جهان در عصر ترامپ

در عرصه سياست، به ندرت اتفاق مي‌افتد سياست داخلي و خارجي يك كشور با آمدن يك شخص دچار تغييرات اساسي شود. پيروزي ترامپ در سال 2016 در مقابل هيلاري كلينتون دموكرات تا حدودي اين نظريه را با چالش مواجه كرد. ترامپ به تغييرات اساسي درعرصه سياست داخلي و خارجي امريكا دست زد. اين تغييرات در حوزه سياست خارجي در قبال چين، ايران، پيمان آب و هوايي پاريس، ناتو، اسراييل و در حوزه سياست داخلي شامل مهاجرت و امنيت مرزي اعمال شد. پيروزي مجدد او در انتخابات رياست‌جمهوري در 5 نوامبر 2024 امريكا در مقابل كامالا هريس دموكرات ، به احتمال زياد مثل دوره نخست رياست‌جمهوري‌اش درسال2016 سبب تغييرات اساسي در سياست داخلي و خارجي امريكا، طبق آنچه او در كمپين‌هاي انتخاباتي آن را وعده داده است، خواهد شد. درآن زمان ما شاهد تغييراتي اساسي در سياست داخلي و خارجي امريكا بوديم كه شامل: سياست‌هاي مهاجرتي (travel ban)، خروج امريكا از سازمان جهاني يونسكو،خروج از برجام و پيمان آب و هوايي پاريس بود، اما در دوره دوم رياست‌جمهوري ترامپ ما شاهد چه رويداد‌ها و تغييراتي خواهيم بود؟ اگرچه در عرصه سياست هيچ چيزي قابل پيش‌بيني نخواهد بود، اما با بررسي اقدامات دوره اول رياست‌جمهوري او و شعارهاي تبليغاتي‌اش در دور دوم تا حدودي مي‌توان به پيش‌بيني‌هايي دست زد.

چين

امريكا پس از به رسميت شناختن جمهوري خلق چين در دهه 1970 هيچ موقع تاكنون، نگران نفوذ چين تا اين حد در عرصه روابط بين‌الملل نبوده است. ترامپ احتمالا به دنبال راهي براي مقابله با سوءاستفاده‌هاي چين در عرصه روابط بين‌الملل خصوصا عرصه اقتصادي خواهد بود. اين سوءاستفاده‌ها از نظر ترامپ شامل: دستكاري‌ها در زمينه سوبسيد‌هايي در امر صادرات و جاسوسي‌هاي چين در زمينه اقتصادي است.

او همواره تاكيد مي‌كند: هر اقدام تهاجمي را جهت حمايت از كارگران امريكايي انجام خواهد داد و چيزي كه بيش از همه به آن اعتقاد دارد، اين است كه سياست‌هايش به‌طور كامل وابستگي به چين را در زمينه‌هاي مهم از بين خواهد برد. اين وابستگي‌ها از نظر او شامل: وسايل الكتريكي ، فولاد و داروهاست. ترامپ در دوره اول رياست‌جمهوري‌اش يك جنگ تجاري تمام‌عيار را با چين در زمينه تعرفه آغاز كرد و 18‌درصد تعرفه را روي كالاهاي چيني وضع كرد. اين اقدام صدها ميليارد دلار از ارزش كالا‌هاي چيني كم كرد. او گفته است: اصل كامله‌الوداد سازمان تجارت جهاني را در مورد چين لغو خواهد كرد. او همچنين تاكيد كرده است اين تعرفه‌ها و ديگر محدوديت‌ها بر واردات از چين در مورد داروهاي ضروري همانند پني‌سيلين وضع خواهد شد، زيرا اين دارو بايد در امريكا توليد شود. ترامپ در سال 2018 در ديدار با رهبر اويغورها، تحريم‌هايي را عليه چين در زمينه حقوق بشر وضع كرد. در سال 2016 نخستين رييس جمهوري بود كه از سال 1979 به‌طور مستقيم با همتاي تايواني‌اش به‌طور مستقيم گفت‌وگو كرده و نيروهاي دريايي امريكا را در تنگه تايوان مستقر كرد. او همچنين به آنها تسليحات فروخت، اما گفت: آنها بايد براي مراقبت امريكا از امنيت‌شان در برابر چين پول پرداخت كنند. همچنين دولت ترامپ در ژوئن 2020 اعلام كرد: ادعاهاي چين بر درياي جنوبي را به رسميت نخواهد شناخت.

ايران

برنامه راهبردي جامع اقدام مشترك يا همان برجام برنامه‌اي بود در راستاي توافق بر سر برنامه هسته‌اي ايران كه به دنبال تفاهم هسته‌اي لوزان در سه‌شنبه 23 تير سال 1394 در وين اتريش بين ايران ،اتحاديه اروپا و گروه 1+5 بسته شد. بر اساس اين توافق،ايران متعهد شد ذخاير اورانيوم غني شده متوسط خودش را پاكسازي و ذخيره‌سازي اورانيوم با غناي كم را تا 98درصد قطع كند و حداقل به مدت 15 سال تعداد سانتريفيوژ‌ها را به حدود دو سوم كاهش دهد. ايران با عدم غني‌سازي اورانيوم بيش از 67/3 و عدم ساخت تاسيسات غني‌سازي جديد و راكتور آب‌سنگين موافقت كرد و در مقابل تحريم‌هاي شوراي امنيت و تحريم‌هاي ثانويه ايالات متحده عليه ايرا‌ن بر‌داشته خواهد شد. اجراي اين توافق تحت نظارت آژانس بين‌المللي انرژي اتمي بود . از ديدگاه ترامپ،توافق با ايران بدترين توافق تاريخ امريكاست كه بيشترين سود را براي ايران داشته و حكومت ايران را ثروتمند كرده و اين باعث تشديد تنش‌ها در خاورميانه شده است. اين در حالي است كه ايالات متحده متضرر شده است. او اين توافق را شاهكار دولت اوباما مي‌دانست و در تبليغات رياست‌جمهوري دوره نخست قول داده بود از آن خارج شود و به توافقي بهتر با ايران دست يابد و مسائل ديگر را نيز شامل شود. در 18 ارديبهشت 1397، دونالد ترامپ رييس جمهور امريكا رسما از برجام خارج شد و بازگشت تحريم‌ها به صورت گذشته را اعلام كرد. او كمپين فشار حداكثري را عليه ايران راه انداخت و ايران در مقابل به‌طور تدريجي از تعهدات خود در برجام كاست و حاضر به مذاكره براي توافق ديگر با امريكا نشد. با پيروزي بايدن در انتخابات رياست‌جمهوري 2020 او قول داد كه به برجام بازگردد، اما مجلس ايران با وضع لايحه‌اي عملا دست دولت روحاني را براي مذاكره بست. در دولت سيزدهم نيز اتفاقاتي نظير جنگ روسيه و اوكراين روي داد و تا امروز احياي برجام در هاله‌اي از ابهام فرو رفته است.ترامپ در تبليغات انتخاباتي 2024 وعده داده است كه به توافق بهتر با ايران دست يابد و دولت جديد ايران نيز تعامل با دنيا را جزيي از اولويت‌هاي خود قرار داده است، بنابراين رسيدن به توافق جديد با امريكا دور از انتظار نيست.

اسراييل، غزه و خاورميانه

رويكرد ترامپ درباره خاورميانه همواره با حمايت قوي از اسراييل و عربستان سعودي و رويكرد تهاجمي با ايران تعريف شده است. همچنين توجه او همواره به ايجاد فرآيند صلح منطقه‌اي و شكست گروه‌هاي تروريستي نظير دولت‌هاي خود‌خوانده داعش معطوف بوده است. ترامپ اسراييل را يك متحد قابل احترام ناميده است او به عنوان رييس جمهور امريكا از يك اجماع سنتي در بين روساي جمهور سا‌بق مبني بر تشكيل كشور مستقل فلسطين عقب‌نشيني كرد. در سال 2017 به ‌طور رسمي او شرق بيت‌المقدس‌ اورشليم را به عنوان پايتخت اسراييل به رسميت شناخت و سفارت امريكا را از تل‌آويو به آنجا انتقال داد. او در سال 2019 حاكميت اسراييل را بر بلندي‌هاي مورد مناقشه از سال 1974 با سوريه يعني جولان، به رسميت شناخت. ترامپ پيمان ابراهيم را بخشي از سياست خود در قبال خاورميانه اعلام كرد كه شامل يك سلسله از پيمان‌هاي عادي‌سازي روابط بين اسراييل و كشورهاي عرب خاورميانه بود. ترامپ همچنين در ژانويه 2020 از يك طرح جديدي از صلح در خاورميانه رو‌نمايي كرد. اين طرح به اسراييل حاكميت بر بخش‌هاي زيادي از قلمرو فلسطين را مي‌داد. به دنبال آغاز جنگ بين اسراييل و شبه‌نظاميان حماس در اكتبر سال 2023 او قول داد قاطعانه در كنار اسراييل بايستد. به احتمال زياد روند سياسي در جهت آزاد‌سازي گروگان‌ها را تسريع خواهد كرد. او همچنين اعلام كرده است: در صورت آزاد نشدن گروگان‌ها تا روز تحليفش يعني 20 ژانويه در خاورميانه، جهنمي برپا خواهد كرد. بايد منتظر نشست و ديد او تا چه حد اين وعده‌ها را عملي خواهد كرد؟ هرچه هست جهان روزهاي پرماجرايي را شاهد خواهد بود.

ناتو

امريكا پس از تاسيس پيمان آتلانتيك شمالي (ناتو) ، همواره نقشي اساسي در تامين تسليحات و هزينه‌هاي مالي آن داشته است. با پيروزي ترامپ در سال 2016 او به عنوان رييس‌جمهور هزينه‌هاي نظامي امريكا را افزايش داد. همچنين او استراتژي دفاعي و امنيتي امريكا را اولويت‌بندي كرد. در مركز اين استراتژي چين به عنوان رقيب اصلي اقتصادي و روسيه به عنوان رقيب نظامي ، ذكر شد. او اروپا را از زمان جنگ سرد به رها كردن آنها و لغو پيمان دفاعي مشترك تهديد كرد. ترامپ همواره اعلام كرده است كه نقش امريكا در ناتو را مورد ارزيابي قرار خواهد داد و همچنين در سال 2020 پيمان ناتو را كه براي مقابله با اتحاد جماهير شوروي در زمان جنگ سرد طراحي شده بود، پيماني مرده خطاب كرد. او هميشه مخالف شرط دفاع دسته جمعي يعني ماده 5 آن در پيمان ناتو بوده و از آن انتقاد مي‌كرد. ترامپ همچنين ادعا كرده است: بيشتر كشورهاي عضو توان مالي خوبي دارند، اما آنها حدود 2 درصد از هزينه‌هاي ناتو را متقبل مي‌شوند و بيشتر بار مالي سازمان بر دوش امريكاست. او همچنين يك طرح به روز شده دفاع موشكي را در سال 2019 ارايه داد. اين طرح در سال 2010 ارايه شده بود و بر به كارگيري تكنولوژي‌هاي نو و فضايي ، جهت مراقبت از امريكا و متحدانش مبتني بود و اين طرح بعدها به يك الگويي، براي ساخت گنبد‌آهنين و سپر دفاع موشكي براي اسراييل تبديل شد.ترامپ همچنين ششمين شاخه از نيروهاي نظامي امريكا تحت عنوان ارتش فضايي را تاسيس و هدف آن را مقابله با تهديدات رو به رشد رقباي استراتژيك امريكا در عرصه فضا اعلام كرد. او همچنين بودجه دفاعي امريكا را به نوع سرسام‌آوري افزايش داد و خود را مقيد به بازسازي ارتش امريكا دانست. در سال 2018 بودجه‌اي بالغ بر 700 ميليارد دلار براي ارتش امريكا اختصاص داد كه تا آن زمان بي‌سابقه بود و تا پايان دوره‌اش اين بودجه به 740 ميليارد دلار افزايش يافت. ترامپ حضور نظاميان امريكا در خارج را كاهش داد كه شامل افغانستان نيز بود اين امر پس از توافق با طالبان در سال 2020 صورت پذيرفت. طبق اين توافق بود كه امريكا در دوره بايدن به حضورش در افغانستان پس از حدود دو‌دهه پايان داد، نحوه خروجي كه باعث انتقاد از دولت بايدن شد.

مهاجرت و امنيت مرزي

مهاجرت و امنيت مرزي، يكي از مسائل مورد توجه ترامپ در دوره اول رياست جمهوري‌اش بوده و همچنان به عنوان يكي از مسائل مورد توجه او باقي مانده است. پس از پيروزي بايدن در انتخابات سال 2020 جمعيت بسياري از كشورهاي فقير امريكاي لاتين به مرزهاي ايالات متحده هجوم آوردند و اين امر باعث نگراني‌هاي بسياري خصوصا از طرف حزب جمهوري‌خواه شد. به گونه‌اي كه يكي از برنامه‌‌هاي آنها كه اكثريت مجلس نمايندگان را در اختيار دارند در سال 2024 كاهش شديد مهاجرت غيرقانوني بود. ترامپ خود را متعهد مي‌داند كه مهاجرت قانوني و غيرقانوني را به‌شدت كاهش دهد و اين شامل اقداماتي است كه او در دور اول رياست‌جمهوري‌اش انجام داد، اقداماتي نظير: سازماندهي پناهندگان ، مرز و سياست اخراج. در دوره دوم او قول داده است، بزرگ‌ترين عمليات اخراج را در تاريخ امريكا انجام دهد، نظير: عملياتي كه آيزنهاور، رييس جمهور وقت در سال 1954 انجام داد. او در مناظره اوليه‌اش با كامالا هريس گفت: بر اثر سياست‌هاي مهاجرتي بايدن تروريست‌ها و مجرمان خياباني و مواد فروشان به آساني وارد خاك امريكا مي‌شوند. براي مقابله با اين اقدام او مي‌گويد كه قانون اقدام عليه بيگانگان مصوب سال 1798 را اجرا خواهد كرد. يكي از 4 قانوني كه تحت عنوان قانون مقابله با فتنه شناخته مي‌شود؛ به مقامات اين اجازه را مي‌دهد قوانيني را وضع كنند تا از ورود افرادي كه گمان مي‌رود تهديدي براي امريكا محسوب مي‌شوند، جلوگيري كنند. او همچنين طرحي را در دست اجرا دارد كه يك گارد ملي را ايجاد مي‌كند تا كارهاي مربو‌ط به اخراج مهاجران را انجام دهد هرچند اين كار با موانع قانوني روبه‌رو است.

ترامپ همچنين خود را متعهد به اعمال محدوديت‌ها در درخواست پناهندگي مي‌داند يكي از اين محدوديت‌ها شامل : اعمال دوباره برنامه سال 2019 تحت عنوان، برنامه ماندن در مكزيك است. در اين طرح نياز بود هر غير مكزيكي متقاضي پناهندگي، بايد در مكزيكوسيتي منتظر بماند، اين در حالي بود كه پرونده‌هاي پناهندگي بسياري از آنها در دادگاه مهاجرت مورد رسيدگي قرار گرفته بود. او همچنين گفته است: اصل 42 قانون كه به مقامات مرزي اين اجازه را مي‌دهد افرادي كه سلامتي عمومي را تهديد مي‌كنند، اخراج كنند، احيا خواهد كرد. درست چيزي شبيه آنچه در سال2019 در دوران كرونا تا حدودي اجرا شد. او همچنين به دنبال لغو قانون شهروندي به خاطر تولد در امريكاست تا مهاجران غيرقانوني در امريكا را با چالش مواجه كند، طرحي كه او از سال 2018 پيگير اجراي آن بوده است.

او گفته است كه قانون ممنوعيت سفر در دوره اول رياست جمهوري‌اش را گسترش خواهد داد به گونه‌اي كه شامل افرادي از كشورهاي ديگر به قول خودش حامي تروريست نظير: نوار غزه ،ليبي، سومالي ،سوريه و يمن شود. او همچنين گفته است: اين ممنوعيت شامل افرادي با ديدگاه‌هايي نظير ديدگاه ضد اسراييلي، ماركسيست‌ها و ايدئولوژي‌هاي فاشيستي نيز خواهد شد.

ترامپ همچنين گفته است كه دو‌باره برنامه اسكان پناهندگان و برنامه حمايت موقت را لغو كرده خصوصا در مورد چند كشور، دسترسي آنها به ويزا را به‌شدت محدود خواهد كرد و ساخت ديوار در مرزهاي جنوبي را دو‌باره دنبال خواهد كرد؛ طرحي كه در سال 2019 درباره آن وضعيت اضطرار ملي اعلام كرده بود.

پژوهشگر مسائل امريكا