اعضاي اتاق بازرگاني از دشواري‌هاي روزهاي اخير مي‌گويند
سايه قطع شدن اينترنت بر تجارت ايران
گروه اقتصادي
فعالان اقتصادي از تداوم قطعي اينترنت و اثرات آن بر كسب و كارهاي كوچك و بزرگ ابراز نگراني مي‌كنند. در حال حاضر با وجود موج وعده‌هايي كه از طرف مسوولان رده بالاي دولتي براي اتصال مجدد اينترنت ايران به شبكه جهاني ارايه مي‌شود؛ هنوز شرايط براي اين اتفاق مهيا نشده است. اما اينترنت داخلي كه هم‌اكنون مورد استفاده فعالان اقتصادي است، پاسخگوي نيازهاي فعلي آنها نيست. سيد رضي حاجي آقاميري، عضو اتاق بازرگاني تهران در اين باره به «اعتماد» مي‌گويد: «از مذاكرات ابتدايي براي به دست آوردن بازارهاي جديد تا جابه‌جايي مدارك تجاري، انتقال به گمرك و حواله‌هاي بانكي، تمام مراحل به وسيله اينترنت انجام مي‌شود و اينكه در روزهاي اخير ما ارتباطي با واردكنندگان كالا از ايران نداشته‌ايم، مي‌تواند در بلندمدت ضربه‌اي بزرگ به تجارت ايران و بخش خصوصي واقعي وارد كند.» محمد رضا نجفي منش، ديگر عضو اين اتاق نيز به «اعتماد» مي‌گويد شايد بتوان اثرات قطعي اينترنت در مدتي كوتاه را مديريت كرد اما در صورت طولاني شدن اين روند، تجارت ايران با مشكل مواجه خواهد شد. با گذشت حدود 10 روز از اعلام تصميم سران سه قوه براي اصلاح قيمت بنزين، اقتصاد ايران همچنان روزهاي پر تلاطمي را پشت سر مي‌گذارد. هرچند اهميت قيمت بنزين در اقتصاد ايران و سابقه تغيير در اين نرخ در سال‌هاي گذشته باعث شده بود، تلاطم‌هايي قابل پيش‌بيني باشد اما اين گمانه زني‌ها اين‌بار يك مهمان ناخوانده داشت و آن قطعي اينترنت و متوقف شدن دسترسي به شبكه جهاني در ايران بود. محدوديت منابع مالي دولت تحت تاثير تحريم‌هاي امريكا از يك سو و رسيدن به لزوم تغيير در نظام پرداخت يارانه‌ها در اقتصاد ايران از سوي ديگر، باعث شد سرانجام شوراي هماهنگي اقتصادي سه قوه، تصميم به افزايش قيمت بنزين و سهميه‌بندي كردن آن بگيرند. هرچند دولت اعلام كرد كه تمامي منابع حاصل از اين افزايش نرخ بنزين، به حساب 60 ميليون ايراني و 18 ميليون خانوار واريز خواهد شد و هدف از اجراي اين طرح افزايش حمايت از اقشار كم درآمد و اصلاح نظام پرداخت يارانه‌هاست اما خاطره جمعي ايراني‌ها از تاثير افزايش قيمت بنزين بر ساير كالاها و افزايش تورم باعث شد، اين تصميم اعتراض‌هايي را در تعدادي از شهرهاي كشور به وجود آورد. با وجود آنكه سران نظام بارها اعلام كردند، اعتراض حق مردم است و انتقادها درباره اين تصميم را خواهند شنيد اما در بعضي شهرها، تعدادي آشوب را جايگزين اعتراض كردند و نتيجه آن تخريب اموال عمومي و بر هم خوردن نظم در بسياري از شهرها بود. به دنبال اين اتفاق شوراي عالي امنيت ملي تصميم گرفت با دستور به اپراتورهاي ارايه‌دهنده خدمات اينترنت، دسترسي به فضاي جهاني را محدود كند و اين تصميم از روزهاي ابتدايي هفته گذشته تا امروز ادامه پيدا كرد. اگرچه در اين روزها دسترسي به سايت‌هاي داخلي براي ايراني‌ها برقرار ماند و بسياري از خدمات مجازي داخلي مانند شبكه بانكي همچنان در دسترس باقي ماندند، اما قطع ناگهاني دسترسي به سايت‌هاي بين‌المللي براي برخي از حوزه‌ها مشكلاتي را نيز به وجود آورد.
بازگشت محدود دسترسي‌ها
چند روز پس از فروكش كردن آشوب‌ها در كشور، همانطور كه پيش از اين مقامات دولتي اعلام كرده بودند، روند بازگشت امكان دسترسي به شبكه جهاني نت از سر گرفته شد و به نظر مي‌رسد برخي از محدوديت‌ها كنار رفته است.
آذري جهرمي وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات با تاييد برقراري دوباره اينترنت در برخي نقاط كشور گفته: ساير نقاط هم با ابلاغ شوراي عالي امنيت ملي به شبكه متصل خواهند شد. به اپراتورها ابلاغ كرده‌ايم كه مدت زمان قطعي اينترنت را به مدت اعتبار بسته‌ها اضافه كنند. خبرگزاري ايسنا نيز اعلام كرده، هفت دانشگاه سطح يك و بزرگ كشور (اميركبير، صنعتي شريف، علامه طباطبايي، تهران، علم و صنعت، خواجه نصير و شهيد بهشتي) به اينترنت جهاني دسترسي پيدا كردند. با اين وجود به نظر مي‌رسد نياز به بازگشت دسترسي به اينترنت با كاهش آشوب‌ها مطالبه مي‌شود. جلال ميرزايي، نماينده ايلام در مجلس شوراي اسلامي گفته: انتظار مي‌رود به تدريج كه آرامش به كشور بازگشته است اينترنت نيز در دسترس مردم قرار گيرد. مساله اينترنت يك مطالبه عمومي نيست بلكه يك نياز عمومي است. بهتر است اين مساله را به نوعي جلوه ندهيم كه برخلاف امنيت كشور بوده و با دعوا بر سر آن به مساله دامن بزنيم.
تجارت و اينترنت
با وجود برنامه‌ريزي صورت گرفته براي كاهش اثرات قطعي نت، حوزه‌هاي اقتصادي كه با كشورهاي خارجي ارتباط مستقيم دارند، در طول اين روزها عملا امكان تداوم فعاليت نداشته‌اند و از اين رو يا بخش قابل توجهي از فعاليت‌هاي‌شان تعطيل شده يا تلاش مي‌كنند با مديريت شرايط فعلي اميدوار به وصل شدن دوباره شبكه جهاني نت بمانند. يكي از اصلي‌ترين بخش‌هايي كه در اين روزها توان فعاليت خود را از دست داده، حوزه گردشگري ايران و تماس‌هايي است كه براي وارد شدن توريست‌ها به كشور مورد نياز بوده اما در روزهاي گذشته امكان برقراري آنها وجود نداشته است. ابراهيم پورفرج، رييس جامعه تورگردانان ايران درباره شرايط اين حوزه پس از قطعي اينترنت توضيح داده: با هيچ آژانسي در خارج از كشور نمي‌توانيم مكاتبه داشته باشيم. از نتايج تصميمات آنها درباره سفر ايران اطلاعي نداريم. همه رايزني‌هاي قبلي با آژانس‌ها و توريست‌هاي خارجي بدون جواب مانده است. نمي‌دانيم پيشنهاد سفر به ايران را پذيرفته‌اند يا منصرف شده‌اند. رويه كار معمولا اين‌طور بود كه از طريق پيام‌رسان‌هاي اينترنتي با توريست‌ها و آژانس‌هاي خارجي ارتباط برقرار مي‌كرديم و كمتر ارتباط مستقيم تلفني يا فكسي برقرار مي‌شد. حالا با قطع اينترنت همه دسترسي‌ها نيز قطع شده است. ايران در ميانه فصل گردشگري به سر مي‌برد. معمولا برخي گردشگران وقتي كشوري با شرايط اضطراري مواجه مي‌شود، در دقيقه آخر تصميم مي‌گيرند سفر خود را لغو كنند. ما حتي نمي‌دانيم تكليف تورهايي كه در راه ايران هستند چه مي‌شود. آيا آنها قرار است به ايران سفر كنند يا تصميم‌شان متوقف شده است. پيام‌هايي براي شوراي عالي امنيت ملي با شرح مشكلات پيش آمده در يك هفته اخير پس از قطع اينترنت فرستاده‌ايم تا دست‌كم براي صنعت گردشگري ايران تا پيش از آنكه بيشتر متضرر شوند، راهكاري ارايه دهند. كشور برنامه‌هاي بلندمدتي براي توسعه گردشگري ترسيم كرده. قرار بود اين صنعت جايگزين نفت شود و منبعي براي درآمدزايي كشور باشد. جداي از آژانس‌هاي مسافرتي، صرافان نيز در طول روزهاي گذشته ارتباط‌شان با منابع خارجي را از دست داده‌اند. شهاب قرباني، دبيركل كانون صرافان گفته: در حال حاضر در نبود اينترنت براي برقرار ارتباطات بين‌المللي با مشكلات زيادي مواجه هستيم. عدم ارتباط با صرافي‌هاي خارج از كشور و عدم ارسال و دريافت حواله‌ها نمي‌تواند عامل افزايش قيمت ارز باشد اما به‌طور قطع باعث افزايش عمق ركود شده است . فكس در دنياي خارج منسوخ شده است اگر ما هنوز در دفاتر فكس داريم به اين دليل است كه در دفتر موجود است و گرنه استفاده‌اي از فكس نمي‌كنيم. اگر ما هم بخواهيم از طريق فكس حواله‌اي را ارسال كنيم طرف مقابل در كشور خارجي فكس ندارد كه بتواند اين حواله را دريافت كند. جداي از حوزه‌هايي مانند آژانس‌ها و صرافي‌ها، تجارت ايران در حوزه واردات و صادرات نيز در روزهاي گذشته تحت تاثير قطعي نت قرار گرفته و بخشي از توانايي خود را از دست داده است. سيد رضي حاجي آقا ميري، عضو اتاق بازرگاني تهران در گفت‌وگو با «اعتماد» مي‌گويد: اينترنت از چند دهه قبل كار خود را آغاز كرده و در طول سال‌هاي گذشته تا حدي پيشرفت كرده كه عملا تجارت بدون نت معنا ندارد. امروز جاي تلكس و فكس در دوره‌هاي گذشته، به وسيله ايميل پر شده و تاجران تمام ارتباطات خود را از اين طريق پيگيري مي‌كنند. او توضيح داد: از نخستين مرحله كار كه ما قصد معرفي كالايي را به بازارهاي خارج از كشور داريم، ارتباط‌گيري از طريق ايميل انجام مي‌شود . مراحل بعدي مذاكرات از شناسايي بازار هدف، ميزان سفارش، نحوه انتقال كالا، تبادلات ارز و برنامه‌ريزي براي همكاري‌هاي بعدي نيز از همين طريق انجام مي‌شود، از اين رو با قطع شدن نت، تمام اين فرآيند متوقف شده است. اين فعال اقتصادي با بيان اينكه بخش خصوصي واقعي اصلي‌ترين فشارها را از اين ناحيه تجربه كرده، اظهار كرد: امروز بخش قابل توجهي از شركت‌هاي دولتي و شبه‌دولتي به نت دسترسي دارند اما بخش خصوصي اين ارتباط را از دست داده، اين در حالي است كه تنها حدود 20 درصد از كل اقتصاد ايران در اختيار بخش خصوصي است و با فشارهاي اينچنيني، قطعا اين بخش محدودتر نيز خواهد شد. آقاميري از دست رفتن بازارهاي صادراتي را يكي ديگر از نتايج قطعي نت دانست و گفت: امروز در تجارت جهان، ساعت‌ها و حتي دقايق نيز اهميت دارند. وقتي ما بنا به هر دليلي نياز واردكننده خود را تامين نكنيم، ساير كشورها و شركت‌ها جايگزين خواهند شد. ما چند روز است كه اين ارتباط را از دست داده‌ايم و با وصل شدن نت دوباره بايد براي حفظ بازارهاي‌مان تلاش كنيم. از سوي ديگر اگر تجربه قطع نت تكرار شود، ميزان امنيت بازار ما نيز براي همكاران تجاري‌مان كاهش خواهد يافت و وقتي آنها اين خطر را حس كنند كه احتمال از دست رفتن ارتباط‌شان با ايران وجود دارد، براي گسترش همكاري‌هاي‌شان، ترديد خواهند كرد.محمدرضا نجفي منش، ديگر عضو اتاق بازرگاني تهران نيز در گفت‌وگو با «اعتماد» مي‌گويد: نمي‌توان آنچه در روزهاي گذشته رخ داده را يك فاجعه غيرقابل جبران دانست اما اگر بنا باشد اين روند طولاني‌مدت شود، قطعا هزينه‌هاي زيادي به اقتصاد كشور وارد مي‌شود. او با اشاره به لزوم ارتباط دايمي ميان فعالان اقتصادي ايران و بازارهاي جهاني، اظهار كرد: در صورت تداوم اين شرايط، ارتباط‌گيري ما با ساير كشورها دشوار خواهد شد، از سوي ديگر، رفت و آمد و سفر به كشورهاي خارجي نيز در فرآيند دريافت ويزا و خريد بليت باقي خواهد ماند و عملا طرح‌ها روي زمين مي‌ماند. از اين رو به نظر مي‌رسد قطع نت براي دوره‌اي طولاني، براي فعالان اقتصادي مشكلات مختلفي ايجاد خواهد كرد.با در كنار هم قرار دادن تمام اين نظرات، به نظر درخواست بخش عمده‌اي از فعالان اقتصادي بازگشت دسترسي به اينترنت جهاني پس از بازگشت آرامش به كشور است، موضوعي كه مقامات دولتي نيز آن را تاييد مي‌كنند. بر اساس بسياري از ارزيابي‌ها، قطعي نت مي‌تواند در حوزه‌هاي مختلف براي اقتصاد كشور، هزينه‌ساز باشد و وزير ارتباطات گفته گام بعدي اين وزارتخانه، برآورد خسارات روزهاي اخير و احتمالا برنامه‌ريزي براي جبران آنها خواهد بود.