صداي رساي مردم عراق
محمد صالح صدقيان
تظاهرات ديروز در بغداد يك رويداد بي‌سابقه بود. اين تظاهرات يك پيام واضح و مشخص داشت كه بخش بزرگي از مردم عراق، خواهان خروج نظاميان خارجي از خاك اين كشور هستند. اما در شرايط سياسي كنوني عراق، تبديل اين خواسته عمومي به يك اقدام عملي دولت، همچنان در سايه ترديد قرار دارد. در حال حاضر دو موضع در عراق وجود دارد. يك بحث اين است كه امريكا تلاش مي‌كند تا منازعه سياسي خودش را با ايران در خاك عراق ادامه دهد. اصل اين موضع را مايك پمپئو، وزير خارجه امريكا، در سفري كه به بغداد داشت، مطرح كرد. پمپئو خيلي واضح و روشن به سران عراق گفت كه ما قصد داريم دست ايران را در عراق قطع كنيم و به آنها توصيه كرد كه سعي كنيد دامن خودتان را از اين آتش دور نگه داريد. برهم صالح، رييس‌جمهور و عادل عبدالمهدي، نخست‌وزير عراق، هر دو به پمپئو پاسخ دادند كه به اين سادگي توان دور شدن از ايران را ندارند، به هر تقدير، ايران يكي از بزرگ‌ترين شركاي اقتصادي، با مرز طولاني و روابط عميق فرهنگي، مذهبي و سياسي با عراق است، اما امريكايي‌ها تهديدشان را تكرار كردند و ...
تاكيد كردند ميل خودتان است، يا از ايران دور مي‌شويد يا در آتشي كه مي‌خواهيم با ايران روشن كنيم، مي‌سوزيد. امريكا تهديد خودش را عملي كرده است و از خاك عراق براي رويارويي با ايران سوءاستفاده كرد و منافع ملي عراق در آتشي كه توسط امريكا روشن شده در حال سوختن است. اقدامات تحريك‌آميز و خصمانه امريكا تا جايي پيش رفت كه عاقبت شاهد عمليات تروريستي بوديم كه به شهادت حاج قاسم سليماني و ابومهدي المهندس منجر شد. به گمان من، اگر بخواهيم اوضاع كنوني عراق را از جنبه رقابت‌ها و رويارويي‌هاي ايران و امريكا نگاه كنيم، تا جايي كه چشم كار مي‌كند، فعلا دورنمايي براي برون‌رفت از اين بحران وجود ندارد. اختلافات ميان تهران و واشنگتن ريشه در دهه‌ها پيش دارد و در حال حاضر اصولا دورنمايي براي حل آنها وجود ندارد و عراق هم در شرايطي نيست كه هيچ يك از اين دو شريك مهم خود را از دست بدهد. امريكا نقشه خود را فقط منحصر به عراق نكرده، در لبنان هم همين نقشه در حال اجراست. امريكايي‌ها به وضوح بعد از تشكيل دولت جديد لبنان به دولت جديد و نخست‌وزير جديد، حسن دياب توصيه كرده‌اند كه بايد از حزب‌الله دور شويد. امريكايي‌ها به صورت روزافزوني تاكيد مي‌كنند كه حزب‌الله دست ايران در لبنان است و حشدالشعبي دست ايران در عراق و تمايل واشنگتن اين است كه اين هر دو دست را كاملا قطع كند. اما مساله عراق جنبه ديگري هم دارد. مسائل داخلي در عراق، شايد آثار بيشتري بر منافع ملي اين كشور، نسبت به رقابت‌هاي خارجي داشته باشد. در حال حاضر به صورت مشخص مي‌توان گفت كه در عراق يك دوقطبي سياسي در مورد آينده رابطه اين كشور به وجود آمده است. اين دوقطبي بين شيعيان از يك سو و سني‌ها و كردها از سوي ديگر ايجاد شده است. در دو اتفاق مشخص اين شكاف به نمايش گذاشته شد. در جلسه پارلمان عراق كه قطعنامه اخراج نيروهاي خارجي از عراق تصويب شد نه سني‌ها و نه كردها حاضر به شركت در جلسه پارلمان نشدند. آقاي اسامه نجيفي، رييس پيشين پارلمان عراق و از رهبران سياسي نيروهاي اهل سنت، خيلي واضح گفت ما خروج نيروهاي امريكايي از عراق را مصلحت نمي‌دانيم. كردها هم اعلام كرده‌اند كه معارض خروج امريكايي‌ها از عراق هستند. از سوي ديگر يك‌سري از شيعيان عراق هم هستند كه به شكل مستمر با خروج نظاميان خارجي از عراق مخالفت مي‌كنند. اين دسته از سياستمداران معتقدند كه اخراج نظاميان خارجي باعث مي‌شود كه واشنگتن سر خصومت بيفتد و در آينده به صورت مستمر در توسعه و بازسازي عراق كارشكني كند. آنچه مشخص است، حتي برخي سران ارشد مذهبي و فكري عراق هم در اين دسته قرار مي‌گيرند كه هر چند از حضور نظامي امريكا در عراق دل خوشي ندارند، اما نسبت به رويكرد دولت عراق و آثار اقدام فوري و قاطع دولت عراق عليه حضور نظامي امريكا در اين كشور، نوعي نگراني دارند. اين موضع‌گيري البته به معناي طرفداري از امريكا يا تمايل به ادامه حضور نظامي امريكا نيست، بلكه اين ديدگاه معتقد است كه براي حفظ منافع ملي عراق لازم است كه رويكردي نرم‌تر و تدريجي‌تر براي احياي حاكميت عراق و خروج خارجي‌ها در پيش گرفته شود. به‌طور قطع مي‌توان گفت كه در سياست عراق امروز دو قطب در عراق در حال حاضر وجود دارد. علاوه بر اين دو قطبي، پيش‌بيني مي‌شود كه در طول اين هفته نخست‌وزير جديد عراق هم معرفي شود. هر كسي كه به عنوان نخست‌وزير انتخاب شود و كابينه خود را انتخاب كند، به همين دليل نمي‌تواند از مصوبه پارلمان در مورد خروج نظاميان امريكايي و تظاهرات امروز در بغداد عبور كند. اين جمعيتي كه جمعه در پايتخت عراق جمع شدند، مهم و بي‌سابقه بود. چنين جمعيتي تاكنون در پايتخت عراق گرد هم نيامده بودند. هر كس كه زمام امور را در بغداد در اختيار بگيرد، هم راي پارلمان را پشت سر خود دارد و هم شعارهاي ديروز مردم را. نخست‌وزير عراق بنا بر قانون از ميان شيعيان انتخاب مي‌شود و در مقام فرمانده كل قوا، اختيارات كامل نظامي و امنيتي دارد. مسيري كه نخست‌وزير بعدي براي اجراي قطعنامه پارلمان و مطالبات مردمي كه ديروز در بغداد تجمع كردند، سرنوشت حضور نظاميان خارجي در عراق را رقم خواهد زد. بايد ديد كه نخست‌وزير آينده چگونه قصد دارد اين خواسته را اجرايي كند و سوال مهم‌تر اين است كه برخورد امريكايي‌ها چگونه خواهد بود، چون تمايل امريكايي‌ها براي خروج از عراق هم از اهميت بالايي برخوردار است كه نحوه اجراي اين مصوبه و مطالبه را روشن مي‌كند. انتخاب نخست‌وزير در روزهاي آينده مرحله‌اي سرنوشت‌ساز و تاريخ‌ساز در عراق خواهد بود.