بازنمايي داستان خوزستان
ابوتراب خسروي
شايد بتوان خوزستان را با دلايل مشروع يكي از بسترهاي جديد جامعه فرهنگي ايراني ارزيابي كرد. شكل‌گيري مجتمع‌هاي صنعتي در آبادان و مسجدسليمان در اواخر دوره قاجار و نيز اوايل حكومت پهلوي باعث شد تا نيروهاي كار از نقاط مختلف ايران به اين نواحي مهاجرت كنند. باتوجه به حضور و تاثير مستشاران اروپايي در طول سال‌هاي معاصر، جامعه متحولي شكل گرفت؛ در منطقه‌اي كه از طريق بسط صنعت نفت با بنيان‌هاي زندگي و فرهنگ مدرن از جمله هنر و ادبيات مدرن آشنا شد.
در طول زمان خرده‌فرهنگي شكل گرفت كه صورت زندگي و منش و رفتار و اخلاق مهاجران را تحت‌تاثير قرار داد. در طول پنجاه، شصت سال حتي در زبان اخلاف مهاجران لهجه تازه‌اي شكل گرفت كه ماقبل از شكل‌گيري مجتمع صنعتي آبادان –به‌زعم اين قلم- بين قوم‌هاي ايراني وجود نداشت. به هر روي، جامعه شهري آبادان از طريق مستشاران اروپايي با داستان و رمان كه در غرب شكل گرفته بود، آشنايي بيشتري يافتند و آثاري خصوصا از ادبيات انگليسي به وسيله مترجماني كه اغلب از كارمندان پالايشگاه نفت آبادان بودند به فارسي درآمد و زمينه‌اي ايجاد شد تا طيفي از نويسندگان به‌خصوص نويسندگان خوزستاني با انواع ادبي رمان و داستان كوتاه آشنا شوند. طبعا جريان رمان و داستان كوتاه در خوزستان، جداي از جريان رمان و داستان كوتاه در كل كشور نيست، ولي مشخصه‌هاي فرهنگي منطقه خوزستان مثل تاثير صنعت و نيز الگوهاي اجتماعي برگرفته از تقابل فرهنگي مستشاران ساكن در خوزستان بر فرهنگ منطقه تاثير گذاشته و طبعا بر ادبيات داستاني توسع بخشيده و باعث پديدار شدن نوعي ادبيات اقليمي شد.
مجموعه «دريچه جنوبي» شايد يكي از آثار تحقيقي دوست نويسنده و از دست رفته ما كوروش اسدي باشد كه در تاليف اين اثر با دوست ديگرمان غلامرضا رضايي شريك است كه قلمش مستدام باد. با اين اميد كه با پشتكار ايشان جلد دوم اين كتاب مهم نيز تاليف شود تا پشتوانه‌اي باشد براي ادبيات داستاني ايران. «دريچه جنوبي» معرفي و تحليلي عيني است از نويسندگاني كه در اتمسفر فرهنگي خوزستان متولد شده‌اند. هر چند كه به نظر اين قلم اگر يكي از مقاصد اين كتاب، بازتاب تاثيرات اتمسفر فرهنگي منطقه در ادبيات داستاني فارسي مي‌بود، احتمالا حوزه وسيع‌تري از نويسندگان را در بر مي‌گرفت، زيرا نويسندگاني مثل ابراهيم گلستان، هوشنگ گلشيري و محمدرضا صفدري نيز آثاري با مضامين مختص آن بوم نوشته‌اند. به عبارتي، تنها ملاك تولد در اين بوم نبايد مهم باشد. شايد مهم‌تر آن باشد كه اثري در حال‌وهواي اين بوم نوشته شده باشد.
با اين حال «دريچه جنوبي» مجموعه‌اي نسبتا كامل ارزيابي مي‌شود از آثار نويسندگان خوزستاني و غيرخوزستاني كه تنها در اين منطقه متولد شده‌اند. از آنجا كه ادبيات داستاني بازتاب‌دهنده وجوه متفاوتي از زندگي است، اين آثار نيز طيف وسيع و متنوعي از اشكال زندگي را عينيت داده و بدل به ادبيات كرده‌اند. در فهرست آثار مطروحه در اين كتاب از نويسندگان مشخصي چون احمد محمود، ناصر تقوايي، منوچهر شفياني، امير نادري، نسيم خاكسار، بهرام حيدري، عدنان غريفي، يارعلي پورمقدم، اصغر عبداللهي، قاضي ربيحاوي، زويا پيرزاد، صمد طاهري، فرشته توانگر و... ديده مي‌شود؛ داستان‌هايي كه به همراه نقدها و تحليل‌هاي درخوري كه بر آنها نوشته شده، جريان ادبيات داستاني را در بخشي از ميهن ما بازنمايي مي‌كند.