اصرار بر حفظ هويت تاريخي
محمود فاضلي
بين كشورهاي مختلف و به‌ويژه همسايگان معمولا بر سرمناطقي در دو كشور اختلافاتي ديده مي‌شود. اگر صدام حاكم سابق عراق خرمشهر را «محمره» ناميد يا مناطق عرب‌نشين را «الاحواز» خطاب مي‌كرد يا همين عرب‌هاي حاشيه خليج‌فارس 40 سال است كه اصرار بر تحريف نام «خليج‌فارس» دارند، اما اين حافظه تاريخي ملت‌هاست كه مانع از اين تحريف‌ها شده است.
در سال‌هاي اخير اين تحريف‌ها و نزاع‌هاي فرهنگي به اروپا و منطقه بالكان نيز كشيده شده است. مواضع ناسيوناليستي و الحاق‌گرايي از سوي مقامات يونان و مقدونيه پاياني ندارد و تنش ميان اين دو كشور بر سر نام جمهوري «مقدونيه» كه يونان آن را در انحصار تاريخي خود مي‌داند و اساسا نام يكي از استان‌هاي شمالي‌اش را «مقدونيه» مي‌خواند، به يكي از موضوعات سياسي و فرهنگي اين منطقه تبديل شده است. اختلافات مرزي دو كشور به زمان جدايي مقدونيه از يوگسلاوي در سال 1991 برمي‌گردد اما در واقع اين اختلاف ريشه در تاريخ دو كشور از زمان اسكندر مقدوني دارد. دو كشور بيش از دو دهه است كه بر سر استفاده از نام مقدونيه با يكديگر اختلاف دارند و مذاكراتي كه با ميانجيگري سازمان ملل متحد بين دو كشور براي حل و فصل اين مناقشه صورت گرفته تاكنون بي‌نتيجه مانده است. مسائل جانبي در كنار مساله نام در هر دو طرف از جمله غصب ميراث تاريخي، تعهدات سياسي مبني بر لغو تمامي گرايش‌هاي الحاق‌گرايانه، تغيير در قانون اساسي، تغيير كتب درسي مقدونيه و افسانه‌سازي در اين كتاب‌ها، برچيدن مجسمه‌هاي تاريخي مورد اختلاف، نام فرودگاه و بزرگراه‌ها در هر دو طرف ماجرا ديده مي‌شود. گروه‌هاي راست افراطي در هر دو كشورنيز بر طبل اختلاف و تنش مي‌كوبند و شعارهاي الحاق‌گرايي و ملي‌گرايانه سر مي‌دهند، حتي كليسا را نيز با تمام توان وارد ماجرا كرده تا آنها نيز در اين تنش‌ها شريك باشند.
رهبران سياسي دو كشور چندي است با نظارت نماينده ويژه دبيركل سازمان ملل در حال مذاكره براي توافق بر سر نام اين جمهوري هستند و علايم مثبتي از هر دو طرف ديده مي‌شود. مقدونيه نام «الكساندر- اسكندر» را از فرودگاه و بزرگراه اسكوپيه حذف كرده و اين بزرگراه از «الكساندر بزرگ» به «بزرگراه دوستي» تغيير اسم داده است و يونان نيز موضع خود را «مقابله با موضوع الحاق‌گرايي در هر شكل آن» و «يافتن راه‌حل نام تركيبي» كه توسط تمامي كشورها و سازمان‌هاي بين‌المللي مورد استفاده قرار گيرد، را مورد تاكيد قرار داده است.
اين اختلافات بايد تا نيمه اول سال 2018 حل و فصل شود، در غير اين صورت طرفين با «مشكلات بزرگ‌تري» در سال 2019 كه سال انتخابات در هردو كشور است، روبه‌رو خواهند شد. در شرايطي كه مذاكرات سخت و فشرده دو همسايه ادامه دارد، مقدونيه نام جديدي به عنوان جمهوري مقدونيه «ايليدن» را پيشنهاد كرده است. ايليدن روز بزرگداشت «الياس» پيامبر است كه در اين روز در سال‌هاي 1903 و 1944 ساكنين مقدونيه فعلي جهت اعلام استقلال دست به شورش زده بودند. به ادعاي يونان استفاده از عبارت ايليدن (يا ايليندنسكا به زبان اسلاو) اگر چه تعريف مناسبي جهت تفكيك تاريخ و تمدن مقدونيه يونان باستان با مقدونيه كنوني است اما از آنجا كه شورش 1944 اهداف الحاق‌گرايانه‌اي چون تصرف تمامي سرزمين‌هاي مقدونيه باستان از جمله اراضي يوناني را دنبال كرده، استفاده از آن داراي ماهيت الحاق‌گرايانه است.