زير سوال رفتن غرور عراق
سيد‌ايمان موسوي
جار و جنجال همراه و همزاد ترامپ است. رييس‌جمهوري امريكا قدم به هر جاي دنيا بگذارد، حواشي‌هاي خاص خودش را نيز با خود به آنجا مي‌برد. اين‌بار عراقي‌ها در كانون توجهات جهاني قرار گرفتند و حضور رييس‌جمهوري امريكا در كشور و اتفاقات رخ داده پس از سفر، عراق را به سرتيتر اصلي رسانه‌هاي جهان تبديل كرد. ترامپ مطابق گزارش‌هاي رسمي سفري غيرمنتظره به عراق داشته و مهم‌تر از آن بدون رعايت تشريفات قانوني و آداب ديپلماتيك به ديدار نظاميان حاضر امريكا در پايگاه عين‌الاسد در شهر الانبار در شمال عراق رفته است. اين امر مخالفت‌ها را از درون و بيرون عراق نسبت به اقدام غيرمعمول و خارج از عرف ترامپ برانگيخته است. فرود آمدن مستقيم ترامپ به پايگاه هوايي امريكا در غرب بغداد و ديدار با نظاميان امريكايي، سياسيون ارشد عراقي را به واكنش واداشته است. صبح السلام رهبر جريان اصلاح در پارلمان عراق خواستار نشست اضطراري رهبران ارشد سياسي و نظامي عراق نسبت به رفتار غيرهنجاري ترامپ شده است. از ديد السلام، ترامپ با حضور مستقيم در پايگاه نظامي‌شان در الانبار بدون هماهنگي با دولت عراق، حاكميت ملي عراق را زير سوال برده و اين توهيني آشكار به حيثيت و حق و حقوق ملي عراقي‌هاست.
امريكا بايد بداند كه دوران اشغالش بر عراق به پايان خط رسيده است. همزمان حزب ملي‌گراي صدر به رهبري مقتدا صدر نيز بر همين نقطه تاكيد گذاشته و اينكه از همان ابتدا مخالف هجوم نظامي امريكا به عراق به بهانه سلاح‌هاي كشتار جمعي بوده است و امروز هم بر مرام و همان اصول گذشته تاكيد دارد و امريكا را نيرويي اشغالگر مي‌داند كه طي تقريبا
دو دهه اخير حاكميت و غرور ملي عراقي را نقض كرده است. از سوي ديگر حزب البنا، رقيب حزب اصلاح در پارلمان عراق به رهبري هادي العامري، موضوع سفر ترامپ به عراق را يكي از مسائل مهم اعلام كرده كه نياز به اجماع جريان‌هاي عراقي و واكنش تند به رفتار ترامپ دارد.
العامري بر اين باور است كه سفر ترامپ نقض آشكار و واضح، نرم‌هاي ديپلماتيك و نشانگر تحقير و دشمني دولت امريكا با دولت و ملت عراق است. انتقاد‌ها به رفتار ترامپ زماني بيشتر شد كه ترامپ در سفر چند ساعته‌اش به عراق با هيچ مقام رسمي و نظامي ارشد عراقي‌ها ديدار و گفت‌وگو نكرد و تنها با سه ساعت توقف در استان الانبار خاك عراق را به مقصد آلمان ترك كرد.
حضور كوتاه ترامپ در عراق و عدم ملاقات با مقام‌هاي دولتي به نظر ناظران بين‌المللي اوج رفتار تحقيرآميز و بالا به پايين ترامپ به دولت عراق بود. طنز داستان در اينجاست كه طبق برنامه‌ريزي‌ها قرار بود ترامپ با عادل عبدالمهدي نخست‌وزيري عراق در رابطه با طيف متنوعي از موضوعات از بازسازي عراق تا وضعيت نهايي داعش و مساله تحريم‌هاي ايران بحث و تبادل‌نظر نمايند. اما در ميان شگفتي‌ها ترامپ از حضور در كاخ نخست‌وزيري عراق سر باز زد و از عراق خارج شد. در دنياي امروز عرف بر اين است كه يك رهبر سياسي به ديدار مقام ارشد كشور ميزبان آن هم در يكي از مكان‌هاي رسمي دولتي برود.
ترامپ با روحيه سركشانه و اقتدارگرايانه‌اش بر اين خواسته تاكيد داشته كه نخست‌وزيري عراق به ديدارش در محل پايگاه نظامي امريكا در بغداد بيايد. اين امر به لحاظ سياسي و حيثيتي مفهوم و بار معنايي بسيار زياد دارد و نشان مي‌دهد كه امريكا خواسته و ناخواسته، عراق را دولتي مستقل و صاحب هويت جداگانه قبول ندارد و انگار عراق تبعه امريكاست و شايستگي رفتاري برابر ندارد.
ترامپ در توجيه رفتار‌ش اين‌چنين مي‌گويد: ما ديگر مكنده مردم جهان نيستيم. حضور در عراق و سوريه يك مسير بي‌پايان نيست و نبايد در فكر حضور دايمي بود.
اين اظهارات در حالي از سوي ترامپ بيان مي‌شد كه مطابق گزارش‌ها از درون نشست چهره به چهره ترامپ با نظاميان امريكايي؛ نيروهاي حاضر امريكايي از ترامپ و خانم ملانيا تقاضاي تمديد يك دوره 6 ماهه ديگر داشته‌اند كه با پاسخ منفي بانوي اول امريكا مواجه شد. حدود 5 هزار نيروي امريكايي در عراق فعاليت دارند و انتظار مي‌رود با رفتار اخير ترامپ، پارلمان عراق ضرب‌الاجلي براي خروج فوري اين نيروها تعيين كند. قابل ذكر است كه در امريكا ديدار رييس‌جمهور از محل پايگاه‌هاي نظامي امريكا در بيرون از خاك امريكا يك سنت است. ديدار جرج بوش پسر با هماهنگي تركيه با سربازان امريكايي در بغداد در سال 2003 در اوايل جنگ عراق و سفر اوباما به عراق در آوريل 2009 به بغداد از نمونه‌هاي اخير ملاقات روساي جمهور امريكا با نظاميان امريكايي در خاورميانه است. اما ترامپ در همين مساله هم سنت‌شكني كرده است. روساي قبلي با احترام و عزت خاص از سربازان‌شان در خارج از كشور ديدار داشتند اما ترامپ با روحيه جاه‌طلبانه‌اش هيچ خواسته‌اي را از سوي اين نيروها كه آشنا به تحولات منطقه هستند؛ پذيرا نبوده است. برآيند اين اتفاقات نشان مي‌دهد كه امريكا در مواجهه با تحولات آتي عراق و سوريه دچار ابهام استراتژيك شده است. ترامپ كه نقطه كانوني سياست خارجي‌اش را بر كنترل و تضعيف ايران گذاشته و براي اين امر چشمش را به روي تمامي مسائل و انتقاد‌ها پوشيده است، براي عملياتي كردن راهبردش، حساب خاصي روي قدرت‌هاي منطقه‌اي خاورميانه نظير عراق و عربستان گذاشته است. ماجراي شائبه‌برانگير قتل خاشقچي باعث نشد كه ترامپ لب به انتقاد از عربستان بگشايد و در برابر حجم بي‌سابقه فشارها از كنگره و رسانه‌ها ايستاد. عراق هم به عنوان قدرت مهم منطقه‌اي كه از ظرفيت نفتي بسيار بالا براي پر كردن خلأ نفتي ايران دارد، مي‌تواند ياريگر ترامپ براي مساله تحريم‌هاي نفتي ايران باشد. پيش‌تر تحريم نفتي ايران محل گمانه‌زني كارشناسان انرژي براي پر شدن ظرفيت ايران بود.
طبيعي است كه در مساله جايگزيني نفت ايران، كيفيت نفت بسيار حائز اهميت است. ايران در حال حاضر 35درصد نفتش از نوع سبك و 65درصد از نوع سنگين است. در اين ميان نفت توليد شده در عراق بسيار شبيه به نفت ايران است. نفت خام كركوك عراق شباهت خيلي زيادي به نفت سبك ايران دارد. نفت سنگين ايران هم از سوي عربستان ظرفيت پاسخ‌دهي دارد.
ترامپ براي همين دنبال افزايش توليد نفت عراق و كاهش تبادلات‌شان با ايران است؛ مساله‌اي كه دولت عراق به خاطر تنگاتنگي مناسبات مالي و سياسي‌اش با ايران، حاضر به قرار گرفتن در ياركشي‌هاي ترامپ نيست.
از اين منظر يكي از مهم‌ترين دلايل عدم ديدار نخست‌وزيري عراق با ترامپ مربوط به مخالفت عبدالهمدي با مساله تحريم‌هاي ايران بوده است. بدين رو پايه‌هاي سياست ضد‌برجامي ترامپ يكي پس از ديگري در حال فرو‌ريزي است و ترامپ بيش از هر زمان ديگري در كارزار ضد‌ايراني‌اش تنها مانده است.