد كوچك‌ترين بي‌احترامي‌اي به ساحت مردم شريف و پرافتخار بختياري را نداشته‌اند. مشاهده قسمت‌هاي آتي اين مجموعه تلويزيوني، مويد اين واقعيت خواهد بود. با اين وجود چنانچه پخش قسمت‌هاي اوليه اين مجموعه موجب رنجش‌خاطر هموطنان عزيز بختياري شده است؛ مراتب عذرخواهي خود را اعلام مي‌كنيم. حساسيت‌هايي كه براي اين سريال پيش آمد، بهانه‌جويانه بود و بخش عمده‌اي از آن به حذفياتي برمي‌گردد كه در فيلمنامه صورت گرفت و باعث شد كه اين سوءتفاهم‌ها در فيلمنامه به وجود بيايد و حكايت اين ضرب‌المثل است كه مي‌خواستند ابرويش را درست كنند، چشمش را هم كور كردند. دقيقا اين اتفاق براي سريال سرزمين كهن افتاد. يعني آن‌قدر فيلمنامه را دستكاري كردند و فشار‌هاي بي‌منطق به سريال وارد شد كه دستكاري‌هاي اعمال‌شده و حذف صحنه‌هايي كه تعيين‌كننده و كليدي بودند، باعث شد چنين سوءتفاهمي به وجود آيد.»
اقدامات عزت‌الله ضرغامي
در زمان پخش سريال سرزمين كهن، ضرغامي، رييس وقت صداوسيما بود. او بدون تشريفات و اطلاع قبلي، حتي با پوشيدن لباس قوم بختياري، به مسجدسليمان سفر كرد و در جمع مردم منطقه ضمن دلجويي و عذرخواهي از مشكل پيش‌آمده، از اصلاح سريال و پخش آن از تلويزيون خبر داد. ضرغامي گفت، برخي بخش‌هاي سرزمين كهن حذف مي‌شود. او همچنين گفت كه زمان را از دست نمي‌دهد و در آينده، زماني كه كل اين بحث بختياري از داستان اين سريال حذف شد، با همكاري فرهيختگان و همكاران يك مجموعه بسيار جذاب و خوب از بختياري‌ها در اين سريال پخش خواهد شد كه اگر اقوام بختياري بار اول آن را ملاحظه كنند، اصرار خواهند كرد كه هرچه زودتر باز هم مجموعه‌اي ساخته و اين موارد در آن ديده شود.
يك دهه توقيف
به نقل از منابع خبري، با وجود وعده‌هاي ضرغامي، اما از آن زمان كه بالاخره اين سريال با تغيير نام به سرزمين مادري و اصلاحات به پخش رسيد، يك دهه گذشته است. در اين سال‌ها با آمدن هر كدام از روساي جديد سازمان صداوسيما، تلاش‌هايي مبني بر پخش اين سريال صورت گرفت؛ حتي يك پژوهشگر تاريخ بختياري با حضور در يك برنامه تلويزيوني اين‌گونه اظهار كرد: «ما بختياري‌ها زود قضاوت كرديم و فقط چند قسمت از اين سريال را ديديم درحالي كه قهرمان داستان، شخصيتي لر و بختياري است و گفته‌اند اواسط داستان از اين قوم ايراني خيلي تعريف و تمجيد مي‌شود.» اين پژوهشگر همچنين عنوان كرد كه قرار است چند نفر از بزرگان قوم بختياري، اين سريال را تا انتها تماشا كنند و با مذاكره آنان با صداوسيما، اين سريال به پخش برسد.
البته چندبار ديگر درباره حل مشكل سرزمين مادري و پخش آن اطلاع‌رساني شد، اما هيچ‌وقت اين امكان فراهم نشد. درنهايت بعد از اعلام پيمان جبلي، رييس مركز سيمافيلم در ارديبهشت ماه امسال با نام بردن از سريال سرزمين كهن با نام جديد سرزمين مادري كه قرار است در سال ۱۴۰۲ از تلويزيون پخش شود، از آماده‌سازي سريال كمال تبريزي براي رسيدن به آنتن خبر داده بود، اما پس از آن درباره وضعيت پخش اين سريال از آنتن صداوسيما، خبري اعلام نشده است.
سرانجام با اينكه قرار بر اين بود كه اين مجموعه در سال ۱۴۰۲ از تلويزيون پخش شود، اما تصميم بر اين شد تا اين سريال با نام سرزمين مادري از مهر ماه ۱۴۰۲ به صورت اختصاصي از تلوبيون منتشر شود. بالاخره اين سريال به شكل اختصاصي و رايگان از پلتفرم تلوبيون پخش شد. بعد از اينكه پخش سريال از تلوبيون براي مديران رسانه دردسرآفرين نشد در مرحله بعد تصميم گرفتند اين مجموعه به صورت هفتگي از شبكه سه تلويزيون پخش شود. جداي از كارگرداني شسته و رفته و قاب‌هاي جذابي كه محمدرضا سكوت، مدير فيلمبرداري سريال «سرزمين مادري» آنها را خلق كرده، طراحي صحنه، طراحي لباس و گريم‌هاي اين كار نيز بسيار
قابل توجه و تاثيرگذار است و مشهود است كه در مجموع كمال تبريزي با صبر و حوصله‌اي كافي به ميزانسن‌ها، تركيب‌بندي عناصر مختلف مقابل دوربين و فضاسازي‌ها و... فكر كرده و آنها را به انجام رسانده است.
بازيگران سريال «سرزمين مادري»
قطعا «سرزمين مادري» يكي از پربازيگرترين مجموعه‌هاي تاريخ سريال‌سازي كشور است، چراكه وقتي به فهرست بازيگران اين مجموعه رجوع مي‌كنيد، مدام با نامهاي آشناي سينما و تلويزيون مواجه مي‌شويد. از شهاب حسيني گرفته تا علي شادمان، محسن تنابنده، امير آقايي، محمدرضا فروتن، نيكي كريمي، شبنم قلي‌خاني، الهام حميدي، ثريا قاسمي، فرهاد قائميان، هنگامه قاضياني، پژمان بازغي، مرحوم پرويز پورحسيني، حسين محجوب، حسن پورشيرازي، جعفر دهقان، جواد عزتي، رسول نقوي، بيتا فرهي، ميترا حجار، فرشته صدرعرفايي، هومن سيدي، فرزين محدث، آشا محرابي، سام درخشاني، سعيد راد، ليلا زارع، ترلان پروانه، اميرحسين آرمان، شهرام قائدي، حسين مهري، رضا كيانيان، پريوش نظريه، حميده مقدسي، بابك حميديان، مهران رجبي، عليرضا خمسه، ليلا برخورداري، كوروش سليماني، بهرام ابراهيمي، گلچهره سجاديه، حسين سحرخيز، حسين محب‌اهري، صالح ميرزاآقايي، سعيد نيكپور، مهرداد ضيايي، حسين عابديني، مجيد سعيدي، مرحوم محمود بنفشه‌خواه، رضا بنفشه‌خواه، آرش مجيدي و... بازيگران سريال «سرزمين مادري» هستند.