سفر امير قطر به ايران
داود غراياق زندي
امير قطر «شيخ تميم بن حمد» روز يكشنبه ۲۲ دي ماه در سفري از قبل اعلام نشده، به تهران سفر كرد و در اين سفر با مقامات عاليرتبه ما از جمله مقام معظم رهبري و رييس‌جمهور ديدار داشته است. اين سفر در حالي صورت مي‌گيرد كه در ۱۴ دي ماه نيز وزير خارجه اين كشور محمد بن جاسم آل‌ثاني يك روز پس از ترور شهيد سردار سليماني به تهران سفر كرد. اين ميزان سفر و افزايش ديدارها در سطح عالي‌تر نشان از علايق دو طرف براي گسترش روابط دارد.
در كنار اين موضوع به اين نكته هم بايد اشاره كرد كه امير قطر قبل از سفر به تهران ديداري با پادشاه جديد عمان«هيثم بن طارق» داشته است. عمان كشوري است كه هميشه به واسطه موقعيت جغرافيايي‌اش روابط متعادلي با ايران داشته و در جريان شكل‌گيري برجام نيز ميانجيگري سطح بالايي داشته و حتي در نقل و انتقالات مالي در شرايط سخت به ايران كمك كرده است. قطر نيز از دو سال قبل در پي نزديكي مواضع اين كشور با ايران در سوريه، مورد اعتراض و قطع رابطه توسط عربستان سعودي، امارات متحده عربي، بحرين و مصر قرار گرفت كه در اين شرايط ايران و تركيه حمايت زيادي از اين كشور كردند كه بارها مورد اشاره مقامات قطري قرار گرفته و از ايران قدرداني كردند. شايد در اين شرايط قطر با توجه به تغيير و تحولات عمان، سعي دارد موقعيت سنتي عمان را در شرايط سخت كنوني بر عهده گيرد. در عين حال اين دو كشور رابطه بسيار خوبي با امريكا دارند و ستاد فرماندهي مركزي امريكا (سنتكام) در العديد قطر مستقر است. اين همان پايگاهي است كه برخي از منابع اعلام كرده بودند كه پهپاد ضارب سردار شهيد سليماني از آنجا بلند شده يا از آنجا كنترل و فرماندهي شده ولي واكنش موشكي ايران به پايگاه عين‌الاسد در عراق نشان مي‌دهد كه اين سوءظن وجود ندارد و اگر اين طور بود اين ديدار در اين سطح بلافاصله پس از اين ترور صورت نمي‌گرفت. امير قطر هدف از سفر خود را دو موضوع اعلام كرده است: تلاش براي عدم وخامت اوضاع منطقه و ديگري گفت‌وگو دوجانبه ميان دو كشور. اگر اين دو موضوع مورد توجه باشد در مورد نكته نخست به نظر مي‌رسد كه اين موضوع از اهميت بيشتري برخوردار باشد اطمينان از عدم استفاده از خاك قطر عليه ايران است. از آنجا كه ايران اعلام كرده اين تنها يك ضربه اوليه تلافي‌جويانه به امريكا بوده، احتمال ضربات ديگر از جانب طرفداران ايران در منطقه در آينده پيش‌رو بيشتر خواهد شد زيرا كه امريكا بيشتر درگير انتخابات سال آينده خود خواهد شد و رييس‌جمهور بعدي هم مشخص نشده، ورود به درگيري وسيع‌تر براي اين كشور در يك سال آينده سخت‌تر خواهد شد و همين موضوع ممكن است كه زمينه افزايش درگيري را بيشتر كند و موقعيت را به شرايط غيرقابل كنترلي در منطقه سوق دهد. لذا در اين شرايط تلاش امير قطر اين است كه از وخامت اوضاع جلوگيري كند. اين بدون در نظر گرفتن اين موضوع است كه برخي گمانه‌زني‌ها اشاره به دست داشتن برخي عوامل خارجي در اختلال سيستم كنترل و مراقبت موشكي ايران و برخورد آن با هواپيماي مسافربري اوكرايني دارد. شايد اگر قرار است از وخيم‌تر شدن موضوع جلوگيري شود و به تعبير برخي منابع پيامي از طرف امريكا ارسال شده باشد به روشن‌تر شدن اين موارد كمك كند. قطر و كشورهاي شيخ‌نشين منطقه به خوبي مي‌دانند كه اگر درگيري ايران و امريكا افزايش يابد، امكان كنترل اين موضوع براي آنها ممكن نيست و لذا بهترين راه براي قطر حل موضوع از طريق مذاكره و گفت‌وگو است.
در نهايت آنچه سفر امير قطر را براي ما و منطقه در شرايط كنوني، ضروري و مهم مي‌سازد اين است كه وضعيت و موقعيت به شرايط غيرقابل كنترل نيل نكند و امكان تبادل اقتصادي و مالي بيشتري براي ايران از طريق قطر فراهم شود. تشكر امريكا از قطر پس از سفر وزير خارجه اين كشور به ايران و خاتمه جو اعلام‌نظرهاي خصمانه عمومي از طرف ايران و امريكا پس از تلافي موشكي ايران، حكايت از موفقيت قطر در كاهش وخامت اوضاع تا حال حاضر دارد. بايد اميدوارانه به انتظار نشست كه آيا نتايج اين ديدار در سطح عالي‌تر زمينه كاهش وخامت اوضاع و بهبود روابط مالي و اقتصادي دو كشور را فراهم خواهد كرد؟